susperrarazi, susperraraz, susperrarazten
du ad. Suspertzera behartu. Gorputza susperraraziz. Euskal antzerkia susperrarazteko.
Estekak-
HBO
Aztergaia: susperrarazi
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau102 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
susperrarazi, susperraraz, susperrarazten. du
ad.
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
susperrarazi, susperraraz, susperrarazten.
Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak
-r(tu)+a-.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
suspertu, susper, suspertzen
da/du ad. Moteldurik edo indargabeturik dagoena bizkortu edo indarberritu. Esnearekin zerbait suspertu zen. Eta gero zer jana emango ziela, honekin suspertuta bideari ekiteko. Gorputzaren ahultasuna suspertu. Lehenengo izualdia igaro zitzaionean suspertu zen. Erle nekatuak lanean suspertzeko jakia.
Estekak-
HBO
Aztergaia: suspertu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau102 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:07 |
1996-07-23 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Batez ere G da; 79 ager.etatik zuzper- 39 (B 8, G 30, EB
1), xuxper- 20 (G 19, EB 1), susper- 11 (G 9, IE 2);
zuzpertu 25: B 5 (Erkiag Arran, Gand
Elorri), G 20 (Lard, Arr GB, Ag G, Ldi
BB, Or Aitork, Etxde AlosT, Etxde JJ,
Ibiñ Virgil, Berron Kijote);
zuzpergarri 7: B 2 (Erkiag Arran); G 5 (Ldi
IL, Gazt MusIx, Etxde AlosT, Etxde JJ);
zuzpergilla 1 (Gazt MusIx);
zuzperraldi 2 (Etxde JJ, MEIG),
zuzperrarazi 2 (Ldi IL, Or Aitork),
zuzpertza(i)lle 2 (Erkiag Arran, Ldi
IL); xuxpertu 11: G 10 (SMitx Aranz,
Etxde JJ, Ibiñ Virgil, Salav, Basarri, Berron
Kijote), EB 1 (MEIG); xuxpergarri 5 (Ldi
IL, Gazt MusIx, Matx Gazt);
xuxperkeria 1 (Berron Kijote),
xuxperraldi 1 (Basarri); xuxperrarazi 2
(Ldi IL); suspertu 10: G 9 (Aran SIgn,
Or Eus, TAg Uzt, JMB ELG, Lab EEguna);
IE 1 (Mde Pr); suspertzaile 1 (Mde Pr);
xuspertu 4 (Zait Sof, Ibiñ Virgil);
xusperragotu (Zait Sof);
xusperraldi (Zait Sof); zuspertu
1, G (Arr GB); xuzperrarazte 1 (Ldi
Il).Forma bat baino gehiago darabiltenak: Ldi (xux-,
xuz-, zuz-), Ibiñ (xus-, xux-,
zuz-), Arr (zus-, zuz-), Or(sus-,
zuz-), Etxde, Gazt, Berron, MEIG (xux-,
zuz-).
guztira 86 ager. dira (IEkorik ez); zuzper
-hasiak 38 (B 5, G 5, EB 28); zuzpertu 29;
zuzperdura 1, zuzpergarri 1, zuzperraldi 3,
zuzpertzaile 1, zuzpertze 2; susper
-formakoak 37 (B 2, G 8, EB 27): suspertu 22;
suspergarri 3, suspergarritasun 1, susperraldi
3, susperrarazi 1, suspertzaile 4, suspertze
3; suzper -6: suzpergarri 1 (G);
suzperraldi 4 (EB), suzpertze 1 (EB);
zuspertu 1 (G); xuxpertu eta
xuxpergarri, xuxperrarazi 4 (G 3, EB 1).
suspertu :DFrec 3, AB38 2, AB50 4, Euskalterm 4,
suspergarri: Euskalterm 2, susperketa: Euskalterm 3,
susperraldi: AB50 1, Euskalterm 2, susperrarazle:
Euskalterm 1, suspertzaile: DFrec 4, AB50 1,
suspertze: Euskalterm 1; suzpertu :AB38 1;
xuspertu :DFrec l; xuxpertu :DFrec 2;
xuzpertu :DFrec 2; zuzpertu :DFrec 5,
AB38 6, AB50 10, Euskalterm 1, zuzperdura: Euskalterm 1,
zuzpergarri: DFrec 1, AB38 1, AB50 1, zuzperraldi:
AB50 2, Euskalterm 2, zuzpertzaile: AB50 1,
zuzpertze: DFrec 1, AB38 2, Euskalterm 1; BiblE:
susper- formako 25. HiztEn :susper,
suspergarri, susperketa, susperraldi, suspertu, suspertzaile,
suspertze; LurE :zuzpertu, zuzpertze; eta
suspertu ("ik. zuzpertu").
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
suspertu, susper, suspertzen. da/du ad.
Lantaldearen irizpideak
Aldeko arrazoi handirik ez dago
tradizioak zuz- formakoa agintzen du; gaur eta idatziz,
paretsu dabiltza sus- eta zuz- hasiak; ahozkoan,
berriz, sus- entzuten dela uste dute batzordekideek, eta
Ipar.an ere ezaguna dela dio P. Xarritonek. Pisu handiko arrazoirik
ez duela aitortuz, sus- formakoa hobetsi du batzordeak.
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
suspertu, susper, suspertzen.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: BAgiria
(1999-09-24): suspertu formaren aldeko erabakia; da
formako aditza dela esango da.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
suspertzaile
adj./iz. Batez ere pertsonez mintzatuz, suspertzen duena. Ik. suspergarri. Literatura mugimendu berriaren suspertzailea.
suspertze
iz. Moteldurik edo indargabeturik dagoena bizkortzea edo indarberritzea. Sendagileen suspertze ahaleginak eta tratamenduak ez ziren nahikoa izan bost urteko haurra indarberritzeko.
Petrolio garestiak Alemaniako suspertze ekonomikoa moteldu du.
Estekak-
HBO
Aztergaia: suspertze
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4B:EEBS:005 |
2003-12-16 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HiztHand: AS / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-tze/-keta.
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
suspirio
iz. Hasperena, intziria. Ik. zizpuru. Negarrez eta suspirioz.
Estekak-
HBO
Aztergaia: suspirio
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau102 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
suspiradun IE 2: EZ; suspira IE-R
14: EZ 8, He Gudu, MarIl, CatAe, Elsb
Fram, CatR, Mdg; suspiranz G 1: Mb
IArg I; suspiratu B 1: Cb CatV;
suspiratsu IE 3: EZ; suspiri G 1: Bil;
suspirio (eta s. egin) 27: G 15 (Mb IArg
I, Cb Eg 4, AA III 2, Arr 4, Ud, Xe, Zab
Gabon, Tx B I); IE 12 (Lç 11, Añ CatAN);
suspiro 9: G 1 (Arr May); IE 7 (EZ Man
II, Gç, CatB, CatLuz 2, Legaz, CatUlz); ZA
1 (CatSal); suspiru G 1 (Aran SIgn);
zizpuru (eta asperen-z., zotiñ-z.) 33:
B 29 (Añ GGero 4 [Axular-en hats-beherapen itzuliz]:
"emoten ditu zizpuruak ta arrauziak", "zizpuru ta arnasa andi bat",
"Arima debotoen zizpuruak", "zizpuruak, txotenak, kejak, aserreak";
Mg CO 2: "Samurtasun, negar, ta zizpurubak urteten badabe
bijotz damubaz", "zizpuru ta zotin andi bat emonda"; JJMg
BasEsc 3, adib.: "azaleko zizpuru batsuk egitia ez da asko
damu", "azkeneengo arnasa, ta zizpurubak"; Astar II 3,
adib.: "negarra, zizpuruba, zotina, eta atsakabia", "zelako negar,
zelako zizpuru"; CatBus: "zure atzean gatoz negarrez ta
zizpuruz"; Ur MarIl: "zizpuru andijakaz asi zan erregututen
pekatarijeen bitartekuari"; AB AmaE 8, adib.: "Zizpuru
egiñagaz sarri biotzetik!", "Zotin zizpuru eta auen ta negarra";
Azc PB: "matrailetan eukazan negar-anpuluak eta ezin kontau
leikez beren zizpuruak"; Ag AL 3, adib.: "zizpuruz da
negarrez dator", "zotiñ-zizpuruen soiñua"; Itz Azald:
"agertu bear da zizpuruakaz eta negarrakaz?"; Erkiag Arran:
"zizpuru eta inkesak soiñu egin dabe"; Gand Elorri:
"asperen-zizpuru aizezko bat"); G 4 (Mg CC: "zizpuru ta
zotin andi bat emanda"; Lard: "zizpuru bat aditu zitzaion"; Zab
Gabon: "zizpuruz eta negarrez"; Gazt MusIx: "zizpuru
samur batzuk entzuten dira"); zizpuruka 10: B 9 (Añ
GGero 2 [Ax hats-beherapenez]: "negarrez ta zizpuruka
oraziñoan dagoala", "Asiko dira negarrez, dedarrez, zizpuruka,
biraoka"; CatLlo: "Zugana gagoz zizpuruka, llantu ta negar
egiten dogula"; AB AmaE 2: "Pentsaurik erantzungo eutsala
barreka, Antoni asi jakon baña, zizpuruka", "Zotinka, aienez,
illetaz eta zizpuruka"; Azc PB 3, adib.:"ezkonbarriak ezin
agur eginik zizpuruka biak", "zizpuruka ioian ta senar maitea
beragaz eroian"; Ag AL: "aideak noizean beiñ zizpuruka"); G
1 (Or Mi: "oñazez ta zizpuruka yeiki zen");
zuzpirio G 1: Ag G ("Zuganako zuzpirioz ta
negarrez gaude"); zuzpiru B 2: fB (adib.: "soinuba
izango da nire zuzpiruba", "zerurutz zuzpiru bat egitia").
suspiratu (eta suspiriatu) EB 7: M. Lopez
5, BAtx AstH, J. Ziganda; suspirio (eta
suspiro) 8, EB (BAtx Franci, K. Navarro, A.
Lertxundi, Kezkak 1987-88, I. Urbieta, P. Urkizu, M. Landa;
Arti Dekam); zizpuru (eta zispuru) 12:
B 4 (CristDotriñea 1921: "Zeugana gatoz gu zizpuruz,
sentimentuz eta negarrez"; Jesusen: "amaika inkesa edo
zizpuru larri egin ebezan"; J.G. Etxebarria: "Arrano-erpetan erbiak
zizpuru / andiak emoten zituan"; A. Arruza: "zizpuru sakonaz"); G 2
(P.L. Zaloña: "nere biotzeko zispuru eta deiak"; A.A. Cardaberaz:
"garraziz, lantuz eta zizpuruz gizonai deitzen diela"); EB 6 (J.L.
Egireun: "Zizpuru eta aihenen artean"; I. Garmendia 3, adib.:
"arnas arre eta zizpuru zuri", "Haien orroeak, haien zizpuruak";
Loti ederra 1977: "Zizpuru bat bota zuen"; P. Lizarralde:
"arnasa sakonki hartu eta zizpuru bat uzten dute aidean");
zizpuruka 5: B 1 (A. Arruza: "zizpuruka hastera joian
eta gogor eutsi geuntsan alkarri badaezpada"); EB 4 (Non daude
pandak?: "esaten du bere golkorako zizpuruka"; D. Urbistondo:
"Sinestezinezkoa! - zizpuruka"; A. Narbaiza: "Ama baino ez dut -
Lottek zizpuruka"; P. Zabaleta: "Pinpi zizpuruka ari zen");
zuzpirioka EB 1 (J.M. Arzalluz: "Zuzpirioka eta haserre
jarri zen"); zizpuratu EB 1: P. Zabaleta ("Jainko
maitea! - zizpuratu zuen Alperrontzik").
suspirio : LurE, Euskalterm 1;
zizpuru : AB38 1 (suspiro), AB50 1 (suspiro), HiztEn,
LurE (hasperena); zizpuruka : DFrec 1;
zizpurutu : HiztEn; zuzpirio : AB50 2
(suspiro).
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
suspirio : EuskHizt (1571), Lur EG/CE eta
EF/FE; zispirio : Lh DBF (eta
-tu); zizpirio : Lh DBF (eta
-tu); zispuru : EuskHizt (ik. zizpuru),
Lh DBF (eta -tu); zizpuru : EuskHizt
(1596; hasperena), HiruMila (eta zizpuru egin), ElhHizt,
EskolaHE, Lur EG/CE (suspiro) eta EF/FE, Lh
DBF (eta -tu), DRA (suspiro), PMuj DVC
(suspiro, sollozo, quejido); zizpuruka : EuskHizt
(1828), ElhHizt, EskolaHE; zizpuratu : HiruMila
(hasperen egin); zizpurutu : ElhHizt, DRA (suspirar),
PMuj DVC (suspirar) // Ez dugu aurkitu ap. Casve
EF, HaizeG BF.
Lantaldearen irizpideak
Txostenak eskainiko duen informazioa behar da
ik. zein erabilera duen, eta zizpuru hobestekoa ote
den.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: BAgiria
(1999-09-24): "suspirio / zizpuru auziaz [...] Biei leku
egitea onartu da. Hauei dagozkien aditzak hurrengorako utzi
dira".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
sustagarri
adj./iz. Gauzez mintzatuz, sustatzen duena. Ik. sustatzaile. Elizako gurasoen esanak, konparazio erraz, adibide bizi eta istorio sustagarriz apainduak. Izan ere, ezkontideari, hilez gero, gordetzen zaion leialtasuna bizi direnentzat ere ez ote da sustagarri eta pizgarri berri bat?
sustantibo
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, sustantibo-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. substantibo].
Estekak-
HBO
Aztergaia: sustantibo
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau102 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z2:IkHizt |
1996-07-23 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
sustantibo, izen.
Euskaltzaindiaren Arauak
e. substantibo.
Informazio osagarria
Maileguaren beste forma, gaizki edo erdizka egokituaren
ordez
Ik. substantibo.
Maileguen egokitzapen sistematikoa
-bst-.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
sustantzia
iz. Herr. Funtsa, ganora. Sustantzia gutxiko gizona.
