Euskaltzaindiaren Arauak

"i" letraren izena / AS: i greko "y" letraren izena.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

azalpena osatuz: "1 'euskal alfabetoaren bederatzigarren letra'. 2 "i" letraren izena".

Euskaltzaindiaren Arauak

Gip. eta Naf. (bi silabatan esaten da).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Atzizkien araberako erabakiak

-ki.

Kategoria

adlag.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

iaz 60; ihaz 26; igaz 51; iges 5, igez 4; jaz 12; xaz 5; iaz 60 aldiz ageri da, EB batez ere: B-G 3 (R. Etxebarria 2, Or Benito Santua...), EB-EgAs 57 (Zeruko Argia 1972; Hitz 1976 2; J. M. Torrealdai; Zeruko Argia 1978; Egin 1979; Ere 1980; Egin 1982; Habe 1982 5; 1984. Euskal kulturaren urtekaria; 1985. Euskal kulturaren urtekaria; Egin 1985; E.J. 5; Kalakari IV; Kuxkux 6; G. Nazabal; J. Suarez; K. Alkorta; M. Izeta; J. M. Elexpuru 5; Amaiur 1986; Hemen 1986 2; Deia 1988; M. A. in Deia; Egin 1988; Eguna 1989; I. Azkune 3; E. Agirrezabalaga 2; J. Agirre 3; Txill; X. Portugal; G. Calico; F. Ibargutxi 2; DV Zabalik; Etxeberria 2; X. Arzelus; P. Larretxea); ihaz 26 aldiz, beti EB-EgAs (A. Eguzkitza; Elhuyar 1981; Elhuyar Ekonomi Taldea; E. Aseginolaza 3; A. Valdes; P. Sastre; X. Gereño; Gabai: gure herriaren historia 8; Deia 1983 2; Egin 1979 2; Egin 1986 3; Egin 1988; Argia 1986; S. Basurko; Hemen 1987; Punto y Hora de Euskal Herria 1977; M. Ugalde; J. Agirre 2; Aizu! 1988); igaz 51 dira, batez ere B-G: B 12 (Bitaño; S. Onaindia 4; Karmel 1979; J. Ortaraz 5; Rekalde S.T.), G 11 (J. Karraskedo; J. Agirre; P. Altuna; K. Enbeita; J. Yurre 3; J. Etcheverria; L. Villasante; A.M. Labayen; J. Dorronsoro), HMko EgAs 19 (K. Sagartzazu; El Día 1932 2; El Pueblo Vasco 1935 3; E.J.; Argia 1923; Argia 1931 3; Zeruko Argia 1929; Agur 1973; Agur 1975; E. Agirretxe; J. Aierbe; R. Zapirain; S. Onaindia 2); EB-EgAs 9 (J.A. Arana Martija; X. Saizar; J.M. Satrustegi; J. Etxaide; La Voz de Euskadi 1984; J. San Martin; M. Ugalde 2; M. Arrieta); iges 5, B-G (S. Altube, I. Unzurrunzaga; Euzkadi 1922; Kortabitarte 2); igez B 4 (Gure Erria 1972; Ikastola. Gaztetxoenea; Gure Erria 1989 2); IE dira 12 jaz (Eskualduna 1904; Eskualduna 1905; Eskualduna 1924; Iratzeder; G. Aresti in Egan; Gure Herria 1958; Dirassarre; Herria 1973; Herria 1987; Herriz Herri 1988 2; Herria 1989) eta 5 xaz (Eskualduna 1919; P. Duhour 3; Herria 1989).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

iaz : DFrec 105; AB38 16; AB50 78; HiztEn; LurE ("ik. igaz"); igaz : DFrec 13; AB38 2; AB50 17; HiztEn; LurE ("igaz edo iaz"); ihaz : AB50 12.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Beste hiztegietakoak: EuskHizt: iaz ; igaz ("ik. iaz") // ElhHizt: iaz ; igaz ("ik. iaz") // HiruMila: iaz ; igaz ("ikus iaz") // EskolaHE: iaz edo igaz ; igaz ("ik. iaz") // Lur EG/CE: iaz // Lur EF/FE: iaz ; igaz ("ik. iaz") // Casve EF: igaz // Lh DBF: jaz // DRA: igaz : "(...) Variantes: ihaz, iyaz, ijaz, ijez, ijez, iaz, etc." // PMuj DVC: igaz : Var. de iaz, yaz, igez, iez. Ez dugu aurkitu ap. HaizeG BF.