Estekak-
HBO
Aztergaia: sustantzia
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau102 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z2:Maileg |
1996-07-23 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:10 |
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Herr.: sustantzia gutxiko gizona.
Informazio osagarria
Maileguen egokitzapen sistematikoa
-bst-.
Informazio lexikografikoa
Mailak
Herr. (cf. substantzia ).
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
sustantzia gutxiko gizona.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "substantzia [grafia
hobetsiko nuke]" (1997-03-04)
- [E302]: Argitu beharra dago zein den
bakoitzaren eremua, eta adierazi zer esan nahi den sustantzia
gutxiko salda edo gizona esaten dugunean.
(2010-01-05)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
sustapen
iz. Sustatzea. Nafarroako Gobernuaren Turismo eta Sustapen Departamentuak antolatu du lehiaketa.
Estekak-
HBO
Aztergaia: sustapen
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:EEBS:13 |
2001-12-12 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE:
-
Zerrenda osagarriak
BarnErrot: "Abeltzaintzaren sustapena: Fomento ganadero; Ekonomi
sustapena: Promoción económica; Emakumeen Sustapen eta
Elkartegintza Bulegoa: Negociado de Promoción y Asociacionismo de
la Mujer; Gizarte sustapena: Promoción social; Gizarte sustapeneko
arloa: Area de promoción social" / HezkAdmin: promoción / animación
/ dinamización.
Lantaldearen irizpideak
Atzera egiterik ez dago
epe laburrean, guztiz nagusitu da -pen osaerakoa.
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-pen/-keta/-tze.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[sartzea proposatzen dut]"
(1997-03-04)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
sustar
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, sustar-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. zuztar].
Estekak-
HBO
Aztergaia: sustar
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau102 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z2:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
B sus-,G zuz- dateke banaketa nagusia;
sustar 32 dira: B 18 (Añ GGero 2; Itz
Azald; Kk Ab 4; Enb 6; Erkiag Arran; Erkiag
BatB 3; Bilbao IpuiB), G 12 (NEtx LBB 3; And
AUzta; Vill Jaink 8), EB 2 (Arti MaldanB);
zuztar (eta gal-zuztar, zugaitz-zuztar)
19: B 5 (Or Tormes; BEnb NereA 4), G 13 (A
Ardi 2; Ldi Il; TAg Uzt 9; Azurm HitzB
2); suster (eta landara suster) 15, denak B
(Añ GGero 2; Ur MarIl; AB AmaE 7; Itz
Azald; Enb; Erkiag Arran; Erkiag BatB; Alzola
Atalak); zuzter 3 (BEnb NereA). Aldaera
bat baino gehiago darabiltenak: Añ GGero: 2 sustar, 2
suster; Itz Azald: sustar 1, suster 1;
Enb: 6 sustar, suster 1 (errimaduna); Erkiag: 4
sustar, 2 suster; BEnb NereA: 4 zuztar,
3 zuzter.
B-G da; zuztar (+ konposatuak:
apaltasun-zuztar, landare zuztar, zuztar
arrasto,zuztar mutur,zuztar-kontzeptu) 26 dira
(X. Kaltzakorta; B. Iraola; M.M. Apalategi; M. Lekuona 2; J. Agirre
3; M. Iturbe; L. Dorronsoro 3; R.M. Pagola; J. Arregi 2; B.
Amundarain; A. Etxeberrla; Arantzadi/Jakin 2; M. Azurmendi 2; R.
Etxezarreta 2; J.N. Sarasola; J.A. Arrieta; P. Añorga);
zuztargune 2 (Arantzadi/Jakin); sustar
7 (Kk; Erkiag; G. Aresti; J.A. Agirre; A. Arozena; J.A. Etxebarria;
G. Bastarrika); sustartu 1 (S. Muniategi);
suster (eta suster mota, suster-iztegi)
6 dira (P. L. Zaloña; I. Manzisidor; S. Onaindia 2; Jesusen
jarraitzaile alkarte barruan; J. Ortaraz); zuster
2 (Euzkadi; Kardaberaz Bazkuna); suztar 1 (X.
Elias); suzter 1 (G. Barandiaran);
txuxtar 1 (L. Dorronsoro); zuzter 1 (J.
Intxausti); zuzterkatu 1 (J.L. Iriarte).
sustar : HiztEn-LurE ("ik. zuztar");
suster : DFrec 1; AB50 1; suztar : AB38
1; zustar : DFrec 4; zuztar : DFrec 1;
AB38 4; AB50 1; HiztEn-LurE; Euskalterm 2; zuztardun
: Euskalterm 1; zuztartu : HiztEn-LurE;
zuztartze : LurE; zuzter : AB38 2;
HiztEn ("ik. zuztar"); Euskalterm 2.
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
e. zuztar.
Lantaldearen irizpideak
Beste bat hobesteko arrazoi pisuzkorik ez dago
tradizioak ez du ezer agintzen, eta gaurko erabilera zainduetan,
berriz, zuztar nagusitu da.
Informazio osagarria
Aldaera baztertuaren ordaina
Ik. zuztar.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Bidalketa: ik. oh. s.u.
zuztar.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
sustatu1, susta, sustatzen
1 du ad. Zerbait edo norbait, aurrera egin dezan edo helburua lor dezan, adoretu. Ik. bultzatu 3. Zeruaz jabetzera herritar guztiak susta gaitzala zure sinesmen biziak. Liburu hau egitera gehienik sustatu nauen Aita Zabalari. || Gaiztaginak eskupetik diruz sustatzen zituzten, misiolariak hilarazteko.
2 du ad. Suspertu, bizkortu. Argitzen gaitu eta fedean sustatzen. Amodio santuak sustatu zuen Magdalenaren bihotza.
Estekak-
HBO
Aztergaia: sustatu 1
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau102 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:07 |
1996-07-23 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
sustatu 1, susta, sustatzen. du ad. 'suspertu,
bultzatu'.
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
sustatu, susta, sustatzen.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
suspertu, bultzatu.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
sustatu2, susta, sustatzen
da/du ad. Heg. Herr. Ikaratu, beldurtu.
Estekak-
HBO
Aztergaia: sustatu 2
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau102 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
sustatu 2, susta, sustatzen. Heg. da/du ad.
Herr. 'ikaratu'.
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
sustatu, susta, sustatzen.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
ikaratu.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [A204]: Hegoaldea marka? Ala Gip.
Bizk.? Nafarroan, bai? Gurean (herrian) inondik inora ez
Beharrezkoa da? (2009-12-03)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
sustatzaile
1 adj./iz. Pertsonez mintzatuz, sustatzen duena. Ik. sustagarri. Euskaltzalea, hots, euskararen sustatzailea. Apaizaren sustatzaileetarik bat izan zen Donibaneko auzapeza, Goienetxe zena. Lege horien sustatzaileak gelditu dira isilik.
2 iz. Merkat. Zerbait sustatzen, finantzatzen eta kudeatzen duen pertsona edo enpresa. Ik. promotore. Arabako Errioxa bezala, Nafarroako Erribera ere golf zelaien eta urbanizazioen sustatzaileen erakargarri bilakatu da. Metallicak eta Iron Maidenek ere joko dute Bilbao Live BBK Festivalen, erakunde antolatzaileek, Last Tour International kontzertu sustatzaileak eta Bilboko Udalak aurreratu dutenez.
sustatze
iz. sustatu aditzari dagokion ekintza. Sustatze lan guztia udalen esku utzi nahi dela salatu dute.
Estekak-
HBO
Aztergaia: sustatze
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
2001-12-12 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + /
ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-tze/-pen.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
sustengatu, sustenga, sustengatzen
du ad. Ipar. Sostengatu.
Estekak-
HBO
Aztergaia: sustengatu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau102 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:HBB |
1996-07-23 |
Bigarren mailan onartzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
ik. informazio-oharrak s.u. sostengatu.
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Ipar. h. sostengatu.
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
sustengatu, sustenga, sustengatzen.
Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da
Ipar. Ik. sostengatu.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "sostengatu [grafia
hobetsiko nuke]" (1997-03-04)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
sustengu
iz. Ipar. Sostengua.
Estekak-
HBO
Aztergaia: sustengu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
2001-12-12 |
Bigarren mailan onartzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
EEgunk: "sustengu, sustengatu († sostengu, †
sostengatu)".
Informazio osagarria
Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da
Ik. sostengu.
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
susto
iz. Heg. Herr. Ikara, beldurra.
sustoa eman Ik. beldurtu. Susto handia eman dit. Hau sustoa eman didazuna.
sustoa hartu Ik. beldurtu. Hartu zuen sustoarekin atera zuen garrasi ikaragarri bat.
Estekak-
HBO
Aztergaia: susto
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau102 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Bigarren mailan onartzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
susto hartu/eman -a gabeko argirik ez da jaso OEH-EEBS
corpusetan.
19 aldiz jaso da: B 4 (fB, AB AmaE 3); G 15 (Cb Eg
III 5, Xe, Arr GB, Arrantz, Noe, EusJok II, And
AUzta, Uzt Sas); aditz-esapideak dira: sustoa
artu G 4 (Cb Eg III, Noe, Uzt Sas, And
AUzta); sustoa eman (emon) 3 (fB Ic
II; EusJok II, Uzt Sas); susto(a)
hartu zalantzazko 1 (Arrantz).
14 aldiz agertu da: G 1 (I. Atxukarro), EB 13;
aditz-esapideotan: sustoa eman 3 (J. Azurmendi, A.
Lertxundi, Egin); sustoa hartu 5
(Elgoibarko Euskara Mintegia, M. Aizpurua, M. Onaindia,
Tom Sawyer..., Zabalik); sustoa pasa 1
(E. Etxebarren).
susto : DFrec 5, AB38 2, AB50 6, HiztEn, LurE,
Euskalterm 1; sustatu : Euskalterm 1; susto
hartu : AB38 1; sustoa eman : Euskalterm 1;
sustoa hartu : Euskalterm 1.
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Heg. Herr. h. ikara, beldur / AS: sustoa eman,
sustoa hartu.
Informazio osagarria
Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da
Lgart. Ik. ikara, izialdura, etab.
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
susto(a) eman, susto(a) hartu.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K201]: "Lgart. agian; izualdi
erabili izan dugu aspaldian, eta erabiltzen" (1997-01-21)
- [A204]: Hegoaldea marka? Ala Gip.
Bizk.? Nafarroan, bai? Gurean (herrian) inondik inora ez
Beharrezkoa da? Dena dela susto = beldur? Ez dut uste. Gurean susto
= ikari (Leitzan ikarari). (2009-12-03)
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: horren ordez ikara eta
izialdura hobetsi dira. Beharbada erabilera orokorreko beste
bat hobestea egokia litzateke.
- Erabakia: BAgiria
(1999-09-24): onartu egin da: susto Heg. Herr.
h. ikara, beldur.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
sustrai
1 iz. Landareetan, zurtoinaren aurkako noranzkoan hazten den zatia, berez lurpekoa, elikagaiak hartzeko eta lurrari lotzeko balio duena. Ik. erro; zain1. Sustrai sendoak, sakonak. Sustraiak egin artean. Sustrai eta belarrak janez. Sustraitik atera. Gernikako arbola iharraren sustraiak sator batek jan omen zituen. || San Agustinengan dute sustrai ageria edo ezkutua geroko landare luze-zabal anitzek.
2 iz. Oinarria, zimendua; jatorria, iturburua. Euskara komun hura, egungo euskalkien sustrai bakarra zena. A, ebaki banu lehenengoan harako bekatuen sustraia! Hona nire larritasunaren sustraia. Ezbehar askoren sustraia. Gertakarien azken sustraia behar dugu bilatu. Aldi igaroan baititu sustraiak orainak eta geroak. Euskal sustraizko egitura. Ezin naiteke zalantzan has Europari buruz, nire sustrai guztiak Europan baititut.
sustraiak egin 1 Sustraitu, lurrari sustraien bidez atxiki. Ik. erroak egin. Landare berri bat ipintzen denean, sustraiak egin, lurrean indarra hartu eta hazi artean, urarekin laguntzen zaion bezala.
2 Sustraitu, sakon eta irmoki finkatu. Urteek aurrera egin ahala, izua areagotu egin zitzaion, sustraiak egin zituen haren bihotz barrenean.
sustraitik 1 adb. Sustrai eta guzti; sustraia dagoen lekutik. Ik. errotik. Arbolak sustraitik aterako ditu. Ez zituen atera ileak sustraitik.
2 adb. Barne-barnetik; jatorritik. Bihotzaren erdian gordeta daukagun gaiztakeria sustraitik ateratzeko. Osatzeko sustraitik arimako gaitzak. Herria hondatzen zuen izurritea sustraitik kendu omen zuen.
Estekak-
HBO
Aztergaia: sustrai
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau102 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z2:IkHizt |
1993-08-26 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:03 |
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
erro, zain, sustrai.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K201]: "(iturri, arrasto, oinarri)
"Eta gero ekin genion kantu-lanari gai librean, baiña egunari
zegokion sustrairik galdu gabe" (Manuel Lasarte). "Aspaldiko kontu
zaarretan sartu naiz sustrai zuzenak eman aal izateko" (Manuel
Lasarte). "Erri ontan bi etxe zarrenak zein diran sustraia bada:
Iturriotz'ko Garbuno eta Ergoien'go Pagoaga" (Manuel Lasarte). "Eta
nik ikusi edo sustraitik ikasi ez dedanik ezin nezake esan iñolako
moduz" (Manuel Lasarte)" (2009-10-23)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
sustraigabe
adj. Sustrairik ez duena. Horiek dira beldur sustraigabeak eta aienatu behar direnak. Ipuin barregarri eta sustraigabeak (Ik. funsgabe).
Estekak-
HBO
Aztergaia: sustraigabe
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
izond.
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-gabe.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
sustraitsu
adj. Sustrai asko duena. Gurari sendo eta sustraitsuak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: sustraitsu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau102 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-tsu.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
sustraitu, sustrai/sustraitu, sustraitzen
1 da/du ad. Sustraiak egin, lurrari sustraien bidez atxiki. Ik. errotu. Paradisuan sustraitu den zuhaitza.
2 da/du ad. Sakon eta irmoki finkatu. Euskal Herria, euskaldunen hizkuntzan landatua eta sustraitua, suharki maite zuen. Urteetan bekatuan gogortu eta sustraitu direnak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: sustraitu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:09 |
1996-07-23 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
sustraitu, sustrai(tu), sustraitzen. da/du ad.
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
sustraitu, sustrai(tu), sustraitzen.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
sustraitze
iz. sustraitu aditzari dagokion ekintza. Eskusoinuaren zabalkunde arin eta sustraitze azkarraren arrazoiak agerikoak dira.
Estekak-
HBO
Aztergaia: sustraitze
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
2001-12-12 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + /
ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-tze.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
sustut
adb. Zub. eta Am. Beh. Batez ere. Guk gailurrera heldu nahi dugu, baina, sustut, osorik jautsi nahi dugu gero.
Estekak-
HBO
Aztergaia: sustut
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
2001-12-12 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
EEgunk: "† sustut e. zehazki".
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Zub. eta Am.
Forma baten adiera(k)
batez ere.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
sutantz
iz. Sutondoa. Otsailean, aldiz eguzkitan, aldiz sutantzean (esr. zah.).
Estekak-
HBO
Aztergaia: sutantz
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
2001-12-12 |
Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ik. OEH argitaratuan sutantz sarrera: RS 323
("Otsailean aldiz eguzkitan, aldiz sutanzean"; eta ap. Iz
ArOñ: "Etorri bei suántze[r]a", "su-antzian, junto al
fuego"); sutargi : a) Mat ("Egunaz hedoi
batez, eta gauaz su-argiz gidatzen zinituela [Israeleko semeak]",
Bv AsL ("Eta da [anai eguzkia] txit ederra eta sutargi
ona"), Ugalde Iltz ("Etxe aundira eldu nintzanean, su argi
gorri bat ikusi nuan"); b) Or Aitork ("Emazte bat,
drama galdu ta su-argiz ari zan billa" — cum lucerna);
c) Etxde Itxas ("Arratseko amarretan sutargiak izan
ziren gaztetxo jendiaren eta arrantzalien gozagarri batez
ere").
su-argi (eta sutargi 1) 6: a)
'suaren argia' adierako G 3: M. Ugarte ("lasto itxuta batzuek
zurriñetik jetxi zituen Joxamingok, piztu ta auen su-argitara joan
zitezen"), Zeleta ("Egun zoragarri aietan sutargi apañekin
orniturik ikusgarriro apaindua izaten bai zan bere ondi
disdiratsua"); Salmutegia (Sal 78,14: "Egunez eraman zituen
odeipean, / gauez su-argipean"); b) 'argi-txakurra' adierako
EB 3, denak ap. JMB: "Artzai batek ikusi zuen geroxeago su-argi bat
leize batean sartzen. Neska ezkutatua zen", "Gau batez eguratsean
su-argi bat azaldu zen", "Neskaren ordez Mari izan ziteken, su-argi
edo laino argitsu bezela agertzen dela kontuan izanik".
sutargi : HiztEn (suaren garrek ematen duten
argitasuna) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE,
Euskalterm.
Aurreko pasaldikoari egindako oharrak
sutargi : BiblE 1 (Sal 78,14: "Lainoaz gidatu
zituen egunez, sutargiz gauez" - Ol eta Ker: "suaren argiaz";
IrakDo: "su-argipean"); OrLitur ("Zatoz ta izan gure sutargi, /
ikus dezaten gure begiok / zure aintzaren ederra").
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
su-antz : PMuj DVC (aspecto ígneo);
sutantz : EuskHizt (1596; Bizk. Zah. sutondoa),
HiruMila (cerquita del fuego); sutantza : DRA
(cerquita del fuego); sutantzean : PMuj DVC
(al amor de la lumbre); suargi : ElhHizt (lumbre,
luz), Casve EF (-ü-: lumière), Lh DBF
(su-argi: 1 lumière; 2 lanterne), DRA (1 linterna; 2
lumbre), PMuj DVC (su-argi: 1 linterna, farol; 2
lumbre, luz); sutargi : HiruMila (lumbre, resplandor
del fuego), ElhHizt (lumbre, luz del fuego), Lh DBF (éclat,
resplendissement du feu), DRA (lumbre, resplandor del fuego; eta
sutargiak: fuegos artificiales), PMuj DVC (lumbre,
luz) // Ez dugu aurkitu ap. EskolaHE, Lur EG/CE eta
EF/FE, HaizeG BF.
Lantaldearen irizpideak
Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea
lantaldeak ez du daturik ezer proposatzeko (ez da ageri ohiko
informazio-iturrietan: RS-koa bakarrik dakar OEHk, eta ap.
Iz ArOñ bildutako suantzera, su-antzean; eta
L. Baraiazarrak ez du ezagutzen).
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: 'Bizkaian askotan erabiltzen
da hori sutondo hitzaren pareko gisa, eta esaera zaharretan
ere barneratua dago (otsailean aldiz eguzkitan, aldiz
sutantzean)'.
- Erabakia: BAgiria
(1999-09-24): aztertu eta erabakiko da.
- Erabakia: (H2.2 / 2011-09-27)
onartu da: sutantz: Otsailean aldiz eguzkitan, aldiz
sutantzean.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
sutauts
iz. Bolbora. Itsasontzia sutautsez leherrarazi zuten. Sutauts pixka bat errez.
Estekak-
HBO
Aztergaia: sutauts
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau102 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
'bolbora'.
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-hauts.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
bolbora.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
sute
iz. Kalteak eragiten dituen su handia. Sute ikaragarri batek irentsi zuen baserria. Basoak kiskaltzen dituzten suteak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: sute
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau102 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-te.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
sutegi
1 iz. Errementariaren lantegian, landu behar diren burdina edo kidekoak goritzen diren labe irekia, gehienetan hauspoduna; labe hori dagoen lantegia. Sutegia eta ingudea. Sutegiko hauspoak, mailuak. Sutegian goritutako burdina. Sutegiko atean. Burdinola horietaz landara badira Gipuzkoan laurehun sutegi bezalatsu eta sutegi horietako bakoitzak behar du lanegun guztietan zama eta laurden ikatz.
2 iz. Sutondoa, supazterra. Giltzak gerrian, orak sutegian (esr. zah.).
Estekak-
HBO
Aztergaia: sutegi
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau102 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z2:IkHizt |
1993-08-26 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z2:Merkat |
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
sutegi, errementaldegi.
Jatorrizko forma
butano sutegiak; gas-sutegi; ikatz-sutegiak; sutegi
elektriko.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
sutondo
iz. Etxeetan, eta, bereziki, baserrietan, beheko sua dagoen tokia. Ik. supazter. Goxoa ohi duk etxeko sutondoa. Neguko gau luzeetan sutondoan bildurik. Sutondoko zizeiluan eserita. Hiru eltze sutondoan.
sutopil
iz. Errauts azpian erretzen den gari irinezko opila. Sutopilak jan.
Estekak-
HBO
Aztergaia: sutopil
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau102 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-opil.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
sutsu
1 adj. Pertsonez mintzatuz, erraz haserretzen, berotzen edo sutzen dena. Gizon harro, sutsu eta haserrekor batek.
2 adj. Kartsua, lehia biziz betea. Euskaltzale sutsua eta euskal idazle trebeen eredua. Gogo bizia eta nahi sutsua. Grina sutsuak. Geroago ikasi dut gizonen hitz sutsuek, gora-goraka garraren irudiko dabiltzanek, ez dutela zer ikusi askorik gertakizunekin.
Estekak-
HBO
Aztergaia: sutsu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau102 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:05 |
1996-07-23 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-tsu.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
sutsuki
adb. Kemen eta adore handiz, bulartsu; kartsuki. Euskaldunak, lehenagoko karlista gerrateetan, sutsuki eta gizonki borrokatu ziren. Non dago hain sutsuki defendatzen zenuen hura?
sutu, su/sutu, sutzen
1 da/du ad. Su hartu, su eman. Ik. piztu 1. Kandela bat sutu zuen. Kanoiak, duen karga sutzen zaionean, botatzen du hogeita lau librako bala legoa erdi.
2 da/du ad. Irud. Zeruan zure amodioan sutzen eta urtzen naizenean. Maitasun kartsu horrek sutzen du burutik burura liburutxo hau.
3 da/du ad. Biziki haserretu. Ik. sumindu. Hau aditzean sutzen zen Nikolas. Eskularru leunez tratatu ditut, maiz aski, suturik ez nengoenean, zenbait pertsona eta zenbait pentsabide.
4 (Partizipio burutua izenondo gisa). Txingarrak zerizkion hodei sutua.
Estekak-
HBO
Aztergaia: sutu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau102 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:08 |
1996-07-23 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
sutu, su(tu), sutzen. da/du ad.
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
sutu, su(tu), sutzen.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K201]: "(piztu zigarroa, purua)
"Puruak sutu ta bapo lanerako (bertsotarako)" (Manuel Lasarte).
"Nik zigarro bat sutu ta erre ordurako" (Manuel Lasarte)"
(2009-10-23)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
sutzaile
adj. Sutzen duena. Oi gurutze gorria, ene sutzailea, ene azken negarren lekuko maitea!
sutzar
iz. Adkor. Su handia. Zatoz, Bergara, Eibar, Arrasate, Beasain, Soraluzeko burdinoletara, hango sutzarrak,
hango lan zarata!
Estekak-
HBO
Aztergaia: sutzar
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau102 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-tzar.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
suvatar
1 adj. Suvakoa, Suvari dagokiona. Suvatar arrantzalea.
2 iz. Suvako herritarra.
suzedaneo
adj./iz. Gai batez edo elikagai batez mintzatuz, beste baten antzeko ezaugarriak dituenez, kalitate gutxiagokoa izanik ere, hura ordezka dezakeena. Ik. ordezko. Kabiarraren suzedaneoak bakailao, izokin, korrokoi, bisigu eta beste hainbat arrainen arrabak dira.
suziri
1 iz. Barnean erretzen den erregaiaren gasek bulkaturik higitzen den jaurtigaia. Lehen Sputnik-a orbitan jarri zuen Vostock suziria.
2 iz. Airean gora igorri eta eztanda egiten duen indar gutxiko jaurtigai ziriduna. Ik. bolandera; txapligu. Alkate jauna suziriak pizten hasi zen. Suziri hotsak esnatu nau.
Estekak-
HBO
Aztergaia: suziri
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau102 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-ziri.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
Sv
sievert-en nazioarteko sinboloa.
svastika
iz. Besoak ezkerrera edo eskuinera ukondotuak dituen gurutzea. Svastika darama paparrean. Svastika nazia.
Estekak-
HBO
Aztergaia: svastika
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
2005-11-08 |
Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
svastika 2, JMB ("Oboak, svastikak, kardu-lilia
eta beste ikur batzu"); esbastika 2: G. Markuleta
("Idatziaren ondoan, esbastika gorri batek osatzen zuen mezua"),
Iaun Zuria ("Barkurarte lagundu neutsan Peruri eta azken
besarkada emoterakoan, Peruk, atara bere samako esbastika eta
nirean jarri eban, oraintxe daukadan lekuan").
esbastika : HiztEn; svastika :
Euskalterm 3 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50,
LurE.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
esbastika : ElhHizt, HiruMila;
swastika : HiruMila // Ez dugu aurkitu ap.
EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG
BF, Casve EF, DRA, Lh DBF, PMuj
DVC.
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
EEgunk: "† svastika e. esbastika".
Lantaldearen irizpideak
Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak
forma horretakoa hobetsi du lantaldeak, nahiz "erdal hitz"
geratzen den bere horretan (eta, horregatik, letra etzanetan
idaztekoa izan liteke).
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: (H2.2 / 2011-09-27)
onartu da: svastika.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
swahili
iz. Kenyan, Tanzanian, Ugandan eta beste zenbait lurraldetan mintzatzen den hizkuntza.
swaziera
iz. Swazilandian mintzatzen den hizkuntza.
swazilandiar
1 adj. Swazilandiakoa, Swazilandiari dagokiona. Ik. eswatiniar. Swazilandiar nekazaria.
2 iz. Swazilandiako herritarra.
swing
1 iz. Mus. Jazz musikaren erritmo berezia. Julio Cortazarrek jazzaren swinga buruan zuela idazten omen zuen. Milhaud eta Piazzolaren swing erritmoek ganbera orkestra bikain horren erakustaldia biribildu zuten.
2 iz. Mus. 1930eko eta 1940ko hamarkadetan garatu zen jazz estiloa, batez ere orkestra handiek jotzen zutena eta
dantzalekuetan arrakasta handia izan zuena. 30eko hamarkadako swingari toki aparta eskainiko diote aurtengo egitarauan. Bilboko laukoteak swing doinuak berreskuratu ditu bere lehenengo diskoan. Swing ukituko pop sofistikatua.
3 iz. Kirol. Golfean, makilari eragiteko era. Adituek diotenez, Tiger Woodsen swingak ez du parekorik izango Augustako Masters txapelketan.
4 iz. Kirol. Boxeoan, besoa sorbalden parera jasoz eta kanpoaldetik barrura mugituz ematen den ukabilkada.
t
1 Ik. te1.
2 tona-ren nazioarteko sinboloa.
3 (Letra larriz). tesla-ren nazioarteko sinboloa.
Estekak-
HBO
Aztergaia: t
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
2001-12-12 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
'euskal alfabetoaren hogeita batgarren letra'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tabakismo
iz. Tabakoarekiko mendekotasuna; tabakoa erretzeak eraginiko intoxikazioa. Urtean bost milioi lagunen heriotza eragiten du tabakismoak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: tabakismo
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4B:EEBS:004 |
2003-12-16 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HiztHand: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tabako
1 iz. Tomatearen familiako landarea, jatorriz Amerikakoa, garaia eta hosto luze nikotinadunak dituena (Nicotiana tabacum). Etxeko zaharrak erretzaileak zirenez, tabakoa ereiten genuen etxean.
2 iz. Tabako hostoak lehortuz eta prestatuz, erretzeko, mastekatzeko edo sudurretik hartzeko egiten den produktua. Ik. tabako belar; tabakorri. Tabakoa erretzen. Tabako beltza eta gorria.