Jatorrizko forma

i(g)az, jaz [i(g)az hobestekoa da]

Jatorrizko forma

iaz, igaz

Aldeko arrazoi handirik ez dago

iaz gaur nagusitutzat eman daiteke.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: iazdanik , iazko , iaztik .

Jatorrizko forma

(h)ibai

Jatorrizko forma

arro, (h)ibai

Euskaltzaindiaren Arauak

: Ibai Beltza; Ibai Gorria. / AS: ibai(-)aho.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: ibaiaz, ibai(-)bazter .

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

ibaika

Hitz-elkarketari dagokion grafia

Ik. ibai-adar.

Corpus eta hiztegietako datuak

ibai-bide, ibilgia, ibilgo, ibilgu.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH argitaratuan ibaibide (Prop 1911 ap. DRA: "Han -Seatlen- hartuko ginuen ibaibidea eta bathuko Alaska, gure eskualde maitea") eta ebilgia (s.u. ibilgu - Herr 1961: "Beribil bat [...] baztertü da ebilgiatik eta gaztañatze bat tokatü"); corpusekoak dira: ibilgo 5: Ldi BB ("Legorra zuri, beltz itsasoa: izotz bat untzi gure ibilgoa"); SMitx Aranz ("Berrogein bat jetxita buka da ibilgoa"); Gand Elorri 3 (adib.: "Klaustroko ibilgoetan ego asko dagoz"); OEH argitaratuan, gainera: Etxde Itxas; ibilgo-buru : Ldi BB ("Otoi, Yauna, ibilgo-buru, maitasun-edermen-zitu, aur begi-argirik anitz bekargu"); ibilgu : Or Mi ("Kartuxa-etxe paketsu artako ibilguetan maite-bizitza egiten dirautenekin").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ibaibide eta konposatuak 11: K. Igea 3 ("Oriaren erdi-ibaibidea industriala da", "Baina Beasainen goi-ibaibidea utzi dugu", "Hemendik hartzen du Oriak bere itxurazko ibaibidea"); Ingurunea/OHO 2 ("Herriak ibaiaren ura fabriketarako edota arregaketarako erabili nahi badu, edo ibaibidea aldatu nahi badu, Udaletxeak har al dezake erabaki hori ibaia pasatzen den beste udaletxeei ezer esan gabe?", "Beha ezazu ibaibidearen marrazkia eta kalkula zenbat aldiz itzultzen den ibaira erabilitako ura"); GizarteZ/OHO 2 ("Ibaibide bat. Hona hemen Debaren Ibaibidea"); K. Navarro ("Egin duen bidean, lur azalera atera aurretik eta gero, ibaibidean, era askotako materialeak disolbatu ditu, eta disolbaezinak berriz eraman"); Ingurua/LH 2 ("Ibaibidea estutzen doan neurrian zenbait aldiz zeharkatuko dugu", "Itzulera etorri garen bide beretik egingo da, ibaibidearen lehenengo zatian"); BAO 1993 ("Arrantza errazteko helburuaz, harrizko, zurezko edo beste materialezko oztopoak nahiz langak jartzea, edota ibaibidea edo uraren joan-etorria aldaraztea erakartzen duten prozedura guztiak"); ibilgo 2, 'tráfico' adierakoak: H. Knörr ("Ibilgo handia duen edozein hiritan bezala, autoei eta autobusei darien keak airea kutsatzen du pozoinezko hodeiskez", "Berdegunezko oasiak dira, horren zarata handia eztitu nahi dutenak, orobat zarata horren kumeak: gurpilezko ibilgoa, presak, merkatarizko harat-hunatak, nonahi jendearen joanetorria"); ibilgu eta konposatuak 16: Gipuzkoako geografia 2 ("Donostiatik hegoalderantz, Oriaren erdi-ibilguraino", "Oiartzun errekako erdialdeko ibilguaren sedimentuak"); J. Ortaraz 2 ("Ibaiaren goi-ibilgutik hasita zure herriraino dagozan lantegiak", "ibaiaren ibilgu osoa adieraziko dauan ormairudi bana egizue talde bakoitzak"); I. Antiguedad 6 ("L1-ren prezisioa, esate baterako, txikia da, 1 ordenako ibilguen luzeraren neurketaren zailtasuna dela medio", "Ordena jarraituetako ibilguek drenaiatzen dituzten arroen batezbesteko azalerek, progresio geometriko bat osotzen dute"); X. Arregi ("Galiziako ibaien ibilgua Kantauri isurialdekoen antzekoa da, nahiz eta hauen ibilbidea eta perfila lasaiagoa eta lauagoa den"); Elhuyar 3 ("Erdiko ibilguetan, soro eta belardiak ibai-ertzetaraino heltzen dira", "Faunari dagokionez (...) erdiko ibilguak oso aberatsak dira animali espezietan"); A. Aldezabal ("Ergoien eta Ugaldetxo arteko haran-tartean, ibaiaren uhertz biak beha daitezke, bai eta laugune-multzoak ere, batzutan mailakatuak, zabalera maximoz hamarreko metro batzu dituztenak, eta ibilguarekiko paraleloki garatzen direlarik"); Egin 1992 ("Pirinioko ibaiek eragindako kainoi eta amildegi ikusgarrietan bi gaztek ibilgu beretik jarraitzen dute").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ibai-bide : AB38 1 (cuenca fluvial); ibaibide : AB38 6 (curso, vía fluvial; hauetan behe-i., goi-i.); HiztEn (ik. ibilgu); ibilgo : AB38 1 (recorrido); HiztEn (ibilera); ibilgu : DFrec 1; AB38 12 (curso; hauetan behe-i., erdi-i., goi-i.); HiztEn (1 komentuen, jauregien, etab.en barrutian, ibiltokitzat erabiltzen diren alderdiak 2 Geol. ibai-errekek egiten duten bidea); LurE (komentuen, jauregien eta horien gisako tokien barrutian, ibiltokitzat erabiltzen diren alderdiak // Geol. iturburutik ura isurtzen duen lekuraino ibaiak egiten duen bidea); Euskalterm 10 (1 'recorrido', 9 'cauce, curso, tramo — de río'; eta i.-aldaketa, goi-i., ibai-i., ur-i.) // Ez ditugu aurkitu ap. AB50 // 'cauce' itzulitako besteak: isurpide : AB50 3 (hauetan 2 herri-isurpide: cauce público); leku : AB50 1; ubide : AB50 1; uharka : AB38 2 (hauetan u. higadura); uharroil : AB38 1; urbide : AB38 3; AB50 5 (hauetan 3 herri-urbide: cauce público).