Oi "Amsterdamer" tabako gozo bilo-horia, eta haren urrutietako usain liluragarria! Pipa bat tabako. Tabako ontzia (Ik. toxa). Tabako-saltzailea. Tabakoaren kalteak.
tabako belar, tabako-belar iz. Tabako hosto ihartua, erretzeko edo mastekatzeko prestatua. Ik. tabakorri. Etxean zuen tabako belar guztia erre zuen.
tabako denda, tabako-denda iz. Batez ere tabakoa saltzen den denda.
tabako hauts, tabako-hauts iz. Tabako belarra birrinduz lortzen den hautsa, sudur zuloetatik hartzen dena. Ik. sudur hauts. Aristokratek eta aberatsek tabako hautsa hartzen zuten sudurretik.
tabako hosto, tabako-hosto iz. Tabako belarra. Adiskide batek ekartzen dio, eta isilka saltzen, 25 liberatan, tabako hosto bat gaitza.
tabakorri
iz. Bizk. Tabako belarra. Ik. tabako 2. Aitarentzat ekarri ditu lau libra tabakorri.
Pipa bete zuen tabakorriarekin.
Estekak-
HBO
Aztergaia: tabakorri
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
2001-12-12 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
tabakorri (eta tabakorri-ontzi 1) 5: Ag
G 2 ("tabakorri piskabat artzera", "an izaten da ordurako
etxekoren bat tabakorri ta jantzi garbiarekin"), Kk Ab I 2
("beronen praka-sakeletik atara eban toxa edo tabakorri-ontzija",
"itzuli eban gero ezkerreko eskura zigarro batentzako lain
tabakorri"), Enb ("aitarentzat ekarri dauz lau libra tabakorri");
takorri 3, SM Zirik ("Takorri [tabako] asko
erretzen al dozu?", "Zer demontre ditxut oingo takorriak
[tabakuak]", "Txortabarra, abar-sorta, aintzinako takorri merke
bati Eibar'en"); tabako(-)orri (eta
tabaku-orri) 8: Mg CC 3 (G. "Ondo da
komulgatzera dijoanak ez artzea Tabako orri ta autsik? /
E.Nola ere dan, ta guziz tabako-orria [...] Ez da egiaz
bekatu mortala komunio aurretik tabako-orria pipa, edo papeletik
kian artzea"), Ag G ("urtero etorri oizan baserrira mutil
emalearen eskupekoa, amarentzat edo aitarentzat, orratzetarako,
txokolatea artzeko, tabako orria erosteko"), Erkiag 4 ("Eta
Nikanor'ek ez eban, arranotan, tabaku-orria arerio", "Nun aurkituko
tabaku-orririk?", "Diru apur orregaz tabaku-orria erosi dau ainbat
egunen ondoren", "ez ostera suteko kerik, tabako orriak erreaz
zabaltzen ebena baiño").
tabakorri 1, Garm Inauteria ("etxez-etxe
zebiltzan ardo ta tabakorria eskeinka"); tabako-orri
1, Redención 1975 ("gorakada aundia egin dabe premiñazkoak
diran jangaiak eta jantzi gaiak; antzera igon dabe etxeen errentak,
auto eta trenetan ibilteak, tabako-orriak, eskola ikasteak eta
abar").
tabakorri : DFrec 1 (Deia:
tabakorri-sail —"hego-sartaldeko tabakorri-sailetara
hutsaren truke lan egiteko"), AB38 1 ('tabaco'), AB50 1 ('hoja del
tabaco'), LurE // Ez dugu aurkitu ap. HiztEn,
Euskalterm.
Beste (edozein) iturritako erabilerak
Elexp Berg: tabákorri , tabákorrixa
(...) "I, joan ari estankora ta tabakorrixa ekarri". "Sasoi batian
basarri askotan ereitte zan tabakorrixa" (...) Tabakorrixa
deitzen diote oraindik ere zaharrek erretzeko tabakoari. Ald.
tákorri, tákorrixa".
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
tabakorri : EuskHizt, HiruMila (tabaco, hoja de
tabaco), EskolaHE, Lur EG/CE (hoja de tabaco, tabaco) eta
EF/FE (feuille de tabac, tabac), DRA (tabaco, hoja de
tabaco), PMuj DVC (tabaco) // Ez dugu aurkitu ap.
ElhHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF.
Bestelakoak
Aurreko pasaldikoari egindako oharrak
EBB: hurrengo itzulirako.
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-orri.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Bizk.
Forma baten adiera(k)
erretzeko tabakoa.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tabasaranera
iz. Dagestanen mintzatzen den hizkuntza.
taberna
iz. Batez ere edariak zerbitzatzen diren denda. Ik. ostatu 3. Nire lagun bat hor aurkitu dut meza nagusi ondoan; tabernan sartu eta zurrut bi edan ditugu orduan. Zabal dagoela ikusten badut, nik tabernako atea, iruditzen zait bekatu dela han sartu gabe joatea. Aita-semeak tabernan daude, ama-alabak jokoan. Zorrez beterik dago, tabernarik taberna dabil. || Tabernan afalduko dutela.
taberna zulo, taberna-zulo iz. Taberna (maiz galbiderako lekutzat edo leku zoko edo iluntzat hartua). Taberna zuloetan hor dabiltza lasai. Ez nau ikusiko inork taberna-zuloetan. Hango Farias eta pattar giroa malekoiko taberna zuloetakoa baino itogarriagoa izaten zen. Taberna zuloko eztabaidak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: taberna
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1992-07-23 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z2:IkHizt |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z2:Merkat |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:04 |
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
bar, taberna
Jatorrizko forma
taberna, bar; ardandegi, taberna, ardangela.
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
adib. gisa gehituz: taberna-zulo.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K201]: "Taberna-zuloan sartuta beti"
(2009-10-23)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tabernakulu
1 iz. Israeldarrek, tenplua eraiki aurretik, Itunaren kutxa gordetzen zuten denda. Itunaren kutxa gordetzeko eragin zuten Tabernakulua zeritzan eta bidez zebiltzanean erraz alda zitekeen oihal
ederrezko estalpe bat.
2 iz. Aldare gainean ostia ontzia dagoen gordetegia.
Estekak-
HBO
Aztergaia: tabernakulu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Maileguen egokitzapen sistematikoa
-ulu.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tabernari
iz. Taberna baten buru edo arduraduna. Ik. ostalari. Ardoari ura ezartzen dion tabernaria. Tabernari andrea, ba al duzu ardorik?
Estekak-
HBO
Aztergaia: tabernari
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z2:Merkat |
1993-08-26 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
tabernari, (bargizon).
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tabernaritza
iz. Tabernariaren lanbidea.
tabernazale
adj. Tabernan egotea gogoko duena, tabernaz taberna ibiltzen zalea dena. Hango baserritar bat oso zen tabernazalea.
Estekak-
HBO
Aztergaia: tabernazale
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-zale.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tableta
iz. Txokolatez edo kideko jaki gotor batez egindako pieza, laukizuzen formakoa eta zapala, gehienetan ataletan banatua dagoena. Lupin maisua txokolate tableta handi bat zatitzen ari zen.
Estekak-
HBO
Aztergaia: tableta
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:IrEm |
2001-12-12 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
tableta 1, Lç (Lk 1,63: "Eta hark tableta batzuren
eskaturik skriba zezan, zioela, Ioannes da horren izena");
tabletta 3, ECocin ("Pasta egiten da tablettak
bezala bainan amandarik gabe", eta beste behin izenburu bezala, eta
beste bat aurkibidean).
tableta 5: A. Lertxundi ("Eta guk Zahor markakoa
ekar zezala eskatzen genion amari, tabletekin batera neurri oso
txikiko ipuinak erregalatzen baitzituzten"), H. Cano ("lo-ibiltari
mekanikoen oihuek, zilarrezko tableten gaineko urdail likidoek,
lore haragijaleen krudelkeriek, lanegun arrunt landatarra eta zure
arratsaren zinematografoa bereganatuko dituzte"), J.A. Mujika 3 ("2
tableta txokolate esnedun", "2 tableta txokolate egosteko",
"Txokolatea urtu su gozoan, egosteko tabletak azpian jarriz").
tableta : AB38 2, Euskalterm 2 (hauetan 1
txokolate-tableta) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec,
AB50, HiztEn, LurE // Eta 'tableta' itzulitako beste hauek:
taula : Euskalterm 1 (taula grafiko: tableta
gráfica); tauleta : Euskalterm 2 (hauetan 1
txokolate tauleta).
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
tableta : HiruMila (placa de chocolate dividida en
trozos de distinta forma), ElhHizt (1 txokolatezkoa:
tableta; 2 botika: pastilla) // Ez dugu aurkitu ap.
EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt,
Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj
DVC.
Erdara/euskara hiztegietako datuak
Erdal tableta / tablette formen ordainak:
HiruMila: 1 madera para entarimar: tauleta; 2 pastilla:
tableta // ElhHizt: tableta (1 para entarimar:
ohol, taula; 2 de chocolate: tableta; 3
pastilla) // XarHizt: tauleta, apal,
arasa (BG) // Casve FE: tauleta,
harlaxe, oholtto; rayez cela de vos tablettes:
ahatz ezazü; alimentation: zerra // HaizeG
FB: alase, oholatxo, tauleta,
taulaxka // T-L LBF: alase,
tauleta; de chocolat: plaka; tablette, planchette:
oholxka // PMuj DCV: 1 dim. de tabla:
oltxo; 2 tabletas (como tejas): olxa; 3 ladrillo,
tabletas de chocolate: plaka; 4 pastilla: olle,
opil; 5 estar en tabletas: galtzorian egon //
Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE.
Erdaretako formak
fr (DLLF): tablette; tablette (de chocolate);
comprimé (de aspirina); (amer) macaron
(alfajor); pl.: claquettes o crécelle de
lépreux (tablillas de San Lázaro); it (S. Carbonell):
tavoletta, assicella; asse per parquet; pasticca, pastiglia
piatta, tabloide; Argent. dolce simile al wafer; -s:
tavolette, assicelle; pasticche, pastiglie piatte, tabloidi; v.
Tablillas de san Lázaro; en (Collins): a) small
board, block; b) de escribir: writing-pad; c)
Med. tablet; de chocolate: bar, stick; de
(Langenscheidts): 1 Brettchen, Täfelchen, Tafel Schocolade;
Zim. - para tejar: Pfette, Dachsparren; 2 pharm.
Tablette; 3 -s v. tablillas de San Lázaro; 4
Arg. Pfefferkuchen.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE:
-
Lantaldearen irizpideak
Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez (betetzen du "gutxieneko
baldintza")
mailegu onartzekoen gutxienekoa betetzen du, eta onartzekoa
da.
Informazio lexikografikoa
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
txokolate-tableta.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[sartzea proposatzen dut]"
(1997-03-04)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tabu
iz. Sakratutzat edota ez-garbitzat hartzen denari ezartzen zaion debekua. Horrenbeste tabu gure artetik uxatzen ari den aldizkaria. Totema eta tabua.
tabuladore
iz. Idazmakinetan eta ordenagailuetan, kurtsorea lerroko puntu jakin batzuetan geratzea ahalbidetzen duen gailua,
taulak eta kidekoak egitea errazten duena.
Estekak-
HBO
Aztergaia: tabuladore
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:IrEm |
2001-12-12 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
tabular 2, Elhuyar ("V eta V + D horiek a eta a +
10' angeluei dagozkien balio tabularrak dira", "D hori, beraz,
"diferentzia tabularra" da, hots, 10'-tan diferentziatzen diren bi
angeluren arrazoien arteko kendura"); tabulatu 3 (cf.
infra); tabulazio 2, C Programazio-Lengoaia
("Programak hobeto irakurri ahal izateko, zuriguneak eta
tabulazioak gehi daitezke C-ren espresioetan", "karaktere batzuk
interpretatuak izango dira; adibidez, '\n' karakterea orga-itzulera
izango da, '\t' tabulazioa, etab").
tabuladore : HiztEn, Euskalterm 1;
tabuladuradun : Euskalterm 1 (hodi
tabuladuradun); tabulagailu : Euskalterm 1
('tabuladora'); tabular : AB38 8 (hauetan 2 balio
t., 2 diferentzia t.), Euskalterm 2 (erliebe t.
eta diferentzia t.); tabulazio : Euskalterm 3
(hauetan 1 maiztasun-tabulazio: tabulación de frecuencia)
// Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, LurE // Eta 'raíz
tabular' itzulitako ohol-sustrai : Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
tabuladore : ElhHizt (tabulador) // Ez dugu
aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta
EF/FE, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh
DBF, DRA, PMuj DVC.
Erdara/euskara hiztegietako datuak
Erdal tabulador / tabulateur formen ordainak:
tabuladore : HiruMila, ElhHizt //
lankigailu : HaizeG FB // Ez dugu aurkitu
ap. Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, Casve FE,
T-L LBF, PMuj DCV.
Erdaretako formak
fr (DLLF): tabulateur; Tech.: tabulatrice;
it (S. Carbonell): Ø; en (Collins): (Inform.)
tab; de (Langenscheidts): Tabulator, an
Schreibmaschinen.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE:
-
Informazio osagarria
Maileguen egokitzapen sistematikoa
-dore.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
(idazmakina eta ordenagailuetakoa).
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[sartzea proposatzen dut]"
(1997-03-04)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tabulazio
iz. Tabuladorea sakatzea; kurtsorearen jauzia, tabuladorea sakatzeak eragiten duena. Fitxategi horretako lerro bakoitzak tabulazio bidez banaturiko hiru elementu ditu.
tafallar
1 adj. Tafallakoa, Tafallari dagokiona.
2 iz. Tafallako herritarra.
tagalo
iz. Filipinetan mintzatzen den hizkuntza.
taiga
iz. Geogr. Ipar hemisferioko lurralde hotzetako basoa, nagusiki koniferoz osatua dena. Hiru urte ziren Siberiara bidali zituztela, taigaren mugara.
Estekak-
HBO
Aztergaia: taiga
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
2001-12-12 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Lantaldearen irizpideak
Nazioarteko forma da, beste gabe onartzekoa
nazioarteko forma da, eta beste gabe onartzekoa.
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tai gabe
adb. Batez ere Zub. Gelditu gabe, atertu gabe. Tai gabe Jainkoa laudatzen. || Tai gabeko borroka.
Estekak-
HBO
Aztergaia: tai gabe
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
batez ere Zub. 'gelditu gabe, atertu gabe'.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: Azkuek Amikuzen jasoa
dio.
- Erabakia: BAgiria
(1999-11-26): batez ere Zub. oharra erantsiko zaio.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tailer
iz. Heg. Lantegia.
Estekak-
HBO
Aztergaia: tailer
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:09 |
1996-07-23 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Heg. h. lantegi.
Informazio osagarria
Mailegu baztertuaren euskal ordaina
Ik. lantegi, lantoki.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K201]: "Ez nuke hitz hau baztertuko,
ez lantegi adieran, ez beste adiera askotan ere, oso hedatua
baita bai lehen eta bai orain" (1997-01-21)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tailla
iz. Taillatzea; taillatzearen emaitza. Ik. tailu. Pintura, zaharberritze, egur tailla eta eskulan lantegiak eskainiko dituzte. Ama Birjinaren irudia XII. mendeko tailla erromanikoa da.
Estekak-
HBO
Aztergaia: tailla
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
2001-12-12 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
'egurra lantzea'ri dagozkionak bakarrik jaso dira.
talla 3: Aran SIgn ("Badirau ere oraindik
Azpeitiko Eliza nausiaren bataiotegian bera bataiatua izandu zan
ponteak, zurezko taparekin estalita; eta gañean dago tallazko
iduritxo bat, beatzarekin beerontz siñalatzen duena"), Lek
SClar 2 ("Au, Rioxako Kañas deritzon erriko Monja Bernardaen
Monasterio bateko obi baten tallai dagokio", "Obi bateko tallai
buruzko zer bat da au ere"); tailaketa 1, MEIG-NEtx
("Astinduak berak ebaki berdinak lantzen dituzte; tailaketak berak,
akatsez koskatzen"); ta(i)llatu 2: INav ("buru
zuri bat zeiña baita taillatua eskallerak bezala"), Lek
SClar ("Obiaren aurre-aldean ederkitxo tallatua, Kantziller
Jaunaren illeta dago"); tallista 1, Lek SClar
("Tallistaren humorea!").
taila (eta apaindura-taila, taila
talde, taila-hondakin) 13: Legazpi ("Egungoan,
Beobidek landuriko San Juan Bautistaren taila bat gordetzen
da"), Arkeoikuska 83 ("Aurkitutako ostilamenduei dagokienez,
harrizko tresnagintzak, ijelki eta ijelkitxo ukituen nagusigoa eta
nukleo eta taila-hondakinen gehitzea isladatzen ditu"),
HezkSaila 1984 2 ("Igeltsu edo eskaiolazko taila",
"Definizio handiago bat ukaiteko gainazala kolorez pinta daiteke,
gainazalaren planoa tailaz sortutako bolumenarekin uneoro konparatu
ahal izateko"), X. Mendiguren B. 2 ("Uztarriaren kanpo-aldeak
motibo desberdinetako tailak izan ditzake", "Taila hauek dira
euskal uztarriaren ezaugarrietako batzu"), Bitez ("Santa Marinako
taila gotikoa"), B. Kortabarria ("tunan, taila taldean, argazki
taldean, dantza taldean, abesbatzan edo beste talderen baten daude
gehienak"), I. Murua ("Tailerrak ere ugariak dira gure herrian:
artisautza, diseinua, argazkigintza, taila, maketak, etab."),
Artistas 1995 ("Modelatu eta Tailako Eskola Praktikoaren
inguruan"), Harluxet HE ("Errosarioko Ama Birjinaren zurezko
taila polikromatu erromanista bat"), A. Agirre ("Korutik museo
txiki batera sar daiteke, non xarmaz eta bakuntasunez usariotik
kanpo dauden kultu-gauzak erakusten diren: taila batzuk, kopoiak,
binajerak, argazki zaharrak liturgiako tresnak, etab."), M.I.
Astiazarain ("Apaindura-tailarik ez da, baina honen ordez beranez
urreztatuan apaingarriak biltzen dira"); tailaketa
(eta tailaketa-sistema) 4: I. Azkune ("Pinoiak, egin nahi
den engranaia zilindriko zuzenaren forma berdina du.
Tailaketa-sistema hau aztertzeko, har dezagun 1. irudia"),
HezkSaila 1984 3 ("Igeltsu edo eskaiolazko xafletan
tailaketak egin", "Igeltsu edo eskaiolazko tailaketez ormirudi bat
egin", "Tailaketa, karrasketa, hustura, limak, lixak, e.a. erabili
esferazko, kubozko bolumeneko eskulturak egiteko");
tailatu 16: Artea eta gizona ("Bereizgarriak
dira harrian tailatutako hititar jainko eta jainkosak prozesioan
doaztela"), J.B. Aierbe ("Aldare biok tailatu zituen artista"),
Elhuyar 4 ("Eskuzko hariztaketaren helburua, torlojoaren haria
[kanpokoa] ala azkoinaren haria [barnekoa] tailatzea da",
"Azalaldean bira ardatzekiko paralelo hortzak tailatuta dituzten
diska zilindrikoak dira", "Azalaldean hortz helikoidalak tailatuta
dituzten diska zilindrikoak dira", "Saihets azalean kono motzaren
generatritzen eran tailatuta hortz zuzenak dituzte2), I. Azkune 4
("Mekanikoki tailatutako engranaiak, bi sistema nagusiren bitartez
lor daitezke", "Makina hauek sailkatzeko, engranaia zilindriko
zuzenen hortzak tailatzeko zein erreminta erabiltzen den hartuko
dugu kontutan", "Honela tailatutako engranaiak, modulu berdineko
beste edozeinekin funtziona dezake", "kremailera bat gurpil batekin
engranatzen ari dela eta bide batez hortzak tailatzen ari zaiola
pentsa dezakegu"), HezkSaila 1984 5 ("Burutu behar den gaia
aukeratu eta, bozetoa egin ondoren, tailatu behar den euskarrira
eraman", "Aurreko prozeduraz igeltsu edo eskaiola koskoak erabili
elementu konkretuak tailatzeko", "Motibo geometriko eta organikoak
tailatu", "Taila ditzakegun egur-mota guztiak erabili: makilak,
oholak, enborrak", eta izenburu bezala behin "Tailatu"), J.A.
Berriotxoa ("Material bigunak [igeltsuak, buztinak edo tuparriak]
azaleratzen diren tokietan, higalanak, modu ez osoan gutxienez,
hustu egin ditu gune hauek, kubeta luzeska txikiak tailatu"); eta
tailatze teknika 1, Euskadi Inf 1998 ("Bitrina
berezi batean mineralik gogorrenaren tailatze teknika erakusten da
pausoz pauso, eta bost dira bisitarien begien aurrean dauden aleak,
ongi samar gordeta, jakina"); tailetu 1, Santa
Mariñe1994 ("Baia, gobernate ezak eta lapurrek egin euden
barruko jeneroen hondamena eta mobiliarioa ezezik bidriera, tailetu
eta gehiena suberta zan sano kaltetuta"); tailista 1,
Artistas 1995 ("tailista- eta eskultore-belaunaldi
bat").
taila : AB50 1, HiztEn (1 jantziek beren neurria
azalduz daramaten zenbaki edo letra; 2 zerga; 3 harribitxiak
lantzeko prozedura; 4 kobre edo altzairuzko xafla batean beranez
grabatuak egiteko prozedura; 5 eskultura-lana, bereziki zurezkoa; 6
engranaje-gurpil, fresa, etab.etan hortzak egiteko prozedura),
Euskalterm 12; tailagile : HiztEn (zurezko tailak
egiten dituen pertsona); tailagin : Euskalterm 1
(zizelkari eta tailista sinonimoekin);
tailaketa : AB38 6, HiztEn (tailatzearen ekintza eta
ondorioa), Euskalterm 3 ('tallado'); tailakuntza :
Euskalterm 2; tailatu : AB38 6 (eta taillatu
beste 1), Euskalterm 11; tailatze : Euskalterm 1
(zura tailatze: 'talla de la madera');
tailista : Euskalterm 1 (zizelkari eta
tailagin sinonimoekin); talla : AB50 2;
tallatu : AB50 1; tallista : AB50 2
// Ez dugu aurkitu ap. DFrec, LurE.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
taila : EuskHizt (zerga), HiruMila (1 impuesto,
censo, pecha, pecho, tributo; 2 talla, escultura [sobre todo en
madera]; 3 dimensión, tamaño, talle del cuerpo; ik. taia),
ElhHizt (1 zah., impuesto, tributo; 2 ik. tailu),
HaizeG BF (taille), PMuj DVC (1 tarja: taila
egin: tarjar; 2 impuesto, tributo...; 3 talle);
tailla : Lh DBF (tailla 1: taille,
longueur; tailla 2: impôt, cens, taille; tailla 3:
taille, chacun des deux petits bâtonssur lesquels on marque par des
coches le pain, la viande vendus, etc), DRA (1 var. de taia;
2 impuesto, censo; 3 talle); talla : Lh DBF:
(v. tailu 1); taila-biltzaile : PMuj
DVC (recolector, cobrador...); tailagile :
HiruMila (tallador, ra), PMuj DVC (1 tarjador; 2 escultor);
tailagintza : PMuj DVC (escultura);
taila-irudi : PMuj DVC (escultura);
tailaketa : PMuj DVC (talladura);
tailari : PMuj DVC (segador);
tailarri : HiruMila (piedra para afilar la hoz o la
guadaña), PMuj DVC (piedra de afilar la hoz o la guadaña,
afiladera,...); taillarri : Casve EF (pierre à
aiguiser la faux), Lh DBF (pierre à aiguiser la faux);
tailatu : HiruMila (tallar), PMuj DVC (1
[en]tallar; 2 escoplear); tailatzaile : PMuj
DVC (tallador) // Ez dugu aurkitu ap. EskolaHE, Lur
EG/CE eta EF/FE, XarHizt.
Bestelakoak
Aurreko pasaldikoari egindako oharrak
taila 'egurra lantzea' // EBB: hurrengo itzulirako.
Zerrenda osagarriak
EEgunk: "taila (egurra lantzea), tailagin, tailatu.
Soldadutzarako egin beharrekoa ez da taila, neurketa baizik" /
HezkAdmin: talla
Informazio osagarria
Maileguen egokitzapen sistematikoa
-ll-.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
taillagin
iz. Taillak egiten dituen pertsona. Ik. tailugile.
Estekak-
HBO
Aztergaia: taillagin
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
2001-12-12 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
EEgunk: "taila (egurra lantzea), tailagin, tailatu.
Soldadutzarako egin beharrekoa ez da taila, neurketa baizik".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
taillaketa
iz. Taillatzea. Irlandako artearen historia historiaurreko harri taillaketekin hasten da.
Estekak-
HBO
Aztergaia: taillaketa
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z5:EEBS:37 |
2001-12-12 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: tailaketa / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[tailaketasartzea
proposatzen dut]" (1997-03-04)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
taillatu, tailla/taillatu, taillatzen
du ad. Zura, harria edo kideko gai bat landu, bertan ebakiak, koskak edo markak eginez. XVII. mendeko baserri honek taillatutako habeak ditu ganbaran.
Harri bakoitzak barnean dituen argi eta edertasunak hobeto kanporatzeko, harriak eskatzen duen erara taillatu behar da.
Estekak-
HBO
Aztergaia: taillatu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:EEBS:17 |
2001-12-12 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: tailatu / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Zerrenda osagarriak
EEgunk: "taila (egurra lantzea), tailagin, tailatu.
Soldadutzarako egin beharrekoa ez da taila, neurketa baizik".
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
tailla(tu), taillatzen.
Informazio lexikografikoa
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[tailatu sartzea
proposatzen dut]" (1997-03-04)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tailu
1 iz. Estatua, gorputz osoko eskultura-lana. Eragin zuen gizona zirudien urrezko tailu bat. Ama Birjina Arrosariokoaren tailua.
2 iz. Gorputzaren neurria. Tailu txikiko gizona.
3 iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, tailu-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori 'taxua' adieran ez erabiltzea gomendatzen du; ik. taxu].
Estekak-
HBO
Aztergaia: tailu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1996-07-23 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
taiu, taiutu formakoak 86 dira (B 56, G 30);
a) 'izaki bizi baten gorputz osoko irudia' adierako
taiu 6: B 5 (Añ LoraS eta "esku-taiu", A
BGuzur, Erkiag Arran; Kk Ab I: "gixon-taiu");
G 1 (Izt C); b) 'itxura, tankera' adierako 78:
taiu 54: B 44 (Itz Azald; AB AmaE, Azc
PB, Ag Kr, A BeinB, Echta Jos, Kk Ab
I, Kk Ab II, Altuna, Enb, Otx, Laux AB; Erkiag
BatB, Akes Ipiña; eta taiua: Azc PB,
Erkiag Arran); G 10 (Ag G, Or Eus, Or
Poem, Etxde JJ, Txill Let, Zait Plat,
Gazt MusIx); taiutu 16: B 5 (Otx, Erkiag
Arran, Erkiag BatB); G 11 (Ldi UO, Ldi
IL, Or QA, Zait Plat, Gazt MusIx);
taiuz 7: B 2 (Añ GGero, Enb); G 5 (Or
Eus, Ldi UO, Ldi IL); taiuzko 1,
G (Ldi IL); c) 'kalkulatu' adierako
taiutu 2 (Or Aitork);
taiu, taiutu modukoak 47 dira (B 3, G 5, EB 39);
a) 'izaki bizi baten gorputz osoko irudia' adierako
taiu 1, B (B. de Arrizabalaga: "lurralde taiu");
taiugintza 2, EB (J. Oregi); b) 'itxura,
tankera' adierako 39: taiu 4: G 1 (S, Onaindia); EB 3
(Natur Zientziak, A. Urrutia, X. Mendiguren Bereziartu);
taiuera EB 2 (Natur Zientziak);
taiuketa EB 8 (J. Oregi, E.J., Bizia Lurrean,
BEO, EHAA); taiutu 21: B 1 (Otxolua); G 1 (B.