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

ibaibide : ElhHizt (ik. ibilgu); HiruMila (curso de un río); Casve EF (cours du fleuve); DRA (vía o conducto fluvial - Prop 1911); PMuj DVC (ibai-bide: 1 línea fluvial, vía fluvial 2 vaguada 3 curso de un río); ebilgia : DRA (calzada, carretera, lugar por donde se anda - Herr 1961); ibilgo : ElhHizt (marcha, caminata, paseo); HiruMila (marcha, viaje, andanza, paseo, caminata); DRA (ibilgoa: 1 marcha 2 galería, corredor); PMuj DVC (viaje, andanza, paseo, caminata, marcha); ibilgu : EuskHizt (1930 1 komentuen, jauregien... barrutian, ibiltokitzat erabiltzen diren alderdiak 2 ibaiak egiten duen bidea); ElhHizt (1 corredor, pasillo — de un convento, palacio 2 cauce, curso, lecho — de río, ...); HiruMila (corredor, carrejo, pasillo); EskolaHE (ibai batek egiten duen bidea // komentuen, jauregien eta horien gisako tokien barrutian, ibiltokitzat erabiltzen diren alderdiak); PMuj DVC (1 tránsito, corredor, pasillo, carrejo 2 ontziko ibilgu: crujía, pasamano) // Ez ditugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE; HaizeG BF; Lh DBF.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

cauce de río.../lit d'un cours d'eau erdarazkoen ordainak: erreka : HiruMila; PMuj DCV; erreten : ElhHizt; PMuj DCV; ibilgu : ElhHizt; ohatze , ohe : T-L LFB; ubaska : PMuj DCV; uberka : Lur EG/CE; PMuj DCV; ubide : ElhHizt; uharka , uhaska : HiruMila; uhobi : XarHizt; ur-bide : Casve FE (hurbide); HaizeG FB; zola : Casve FE // Ez ditugu aurkitu ap. Lur EF/FE.