Latiegi); EB 19 (J. Butron, Saioka 7, HABE, EAEAZ, Bizia
lurrean, I. Zaldua, Oñatiko Historia..., S. Garmendia,
L. Villasante, K. Altonaga, B. Kapanaga, Gramatika Batzordea, X.
Mendiguren Bereziartu, E.J., EHAA); taiuz 2: G
1 (X. Kintana); EB 1 (J.A. Arana Martija); tayuko B 1
(J.M. Etxeita); tiuz G 1 (S. Onaindia); c)
'mota, moldea' adierako taiu 3: G 1 (S. Barandiaran);
EB 2 (Natur Zientziak, P. Berasategi); d)
'gorpuzkera, gorputzaren neurria' adierako taiu 1, EB
(Natur Zientziak); e) 'kalkulatu' adierako
taiutu 1, EB (EHAA); tailu modukoak 10
dira (B 1, G 5, EB 4); a) 'izaki bizi baten gorputz osoko
irudia' adierako 7: tailu EB 1 (A. Valdes);
taillu-irudi G 4 (S. Arambarri Etxaniz);
talluntz G 1 (M. Jimeno Egurbide);
talluntza B 1 (R. Artola Larrañaga); b) 'mota,
moldea' adierako tailu EB 1 (J. Apalategi); c)
'itxura, tankera' adierako tailukera EB 2 (J.
Apalategi: "analisi tailukera", "domeinu teilukera"); taju,
tajutu, tajuz modukoak 85 dira (B 1, G 32, EB 21, EgAs 31);
a) 'itxura, tankera' adierako 78: taju 9: G 2
(Jautarkol, J.M. Bastarrika); EB 3 (Gramatika Batzordea, J.A.
Arrieta, J. Etxaide); EgAs 4 (V. Barandiaran, Basabitxi, X.
Euskitze; Euzkadi 1917); tajugabe G 1 (J.
Etxaide); tajukera EB 1 (Galiziar, kataluniar eta
euskaldun idazleen II. ihar.); tajutu 39: G 15
(Jakin, A.M. Garate, J. Etxaide, J.M. Lekuona, A.
Urrestarazu, J. Garmendia Larrañaga 5, J.L. Iriarte, L.
Dorronsoro); EB 11 (B. Urkizu, T. Alvarez, J. Oregi,
Sagardoa, J. Apalategi, M.A. Barcenilla, A. Lertxundi, G.
Aresti, G. Barandiaran, D. Urbistondo); EgAs 13 (Euzkadi,
El Día, El Pueblo Vasco; EHAA, Irulita,
B. Kapanaga, HABE, Ere); tajuz 12: B 1
(A. Zubikarai); G 3 (B. Gerra, L. Villasante, A.M. Labayen); EB 5
(B. Urkizu, R. De Rijk, Filosofia Saila, J. Iturralde, X. Olarra);
EgAs 3 (S. Basurko, P. Zabala; El Día);
tajuzko 14: G 7 (B. Latiegi, I. Olaberria, P.
Goicoechea, J.M. Torrealdai, P. Iztueta, S. Mitxelena, P. Lazkano);
EB 1 (M. Navarro); EgAs 6 (El Día; Egin, EHAA, J.A.
Arrieta); tajuketa EgAs 2 (Euzkadi 1936);
b) 'mota, molde' adierako taju 5: G 3
(Basarri, J. Garmendia Larrañaga, J.L. Iriarte); EgAs 2
(El Día, Deia); c) 'behar den bezalakoa,
egokia' adierako taju izond. 1, G (P. Lazkano);
d) 'kalkulatu' adierako tajutu 1, EgAs
(Euzkadi); taxu, taxutu, taxuz modukoak
76 dira (B 2, EB-EgAs 74); a) 'itxura, tankera' adierako 70:
taxu 5 (Gipuzkoako geografia, A.M. Toledo, P.
Altuna, M. Lasa, A. Cazabon); taxukera 5
(Begiko, M.K. Garmendia, Txillardegi, I. Aldabe,
Txiliku); taxuketa 6 (Txillardegi,
UZEI, I. Aldabe); taxumen 2 (Begiko: "taxumen-behar";
Txillardegi: "taxumen saiakuntza"); taxutu 35 (J.
Jauregi, Izarreko, L. Mitxelena, M. Pagola,
Txillardegi, SEIE, L. Villasante, A.M. Toledo, M. Zalbide,
X. Iruretagoiena, E. Zabala, M. Etxeberria, J.L. Aramendi, J.M.
Lekuona, E.J., S. Garmendia, J. Azurmendi, T. Peillen, I.
Garmendia, R. Arrue, Elhuyar, P. Urkizu, UZEI; J.A. Irigarai;
Deia, J.A. Letamendia, L. Etxeberria);
taxutze-modu 2 (A.M. Toledo); taxuz 11
(F. Zubiaga; Elhuyar, L. Villasante, M. Zalbide, I. Sarasola, M.
Aramendi, Txillardegi, K. Alkorta, X. Mendiguren Bereziartu,
J. San Martin); taxuzko 4 (I. Sarasola, LMuj, B.
Urkizu, M. Lasa); b) 'mota, moldea' adierako
taxu 3: B 1 (Itunbe ekonomikoaren legea);
EB-EgAs 2 (S. Garmendia; Egin); c) 'kalkulatu'
adierako taxutu 3, EB (Matematika, J.
Kortabarria, SEIE).
tailu 'eskultura': DFrec 1, LurE; 'itxura': DFrec
1; 'neurria': Euskalterm 3; tailugile 'eskultorea': LurE;
taillugintza: DFrec 1; tailutu: Euskalterm 2;
taiu 'itxura': DFrec 9, AB38 9, AB50 6 (eta
taiu-aldatze 1; hiri-taiu 1), Euskalterm 1;
taiuera: AB38 1; taiugabe: DFrec 1; taiugile
'gionista': AB50 1; taiukera: AB38 1, AB50 4;
taiuketa: DFrec 3, AB50 3 (eta industria-taiuketa 1),
Euskalterm 1; taiutu 'egituratu': DFrec 6, AB38 4, AB50 4,
Euskalterm 1; 'eskultura egin': DFrec 1; taiutzaile: DFrec
1; taiutze: AB50 1; taiuz: DFrec 1;
taju 'itxura': AB38 7, AB50 1; tajuera: AB38
7; tajutu: AB50 4; tajutuagotu: AB38 1;
tajutze: AB50 2; tajuz: AB50 2; tajuzko: AB38
1, AB50 5; taxu 'itxura, tankera': HiztEn-LurE,
Euskalterm 1; 'kalkulua': HiztEn; 'moldea, mota': AB38 1,
HiztEn-LurE; taxutu 'itxuratu, moldatu, ondu': AB38 16,
HiztEn-LurE, Euskalterm 3; 'kalkulatu': LurE; taxugabe:
HiztEn-LurE; taxugabekeria: LurE; taxuka: HiztEn;
taxukatu 'kalkulatu': Euskalterm 1; taxukera: AB38 1,
Euskalterm 2 (eta plaza-taxukera 2); taxuketa: AB38
2, HiztEn; taxutzaile: Euskalterm 2; taxutze: LurE;
taxuz: HiztEn-LurE; taxuzko: AB38 2, HiztEn.
Bestelakoak
Jatorrizko forma
tailu, ik. taxu [taxu hobestekoa da].
Euskaltzaindiaren Arauak
1 'gorputz osoko irudia'. 2 'gorputzaren neurria': tailu
txikiko gizona. 3* e. taxu.
Informazio lexikografikoa
Forma-adieren gurutzamenduak
izaki bizi baten gorputz osoko irudia; beste adierei taxu
forma dagokie, Euskaltzaindiaren lehendiko erabakia berretsiz,
nahiz hau tradizioko oinarririk gabea dela jakin.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tailugile
iz. Tailuak egiten dituen pertsona. Ik. taillagin; eskultore; zizelkari.
Estekak-
HBO
Aztergaia: tailugile
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
'eskultorea'.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
eskultorea.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
tailuntza
iz. g.er. Estatua, eskultura-lana.
Estekak-
HBO
Aztergaia: tailuntza
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
2001-12-12 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
talluntza 1, Ag Kr ("Donearen irudia etzan
agiri, talluntzaren barruan egoan da").
talluntz(a) 2: M. Jimeno ("bera da Excelsisco
Miguel santubaren talluntz edo imagiña beneragarriyaren Eliztxoa
berex edo apartia"), R. Artola ("Gloria Dugiols-i bere talluntza
goitutzeko egunean").
Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm,
ez eta beste hauetan ere: EuskHizt, HiruMila, ElhHizt, EskolaHE,
Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG
BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE:
-
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
eskultura, izaki bizi baten gorputz osoko irudia.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
taipeitar
1 adj. Taipeikoa, Taipeiri dagokiona. Taipeitar agintaria.
2 iz. Taipeiko herritarra.
taiu
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, taiu-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. taxu].
taiwandar
1 adj. Taiwangoa, Taiwani dagokiona. Taiwandar kirolaria.
2 iz. Taiwango herritarra.
tajik
1 adj. Tajikistanen, Afganistango mendebaldean eta Uzbekistango hegoaldean bizi den etnia batekoa, etnia horri dagokiona. Tajik etniako buruzagi bat hautatu dute presidenteorde.
2 iz. Etnia horretako kidea. Kafetegi alboko jatetxe ttipia Bahdir izeneko tajik batena da.
tajikera
iz. Tajikistanen mintzatzen den hizkuntza.
tajikistandar
1 adj. Tajikistangoa, Tajikistani dagokiona. Tajikistandar musikaria.
2 iz. Tajikistango herritarra.
tak
1 onomat. Kolpe txiki edo arin baten onomatopeia. Ik. taun-taun; kask; tok. Artega eraman du zigarroa hautsontzira, hatzaz, tak, kolpetxoa emanez errautsa botatzeko. Oin puntarekin tak-tak jo du lurra. Aneren logelan kolpeak hasi ziren entzuten, tak, tak, tak.
2 onomat. Gertaera edo ekintza baten bat-batekotasuna adierazten duen onomatopeia. Eta tak!, denboraldi bakarrean Txapeldunen Ligarako sailkatu zen.
Badoaz bi lagun espaloian barrena, eta, halako batean, tak, erdikoa erori egiten da.
Estekak-
HBO
Aztergaia: tak
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z5:EEBS:37 |
2001-12-12 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
tak, eta 'kolpea' adierako takada jaso dira;
aldiz, tik-tak forma ez da jaso.
ez dugu tak soila aurkitu; taka taka tak 1,
Ox ("Taka taka tak, bazoan beraz, / Behatzaileak ezin aldaraz");
takada 'kolpea' adierako 1, Erkiag Arran
("Odolaren takadak sekulakotz ez atertutea") // Ik. ap. DRA,
tak : Etxba Eib ("tak eta erriala! Kendu eiñ
biar izan neban gitxarria"); tak-tak : Garbiz in
EEs 1924 ("Erlojoaren tak-takoa"), Amez in Egan 1964
("Bere orduak astiro pasa ta gabean tak-tak durunditsua egiten dun
kutxa luzeko erloju zarrak..."), Dass in GH 1923 ("Lapurdin
hola deitzen dute goizetik arratserat taktak eta taktak, mokoarekin
zuhaitz eta harroka guzien kontra joka ari delakotz"),
taktaka : Dass in GH 1923 ("Kankanote mota bat
da taktaka, tipiskoa"), eta tak eta zart : Lurtxuri
in GH 1925 ("halako moldez nun, igande batez, tak eta zart,
Harrixabaltarreri beren erretorak saminki erran
baitzakoten...").
tak 5: Gte ("Maisuak hitzetan okertzen baziren,
tak, han zegoen Iñaki, tximino bat bezala, ateraldi batez maisua
barregarri uzteko"), Tiro tartean bertsotan ("Egurra izan
ezkero, tak! eta rak! jo ta moztu"), A. Pontesta ("ura irakiten
hasi zenean, tak!, arraultze azala erdibitu eta kazuelara bota nahi
izan zuen barrukoa"), E. Jimenez ("sujetadoreari eutsi dio,
itxuraz, eta atzealdean duen ixteko gakotxoa aurrealdera ekarririk
tak askatu du"), Txondorrak ("Siri-sulua, baiña, esta, ola
sulo aundixa esta biar iseten, bakarrik arnasia artzeko beste,
lartxo badauka ba, tak! tapau pixkat eta andik keia pixkat urtetzen
dabela"); tak tak 3: Gurpila 2 (""Tak, tak!",
atea jo zuen otsoak", "Txanogorritxo heldu zen eta atea jo zuen:
"tak, tak!""), A. Epaltza ("Orduan ere kanpoan, tak-tak-tak-tak,
aitaren ordenadorea baizik aditzen ez zela frogatu nuen");
taktak onomat. 2 eta taktaka
txori-izena 6, denak ap. Dass-Eliss (DRAn jasotako testuinguruetan,
eta "Taktaka [tit] [...] Behin Jainkoak xori guziak deithu bere
ganat eta taktaka ez zitzaion ethorri [...] Orai, uste othe duen
gaixo taktatak [sic] zuhaitzetan eta harrietan direla ithurriak!
Uzkinaxo, phika, kankanote eta taktaka arras hegaztin kalte egileak
dire [...] Inguruko uzkinaxo, phika, kankanote eta taktaka guziak
harat bilduko dire").
takada : HiztEn (indar handirik gabeko kolpea)
// Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE,
Euskalterm.
Sektore jakin bateko informazioa
Ik. Izendegian antzandobi arrunt fitxaren hustuketa:
taktaka : Noval Avifauna, Euzko Gogoa
1950-II; antzandobi arrunt : Galarza Gure
hegaztiak, Perez Ollo Navarra; antzandobi
bizkar-gorri : Noval Avifauna, Ag Kr-3
Itxas-iztegia; antzandobriya : Euzko Gogoa
1950-II; antzandobui : Puente Amestoy Aves;
antzandoi kasko urdina : Euzko Gogoa 1950-II;
kardineru-jantzalle : Arzdi Aves, Euzko
Gogoa 1950-II; kasko urdina : Puente Amestoy
Aves; larrutzalle txori : Puente Amestoy
Aves, Euzko Gogoa 1950-II.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
tak : HiruMila (onom. 1 onomatopeya de diversos
ruidos no muy perceptibles: corazón, reloj, etc; también se dice de
algo repentino; 2 onomatopeya que denota un golpecito, un saltito o
una quiebra), Casve EF (onomatopée de bruits: coeur,
montre...), HaizeG BF (clac: bruit), Lh DBF (1
onomat. de divers bruits peu perceptibles comme les battements du
coeur, le tic tac d'une montre, etc..., ou encore le bruit produit
en passant, en effleurant un objet; 2 tak ila gelditu zen:
il tomba mort, clac!), DRA (1 onom. de diversos ruidos no muy
perceptibles, como el del corazón, como el de un reloj de bolsillo,
etc, como también el de palpar o tocar ligeramente un objeto; 2
onomatopeya que denota un golpecito, un saltito o una quiebra),
PMuj DVC (1 onom. de ruido poco perceptible: corazón, reloj,
toquecito, latido, palpitación del corazón; 2 golpe: onom.; 3 punto
ortográfico; 4 tak ila gelditu zan: quedó muerto, ¡clac!);
tak-tak : DRA (1 tictac; 2 onomatopeya: picotazo),
PMuj DVC (1 tac; 2 palpitación, latido, pulsación, pulso);
tak egin : PMuj DVC (tocar, palpar, manosear,
pulsar, golpear); tak eta zart : DRA (de repente, de
sopetón); takada : HiruMila (1 golpecito; 2 momento;
3 Inform. bit, byte), ElhHizt (golpecito, toque,
tocamiento), Casve EF (1 petit coup; 2 moment), HaizeG
BF (petit coup), Lh DBF (takada 1: tache;
takada 2: 1 petit coup; 2 moment; takada 3:
tranchée), DRA (1 golpecito; 2 momento); tak-arrastak
: PMuj DVC (punto y coma); taktaka : DRA (pega
reborda, pica grega, al caudón) // Ez dugu aurkitu ap.
EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE:
-
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
taka1
iz. Zub. Orbana, narrioa. Taka horiak. Mundura jitean ekartzen dugun taka.
Estekak-
HBO
Aztergaia: taka 1
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Zub. 'orbana'.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Zub. eta ing.
Forma baten adiera(k)
orbana.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
taka2
iz. Bangladeshko diru unitatea. Spectrum Sweaterreko langileek 700 taka irabazten zituzten hilean, nahiz gutxieneko soldata 930 takakoa den Bangladeshen.
takar
adj. Zakarra, latza.
Estekak-
HBO
Aztergaia: takar
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Bigarren mailan onartzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
'zakarra, latza'.
Informazio osagarria
Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da
Ik. zakar.
Informazio lexikografikoa
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: sartzea komeni da
zakar hitzaren sinonimo gisa.
- Erabakia: BAgiria
(1999-11-26): sartzea onartu da 'zakarra, latza' adiera duela
adieraziz.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
takarraran
adb. Bizk. Lasterka. Ik. korrika1.
Estekak-
HBO
Aztergaia: takarraran
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
2001-12-12 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskalkia baino eremu mugatuagokoa
Gipuzkoako bizkaierazkoa da, baina Bizk. marka duela
aipatuko da.
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-n: -an.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Bizk.
Forma baten adiera(k)
korrika.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
taka-taka
1 adb. Haur. Oinez. Ik. tiki-taka. Gure haurtxoa dagoeneko badabil taka-taka. Taka-taka eskolara joan.
2 adb. Urrats aski labur eta lasterrez. Ik. tipi-tapa. Hasi nintzen korta alderantz taka-taka, hango atetik sartzeko asmoz.
takateko
iz. Kolpea, ukaldia.
Estekak-
HBO
Aztergaia: takateko
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
iz.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
taket
1 iz. Batez ere Bizk. Hesola; gurdiaren alboetan jartzen diren hesola modukoetako bakoitza. Ik. hesola. Taketa bezala gogorturik. Taketa bezalako gorputz arteza. || Burdin taketak.
2 iz. Ziria. Bi harriren artean taketa sartzen den bezala, salmenta eta erosketaren artean bekatua.
Estekak-
HBO
Aztergaia: taket
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
taket(a) (eta burdiña-t., burni-t.)
17 ager.: B 11 (Ag 3: "zotzez, ziriz edo taketez beterikako
argi-mutill luze bat", "gizonak taketa baño gogorragoko atzamarren
artean zigarro bat egiñaz", "taket batzuk giñan atzekoa ta ni"; A
BeinB 3: "Aaur dabil nire senar taketa bere", "taketa
legetxez gogorturik topako genduke au", "Mandazain taket baten
guraria?"; Kk Ab 3: "biribildu eban gero taketa lakoxe
zigarro lodi ta gogor bat", "bedar artian taketa lez zigarro
mutxikin amataua", "taketa lakoxe gorputz arteza"; Otx: "laster
dozu mutil ori taketa bera baño senduago jarri"; Erkiag
BatB: "burdiña-taketok euren tegitik atara"), G 5 (Izt
C, zerrendatu batean: "Taketak"; Or Eus:
"Narra-ertzean taketarik ez"; Zait Plat: "taketa bezala
gogorturik ikusi zuen"; Ugalde Iltz: "Serore etxe aldetik
dagon burni-taketako leio beltz-itxusi aretatik begiratu"; Ibiñ
Virgil: "ar zak taket bat"), EB 1 (Arti MaldanB:
"ahoan sartu urregorrizko taketa"); taketu G 1: NEtx
Antz ("bere eskuetan taketu zun bitxia").
taket B-EB 14: Ag Kr (OEHko
testuinguruetako batean), Zubk 2 (adib.: "Gizonak, taketa baiño
gogorrago..."), Larrak ("Taketari lotu nautsoe"), I. Sarasola
("Honen kideko lekukotasunen data taket artean -[1074]- eman dugu
aditzera"), X. Mendiguren B. ("hemen bait gaude taketari loturiko
hartzaren modura"), J.A. Garmendia ("Gero taket batetan lotu
zuten"), J.L. Lekunberri 2 ("Goizero kaleratu eta bere taketa
bilatzen zuen", "Potxingo batetan zegoen, taketetik ez urrun"),
Lore kontu ("lehengoan taketa lez, geldi zertu zan"), G.
Aulestia ("lemaren taketa"), Txiliku 3 ("Arreta handiz taket bat
iltzatuz kakalardoa erori zen leku bere-berean", "taketetik
hurbilen zegoen zuhaitz enbor ertzean", "askatu zuen zinta taketa
zegoen lekuraino"); eta taketak emon ;
taketetik aidean : Zubk ItxasA ("Taketak emon.
Burutapena euki" / "Taketetik aidean. Burutik arin samar" - cf.
gainera: "Toleta, erramua estrapuagaz lotzeko karel gaiñean egoten
dan taketa izaten da").
taket : DFrec 4, AB38 1 (estaca), AB50 2 (1 cuña,
1 estúpido), taketako (estacazo), HiztEn (1 hesola; 2 L
zenbait arrainek defentsarako duen bizkar-hegatsa; 3 tentela,
motela), LurE, Euskalterm 9 ('estaca' 1, 'calzo' 1 eta taketa
jarri, taketa sartu 'calzar'; 'palito de x' 5:
arrain-taket, karramarro-taket, legatz-taket,
txahal-taket).
Beste (edozein) iturritako erabilerak
Ik. Garm LexEV 389: taketa ("Uno de los varales de
madera que lleva el carro rural, para sujetar la carga. Se
introduce en el taketa-zuloa, o en los taketiek o
agujeros de los dos maderos longitudinales de la cama").
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
taket : EuskHizt (1897; batez ere bizk. 1 hesiak
egiteko edo gurdian jartzeko makila moduko atal lodia eta motza;
ik. hesola; 2 izond eta iz. 1890; Beh. G. er.; ergela,
adimen laburrekoa; ik. kirten), HiruMila (1 estaca,
palitroque; 2 jalón; 3 adral; 4 cuña; 5 espina o aleta dorsal de
algunos peces utilizada como defensa; 6 estúpido, da; 7 crecido,
da; grandullón, na), ElhHizt (1 estaca, várgano; 2 L espina o aleta
dorsal de algunos peces que les sirve de defensa; 3 estúpido, -a,
tonto, -a, necio, -a, zopenco, -a), EskolaHE, Lur EG/CE
(estaca) eta EF/FE (pieu, piquet), Casve EF (1 pieu;
2 coin à enfoncer; 3 nageoire de poisson; 4 verge, organe viril; 5
étai, pieu; 6 stupide), Lh DBF (1 taquet - menuis; 2
nageoire dorsale de certains poissons qui s'en servent comme moyen
de défense), DRA (1 estaca; 2 jalón; 3 adral; 4 cuña; 5 espina o
aleta dorsal de algunos peces que les sirve de defensa; 6 estúpido;
7 crecido, grandullón), PMuj DVC (1 estaca, chanto, estabuyo
agudo, palo puntiagudo, vargano, estaca de empalizada; taketean
lotu = estacar, atar a una estaca; taketaz xedatu,
mugatu = estacar, señalar con estacas; taketez esi =
chantar, cercar con chantos; 2 BG estúpido, necio, zopenco,
ignorante; 3 B cuña, calzo, calce, taco de ruedas; taketa
ezarri = calzar, acuñar, poner calces o cuñas; taketak
kendu = descalzar, quitar calzos; 4 B alzaprima, cuña; 5
piquete, jalón pequeño; 6 palitroque, palote, palo mediano; 7 (pl.)
palos verticales en el carro para cargar la leña; 8 B tabicón,
tablón, madero, vigueta; 9 jimelga = taketez eutsi =
enjimelgar, asegurar con jimelgas; 10 L esquema, espina o aleta
dorsal de algunos peces; 11 tenaza, mordaza de algunos
instrumentos; 12 L cornamuza; 13 BG taketean egon = estar de
murria); taket-hesi : HiruMila (sebe), PMuj
DVC (taket-esi = chantado, cercado de chantos)
// DRA: taketa-biur (Urkia aipatuz) // PMuj
DVC: taketada (estacazo, varzo, varapalo),
taketak (paréntesis: - signos), taketa-mailu (acción
de golpear entre tres; taketa-mailuetan), taket-arte
(paréntesis; taket-artean = entre paréntesis),
taket-arteko (paréntesis), taket-aundi (estacón),
takete (1 BG necio, estúpido; 2 pilote, estaca),
taket-sare (balaustrada, balcón), taketu (reforzar,
sujetar con cuñas el poste metido en tierra), taket-ukaldi
(palotada, golpe con el palote), taketzar (estacón),
taket-zulo (estaquero, agujero de la estaca) // Ez
dugu aurkitu ap. HaizeG BF.
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
batez ere Bizk.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: 1- Adibidea ere eman: "taketa
baino artezago". 2- Azpisarrera erantsi: taketerako egon
'berbetarako gogorik ez izan'.
- Erabakia: (H2.2 / 2010-10-19)
Bere horretan utziko da oraingoz lehen itzulian erabakia (H1.1
lantaldeari jakinaraziko zaio ohargileak proposatu duen adibidea;
baina ez da forma berririk orain erantsiko).
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
takigrafia
iz. Idazkera-sistema lasterra, ikurrak eta laburdurak erabiltzen dituena. Akademia batean izena eman eta mekanografia eta takigrafia ikasi nituen.
Estekak-
HBO
Aztergaia: takigrafia
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[sartzea proposatzen dut]"
(1997-03-04)
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: sartzea komeni da.
- Erabakia: BAgiria
(1999-11-26): onartu egin da.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
takikardia
iz. Bihotz taupaden maiztasunaren lastertze ezohikoa. Gasak itolarria eta takikardiak eragin dizkio hainbat herritarri.
tako
1 iz. Heg. Zur, metal edo beste material baten puska ez oso handia, bereziki zerbaiti eusteko edo zerbait sestran jartzeko erabiltzen dena. Hiru telebista pantailak eta adreilu itxurako 250 bat egur takok apaintzen dute Asier Zabaletaren azken sorkuntza.
2 iz. Heg. Jaki baten puska, kubo baten forma duena. Bakailao takoa, berakatzak, oliba-olioa eta piper gorriak.
3 iz. Heg. Bloke batean baturiko orrien multzoa; modu horretan argitaraturiko egutegia. Etxean hartzen nuen Arantzazuko egutegia, takoa.
ARGIAk lehenengo egutegi takoa argitaratu zuenetik 13 urte igaro dira.
4 iz. Heg. Pilotariek, eskuak babesteko, ahurrean eta hatzetan jartzen dituzten pieza karratuetako bakoitza. Takoak jarrita aritu zen Xala, bere burua gehiegi behartu gabe.
Litekeena da takoak jartzeko modu berriarekin sentsibilitate pittin bat galdu izana.
5 iz. Heg. Kirol oinetako batzuek zolan izaten duten pieza puntadunetako bakoitza. Takoak belaunean sartu zizkion, indartsu.
Estekak-
HBO
Aztergaia: tako
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:IrEm |
2001-12-12 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
tako 2: Tx B III ("Gaztiak jardun dira
bertsuetan bapo, / ixildu gabetandik zipla eta tako"), Uzt
Sas ("batzuk takua sartutzen zuten / eta bestiak ziria, /
aspaldin ugaldutzen dijua / euskaldun bertsolaria"); eta ap. DRA,
gainera, RS ("takok deroak dodana neure etxerean zejara" eta
"Orok dogu ardura bat ta guztia takoentzat"), eta ogi tako,
Etxba Eib ("Eskolatik urten eta ogi tako aundi bat izaten
zan meriendia").
tako 2: Egan 1995 ("Euskal Idazleen
Elkarteak tako moduko egutegi bat eman du argitara"), H. Cano
("Billar mahaiaren gainean larrutan ari diren / bi emakume /
disimuloan non dago takoa? galdetzen duen agure zelatia").
tako : AB38 7 ('taco' itzuliak; hauetan zur
tako 1, zurezko tako 1, tako higikor 1, tako
irristakor 1), AB50 1 ('taco: de calendario'), HiztEn,
Euskalterm 17 (hauetan adib., aluminiozko takoak: tacos de
aluminio 1; haridun takoak: tacos a rosca 1;
lakoi-takoak: lacón en tacos 1; zapatila-tako 1
kala sinonimoarekin, irteerako takoak 1
irteera-blokeak sinonimoarekin, etab.; eta beste ager. 1
"eskularien defentsa" definizioarekin); takozko :
Euskalterm 1 (takozko mendel: 'orla de tacos') // Ez
dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, LurE // Eta 'taco' itzuliak,
beste hauek: uztarri : Euskalterm 1 ("zestarena"
oharrarekin); zokor : Euskalterm 1
(turba-zokor, turba-mokor sinonimoarekin: 'taco de
turba').