Jatorrizko forma

(h)ibaibide

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: Ik. ibilgu / LurE: - / ElhHizt: ibaibide: Ik. ibilgu / EskolaHE: -

Tradizioak baztertu duen forma

oraingoz baztertzekoa da, ez baita aski erabilia.

Atzizkien araberako erabakiak

-ka

Forma arautuaren azalpenaz oharra

AS gisa gehituz: ibar-jaun .

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Ahozko erabileraren testigantza fidagarria du

gutxi erabili izan da idatziz (EA), baina ahozko erabileraren lekukotasun ona du: Iz.

Kategoria

iz. eta izond.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

egutera.

Jatorrizko forma

ibeni, imini, ipini

Euskaltzaindiaren Arauak

ibeni* e. ipini.

Aldaera baztertuaren ordaina

Ik. ipini.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

iberitar izlag. 1, Gazt MusIx (“iberitar ingurune guzira”); iberiar iz. 7, Hb Esk (adib.: “Iberiar zirela ez sobra ageri”, “Desterrutik Senekok erraten amari / Korsek Iberiarra zutela iduri”, “Iberiarrak nausi bi mendi aldetan”); cf. infra iberotar.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

izlag. 27 eta izond. 7: a) K. Altonaga (“Iberiar Penintsula” — eta testuinguru bera ap. Oihenart Taldea, Elhuyar, EHHistoriaz, Gizartea/OHO, Gizakia, Islam-a, A. Perez, Baietz/6, R. Lizartza, M.A. Unanua, Txepetx, NaturZ/DBH, K. Olaetxea, Artearen Historia, F. Rodriguez, EkonHazk, Ttipi-ttapa), Elhuyar (“iberiar fauna”), M. Legasse (“iber mintzaira”), Etxde (“iberiar gizatankera”), B. Latiegi (“Iberiar-Erdiugarte”), A. Perez (“Iberiar ahuntza”), Txepetx (“Iberiar mendikatea”), Mega gaztetxo (“Iberiar mesetak”, “Iberiar mendikatea”), DV (“Iberiar eta europar faunadun parke batean”); b) Artearen Historia (“arte iberiarraren sorrera”), UZEI (“sugandila iberiarra”), L. Fernandez (“eskola iberiarra”), J. Butron (“Katamotz iberiarra”), BAO (“Erbi iberiarra”), Bitez (“arte iberiarra”), Txepetx ("Mendikate Iberiarra").

Beste (edozein) iturritako erabilerak

iberiar : ZTC 63.

Euskaltzaindiaren Arauak

iz. eta izond.

Onomastika batzordeak argitzekoa

Onomastika Batzordeak erabakitzekoa.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Izen propiotikoak; -tar osaerakoak.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Izen propiotikoak.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Izen propiotikoak.

Eratorri-sare sistematikoki osatzekoak

-tar/-iko: Cf. hispaniar / hispaniko, italiar / italiko bikoteak.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

iberismo 3: J.B. Orpustan ("desea "iberismoz" hautatu duke"); R. Gomez ("iberismoaren arazoaz, euskararen bizitzari buruzko eritziez eta euskalkien auziaz esan zituztenak", "iberismoaren arazoari aurre egiteko"); euskoiberista : R. Saizarbitoria ("... euskoiberistek dioten bezala, kulturalki espainolak ez ezik, Espainiaren esentzia baikara").

Beste (edozein) iturritako erabilerak

basko-iberismo (Berria: J.L. Zabala); baskoiberismo (J. Azurmendi 2); baskoiberista (J. Azurmendi); eusko-iberismo (Berria).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Proposatua du lantaldeak bigarren itzulikoetan.

Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak

Izen propiotikoak.

Euskaltzaindiaren Arauak

ibiarazi, ibiaraz, ibiarazten. du ad.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-l(i)+a-

Euskaltzaindiaren Arauak

ibilarazi, ibilaraz, ibilarazten. du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

ibilarazi, ibilaraz, ibilarazten

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-l(i)+a-

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-l(i)+b-

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

izond.

Maiztasuna

g.er.

Forma baten adiera(k)

'(nora ezean) dabilena'.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-era (vs. Bko parte bateko ibil-keran, urte-keran, etab.).