Beste (edozein) iturritako erabilerak
Elexp Berg: " táko 1 (...) pedazo, taco. "Takua
ipiñi jat mai ankiai, kojo zeuan da", "Txakurra or doia ogi takua
auan dabela" / 2 (...) Pastilla de jabón grande y ractangular.
"Illia garbitzeko takua dala onena esate eben", "Jaboi-takua artu
ta igurtzi mantxiai" / 3 (...) Egutegi txiki eta potoloa,
Arantzazukoa, adibidez (...). "Amandriak oinddio egunero leitzen
dau takua", "Aurten eztou artu Arantzazuko takua" / 4 (...)
Antzinako papelezko tabako-kaxa karratua (...) "Zuen aittajunak
takua erretze juan"".
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
tako : HiruMila (1 taco, tocho circular; 2 pedazo;
3 cierre, obstáculo que cierra, entapona algo; 4 ark. para
[como sustantivo], fin, objeto), ElhHizt (1 taco, tarugo, cuña,
calzo; 2 Kir. taco: de las botas de futbolista, etc.), Lur
EF/FE (cale), Lh DBF (tako 1: v.
takoin; tako 2: baguette, cheville, coin; tako
3: v. tabako), DRA (1 pedazo; 2 tacos, pedazos
circulares de madera metidos en tierra sobre los cuales se colocan
los bolos en el juego de este nombre; 3 para, usado como
sustantivo. ¿Será "fin, objeto"?, 4 corpúsculo que cierra a tetilla
de las recién paridas como también el que cierra la punta del
divieso), PMuj DVC (1 pedazo, fragmento, trozo; 2 taco sobre
el cual se colocan los bolos; 3 tacos de billar; 4 para, fin,
objeto, destino; 5 cuña, calzo, takoak kendu: descalzar; 6
cierre de la tetilla, del divieso); takotegi : PMuj
DVC (taquera); taku : Lh DBF (v. de
takoin), DRA (tacha) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt,
EskolaHE, Lur EG/CE, XarHizt, Casve EF, HaizeG
BF.
Erdara/euskara hiztegietako datuak
Erdal taco / cheville; crampon formen ordainak:
HiruMila: 1 tako; 2 cuña: ziri, taket; 3
tapón: zipotz, tapoi; 4 tarugo: mokil,
zokil, mokor; 5 fig. palabrota: birao; 6 fig.,
lío, embrollo: nahaspila, nahaste, nahasmendu
// ElhHizt: 1 ziri, mokor, tako; 2 (de
billar) makila, haga; 3 col., referido a personas:
mozkote, potolo, potzolo, zaparrote; 4
col/fig., trozo grueso de alimento: zati, puska,
kubo; 5 col., palabrota: birao, madarikazio,
arnegu; 6 col.: sorta; 7 col.: urte; 8 arm.:
baketa; 9 dep., de calzado deportivo: tako //
Lur EF/FE: 1 ziri; 2 kabila, orkatila /
grapa, kako // XarHizt: ziri,
zotz, kabila; (Anat.) aztal beharri,
axiroin, txorkatila / krako, mako
// Casve FE: (pied) aztalbeharri; (mot
inutile) ta, kalanbriata; (pour suspendre)
kahaila; (pour le bois) ziri, kabeila;
(clochettes) zilde, zildi / hortz,
kako, (importun) axegarri, bizkarroi //
HaizeG FB: (pied) aztal, aztal-beharri,
axiroin, kabila; (bois) xiri, xotx, (de
porte) xiribista / krako, mako; (importun)
nardagarri, unagarri // T-L LBF: (du
pied) axiroin, kabila; (bois) xiri,
xotx / hortz, khako // PMuj DCV:
1 t. de billar: tako, makil; 2 baqueta de las armas
de fuego: borra, izkillo-ziri; 3 tarugo:
mokor, ildoki, ilduki, tostor; 4 cuña:
ziri, zipotz, taket; 5 taco de sauco,
aguaceta, trabuco, tirabala: poloka, txiringa,
zipotz, plausta, popot, tulut; 6 taco
de cohetes: mokoilo; 7 trago: txurrut, zurrut,
klinkada, zangada; 8 bocado a deshora, comida ligera:
otamen, aamen, bazkarin, bazkal-uxu; 9
palabrota: eletzar, iroi, aobesteko berba; 10
juramento, blasfemia: arnegu, aiñeneko, birao,
aiñen; 11 embrollo, lío: mordoillo, naspil,
istillu, etab. // Ez dugu aurkitu ap. Lur
EG/CE.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE:
-
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Heg.
Adiera mugatzeko zailtasunak
adiera askokoa da, eta zail da mugak jartzea.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[sartzea proposatzen dut]"
(1997-03-04)
- [A204]: Adierak markatu beharko
lirateke: 1 maldizio (hitz itsusia); 2 zerbaiten euskarri
paratzen den material puska
Bertzela, nahasgarria izan daiteke.
(2009-12-03)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
takografo
iz. Lurreko ibilgailu baten abiadura eta ibilgailuak egin duen distantzia jasotzen dituen tresna. Aurrerantzean puntuak kenduko dituzte takografoak edo abiadura mugatzeko gailuak manipulatzeagatik.
takoi
1 iz. Ipar. Orpoa.
2 iz. Zapata-orpoa. Takoi luzeak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: takoi
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
1 Ipar. 'orpoa'. 2 'zapata-orpoa'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
takoidun
adj. Takoia duena. Gona estu ñimiñoa eta zapata takoidunak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: takoidun
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4B:EEBS:003 |
2003-12-16 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
takoidun 3: A. Erkizia ("Amak ezin izango zuela
malda haietatik ibili zapata takoidunez"), A. Iturbe 2 ("Zapata
zuri takoidunak [...] Takoidun zapatak").
Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm
// Ik. 'de tacón alto' itzulia Euskaltermen: takoi
altuko 1.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
takoidun : PMuj DVC (taconado, -a)
// Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila,
EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF,
HaizeG BF, Lh DBF, DRA.
Erdara/euskara hiztegietako datuak
Erdal de tacones (altos) / à talons (hauts) formen
ordainak: aztaldun : Casve FE (-ü),
HaizeG FB, T-L LFB; orpo luzeko/altuko
: HiztHand; takoindatu : PMuj DCV;
takoindun : HaizeG FB, T-L LFB, PMuj
DCV // Ez dugu aurkitu ap. ElhHizt, HiruMila, Lur
EG/CE eta EF/FE, XarHizt.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Lantaldearen irizpideak
Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez (betetzen du "gutxieneko
baldintza")
ez da Hegoaldekoa bakarrik, J-L. Davantek dioenez.
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-dun.
Informazio lexikografikoa
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
zapata takoidunak.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
taktaka
iz. Ipar. g.er. Antzandobia.
Estekak-
HBO
Aztergaia: taktaka
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:EEBS:27 |
2001-12-12 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
ik. informazioa s.u. tak.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE:
-
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
antzandobia.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
taktika
1 iz. Gerra-ekintzak zuzentzeko eta bideratzeko antzea. Armadaren taktika militarrak arriskutsuak dira.
2 iz. Helburu jakin bat lortzeko erabiltzen diren bideen multzoa; estrategia-planak egoera jakin batera egokiturik gauzatzea. Beti taktika hori erabili ohi dugu. Etapa politiko jakin bati dagokion estrategia eta taktika. Futbol talde baten taktika.
taktiko
adj. Taktikarena, taktikari dagokiona. Hutsegite taktikoa.
tala
iz. Samoako diru unitatea.
talaia
iz. Eremu zabalak begiztatzeko erabiltzen den gaina; horretarako egiten den dorrea. Talaia zaharreko tantaiak. || Talai etxea.
talaian adb. Zelatan. Dukesa zaldunaren talaian zebilen.
Estekak-
HBO
Aztergaia: talaia
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
ik. OEH argitaratuan atalai (EZ, Gy, Dv) eta
atalari (Dv) sarrerak; tala- eta talai-
35 aldiz jaso dira, beti B-G; a) -a-dunak 4 dira, B:
bina talaia (Erkiag Arran) eta
talaixa (Etxba Ibilt); b) -a
gabea talai G 1 (Txill Let); c)
eratorri-konposatuak 5 dira: talaiari G 1 (Arr
GB); talaitxo G 2 (Txill Let);
talaiero B 1 (Erkiag Arran);
talai-etxe B 1 (Ag Kr); d) tala-
formakoak 25 dira: tala B 16 ager. (Ag Kr, A
BeinB, Erkiag Arran); G 4 (NEtx Antz);
tala-alde B 2 (Erkiag Arran);
talarri B 2 (SM Zirik); talapean
B 1 (A BeinB).
B-EB dira jaso diren 19ak: a) -a-dunak
atalaia (EB: J.M. Arrieta) eta talaia
(B: A. Zubikarai: "arraintalaia") bana dira; b) -a
gabeak talai EB 3 (A.M. Toledo, R. Egiguren, J.M.
Satrustegi); c) -a dudazkoa da beste 12tan:
talai(a) EB 2 (M. Pagola, J.M. Satrustegi);
atalaiari EB 1 (J.M. Arrieta); ataliero
B 1 (A. Zubikarai); talaiari EB 1 (Erdiko Zikloko
euskararen ...); talaiero B 3 (A. Zubikarai);
talaixero B 2 (A. Zubikarai); talai
moduko EB 1 (J.M. Mendizabal); talai txabola
B 1 (A. Zubikarai); d) tala B 2 (I. Zubiri).
atalai : HiztEn ("ik. talai");
atalaia : AB38 2; talaia : AB38 1, AB50
1, HiztEn-LurE; talaiari : AB38 1, HiztEn-LurE,
Euskalterm 1; talaiero : HiztEn.
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: talaian 'zelatan'.
Lantaldearen irizpideak
Txostenak eskainiko duen informazioa behar da
ik. -a berea duen.
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
talaian.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
talaiari
iz. Talaiatik begiratzen duen pertsona. Dorreko talaiariaren alaba naiz.
Estekak-
HBO
Aztergaia: talaiari
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1996-07-23 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-ari.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
talamo
iz. Anat. Entzefaloaren zatia, hipotalamoaren gainean kokatua dagoena, zentzumenek jasotako informazioa kortexera transmititzen duena. Talamoko arazoek mugimendu traketsak eta makalak eragiten dituzte.
talasemia
iz. Med. Ondoretasunezko anemia, batez ere Mediterraneoko lurraldeetako gizabanakoetan gertatzen dena. Talasemia odoleko gaixotasun sendaezina da eta
hilero odol-transfusioa eskatzen duena kasu larrienetan.
Estekak-
HBO
Aztergaia: talasemia
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4B:EEBS:004 |
2003-12-16 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
talasemia 4, Genetika eta osasuna (adib.:
"Ekialdekoek arrisku handiagoa dute alfa eta beta talasemiarako.
Mediterranearrek, berriz, beta talasemiarako [...] Hemograma da
talasemien kasurako aurreneko screening sinpleena").
talasemia : AB38 1, HiztEn - LurE (Med.),
Euskalterm 1 // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
talasemia : EskolaHE (Med.) // Ez
dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, Lur EG/CE eta
EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF,
DRA, PMuj DVC.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HiztHand: - / ElhHizt: - / EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
talasoterapia
iz. Terapia mota, itsas bainuak sendabide bezala erabiltzen dituena. Olatuek hondartza handiko talasoterapia zentroko beirak hautsi eta barneko tresneria guztia hondatu zuten.
talde
1 iz. Mota bereko izaki bizidunen multzoa. Kantari taldeak. Soldadu talde handiak. Lagun taldeak. Hiru ume talderen artean. Arkume talde baten antzera. Arrain talde ugaria ur gainean ikusita. "Jarrai" taldeko antzezlariak. Santa Kruzen taldea. Taldearen burua. Arana Goiri eta Azkue ez ziren talde berekoak euskarari buruz. Ni ez naiz inongo taldetakoa. Talde lana.
2 iz. Kirol eta joko batzuetan, kopuru jakin bateko jokalari multzoa, beste multzo baten aurka jokatzen duena. Errugbi taldea.
3 iz. Gauzen multzoa. Gauzak bi taldetan daude banatuak; bata da izaki erreal diren horietakoa eta bestea da ideien eremua.
4 iz. Mat. Multzo mota, eragiketa elkarkor bat duena eta elementu neutro bakar bat eta elementu bakoitzarentzat elementu simetriko bat dauzkana.
talde abeldar iz. Mat. Egitura aljebraiko mota, taldea dena eta trukakortasun printzipioa betetzen dena.
taldean adb. Taldea osatuz. Elkarrekin eta taldean lan eginez. Hor kanpoan badaude hiru kamioi, taldean In Salah-ra doazenak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: talde
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
Araua: |
Z3:EArau103 |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1996-07-23 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z2:IkHizt |
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:01 |
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
talde, ik. alde [alde hobestekoa da].
Jatorrizko forma
kantaritalde, abestalde.
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: taldean.
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
taldean, taldeka.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
taldeburu
iz. Talde baten burua. Ik. lider. Eurodiputatu liberalen taldeburua. Komandantearen mendean zeuden taldeburuen artean, bera zen mujahidinen kuttuna. Hogei diskotik gora grabatu ditu taldeburu gisa. Igor Anton izango da Euskaltel-Euskadiren taldeburua aurtengo Italiako Giroan.
Oharra: azken eguneraketa 2021-01-14