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-l(i)+e-

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz-andana ihartu edo ihartze bidekoak

-erraz.

Kategoria

izond.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

bidexka eroso eta ibilerrazak.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-l(i)+g-

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ibilkaitz, JMB ELG.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ibilgaitz 1, EB: Agirre, J.A.: Oinarrizko entziklopedia orokorra.

Euskaltzaindiaren Arauak

leku ibilgaitza da hau.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-l(i)+g-

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ibilgetu (eta ibilgetu-ekarpen) 43 aldiz jaso da: Elhuyar 24 (adib.: "Ibilgetu materialaren amortizazio metatua", "Enpresa hau izakinak saldu eta kredituak kobratzen ari da, diru-kopuru hori, dirudienez ibilgetuan inbertituz", "Ondasun ibilgetuen baliogalera, normalean, produkzio-prozesuan izaten duten erabilpenagatik gertatzen da"), XedBilduma 1989 ("Enpresan bertan fabrikatu edo eraikitako ibilgetuen kasuan, aurrekontu zenbatekoa azalduko da"), Eustat 1991 ("Bitarteko kontsumo bezala kontsideratutako ondasun-mota honetako adibideak izan daitezke erreminta txikia edo ibilgetuaren mantenimendurako pieza txikiak"), UZEI ("Ibilgetu materialerako hornidurak"), EHAA 1992 ("berarizko kontrakontua duten ibilgetu-ekarpenez gertatzen bada, Jaurlaritzak baimendu beharko du, Ogasun eta Finantza Sailak proposatuta"), KontabPlanOrokorra 6 (adib.: "Ibilgetu inmaterialaren baliogaleragatiko hornidura"), Estratega Game 8 (adib.: "ibilgetu materialean, zehazkiago esanda makineria eta instalazioetan, 35 milioi pezetako balioko inbertsio bat egiten da", "Ibilgetu materialari amortizazioa kenduz gero enpresaren Ibilgetua izango dugu"), Finantza zuzenbidea ("gastu orokorrak eta ibilgetuaren amortizazioa").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

ibilgetu : AB38 1 (inmovilizado), AB50 1 (inmovilización), HiztEn (ad. 1 ibilgailu bat higitzea eragotzi; 2 Kont. kapital bat gauzatze zail edo geldoko ondasunetan inbertitu; iz. Kont. enpresaren ihardueran erabiltzen diren inbertsio iraunkorren multzoa, ekonomi ekitaldiarena baino iraupen luzeagoa dutenena, alegia), Euskalterm 58 (ibilgetu [in]material 27 'inmovilizado (in)material', ibilgetu finantzario 'inmovilizado financiero', ibilgetu-hornitzaile 'proveedores de inmovilizado', ibilgetu 24 [iz.], ibilgetu 5 [ad.]) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, LurE.

Sektore jakin bateko informazioa

Ez dugu aurkitu ap. AdmHizt, AdmProz, EurItun2, HezkAdmin, LHH, LurraldeAntol, TokiJaurb.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

ibilgetu : ElhHizt (ad. inmovilizar; iz. inmovilizado), HiruMila (iz. inmovilizado; ad. inmovilizar), Casve EF (s'immobiliser), PMuj DVC (1 quedar inmóvil; 2 inmovilizar) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.

Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak

Bebil. Adierazle baten premia dago, eta hau erabili egiten da; osaeraz, ordea, zalantzazkoa da: oinarri gabeko eratorria da, eta oinarri hipotetikoa, berriz, aditzoina + -ge osaerakoa.

Ahozko erabileraren testigantza fidagarria du

ahozko erabileren lekukotasun onak ditu (Etxba, SM), testuetako oinarri handirik ez duen arren, eta, beharbada, Lgart. marka dagokio.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gona.

Kategoria

iz.

Maiztasuna

g.er.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

ibilgona jantziz gero, etxerako ordurik ez.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Ahoz erabilia, nahiz testuetako lekukotasunik ez duen

Bizkaian ere ezaguna da, L. Baraiazarrak dioenez, eta ez dagokio Ipar. marka.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-gune.

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

ibilera, ibiltzeko modua.

Jatorrizko forma

ibili, ebili.

Euskaltzaindiaren Arauak

ibili, ibil, ibiltzen. da/du ad.: berriz ibili behar ez ditugun bideak.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

ibili 1 gisan emanez.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

ibili, ibil, ibiltzen.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

ibilian, ibilian-ibilian.

Kategoria

iz.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ik. OEH

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: Ik. ibilera / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

EEgunk: "ibilera / ibilkera. Ibilera: ibilia, ibilketa. Ibilkera: ibiltzeko modua".

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-era/-kera.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Batez ere Bizk.

Forma baten adiera(k)

ibilera.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-keta (da ad.arekin).

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-ki (ad.ekin).

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-kor.

Kategoria

izond.

Forma baten adiera(k)

1 ibilkaria. 2 higikorra.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

ibil(-)molde (eta ibillmolde) 3: He Phil ("Erabilltzatziñ hik gogoramendu onak eta nik ez dinat izanen ibillmolde eta akzione gaixtorik"), Xa Odol ("Orduko ibil moldea nolakoa zen, berriz, guhaurek otorik ez izanki eta!"), Lf in Casve SGrazi ("Arizalearen egon eta ibil-moldetik ezagut lezake zein alderdiko eta zein gradoko den").

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

ibilmolde (eta ibil-molde, ebilmolde) 4: HerrizH 1988 (""Diapos" zonbaiten bidez, AEK-en ebilmoldea, egitürak eta xedeak erakutsirik izan dira"), Herr 1989 eta 1999 2 ("Baigorriarren ibil-molde horren konprenitzeko historiari behar zaio soako bat egin", ""ibilmolde kondu mailan", burrasoen zamaren arintzeko bestak eta herriko etxeen diru laguntzak beharrezkoak dira"), Egunk 1994 ("Nahiz eta erabakien hartzeko eperik ez zuen eman Herriko Etxeak, "ahal bezain fite lehenengo ibilmodearekin berriro asteko asmoa" azaldu zuen Basurkok").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

ibilmolde : DRA (conducta, proceder) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-molde.

Kategoria

iz.

Erabileremu dialektala

Ipar.

Forma baten adiera(k)

jokaera, jokatzeko modua.

Jatorrizko forma

saltzaile ibiltari.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

ibiltokia.

Jatorrizko forma

pasealeku, ibiltoki

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

Euskaltzaindiaren Arauak

Fam. Threskiornicidae.

Landare eta animalien taxonomi izena

Fam. Threskiornicidae.

Euskaltzaindiaren Arauak

ibitu, ibi, ibitzen. da/du ad.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

ibitu, ibi, ibitzen

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

iceberg 1 (NaturZ/OHO: "itsas nabigaketan erradarra baino baliagarriagoa da iceberg-ak detektatzeko eta uren sakonera adierazten digunez erreza da atxarriak itzurtzea"); izeberg 3 (J. Ibabe: "Nork eztu itsasontzi onetzaz zerbait entzun? 1912'garren urtean izotz-mendi edo izeberg batekiñ alkar jota itsasondoratu zan"; J. Elorza: "Lurraren azala, 30tik 50 kilometro lodi dena, aluminiozko silikatoz osatua dago funtsean eta izeberg erraldoi baten gisa flotatzen du Sima izena duen silikato manto baten gainean"; J.M. Zabaleta: "Gehienean, ordea, bere izebergean lotan egon ohi zen; ehun urtez behin iratzarri eta munduari begiratu bat egin ohi zion").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

iceberg : HiztEn; izeberg : AB38 2, HiztEn (ik. iceberg), Euskalterm 1. // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB50, LurE.

Beste (edozein) iturritako erabilerak

Ik. EB Ajeak 106.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

iceberg : EuskHizt (ik. izozmendi), ElhHizt, HiruMila, EskolaHE (ik. izozmendi). // Ez dugu aurkitu ap. Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Erdara/euskara hiztegietako datuak

iceberg : ElhHizt, HiruMila; izeberg : Casve FE; izozmendi : HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve FE, PMuj DCV (izotz-mendi); hormamendi : Lur EF/FE, HaizeG FB (horma-mendi).

Erdaretako formak

fr (DLLF): iceberg; it (S. Carbonell): iceberg; en (Collins): iceberg; de (Langenscheidts): Eisberg.

Zerrenda osagarriak

EEgunk: "† iceberg e. izeber, izeberra".

Mailegu baztertuaren ordaina

Ik. izeber (hots, erabat egokituriko forma proposatzen da, ez izeberg tartekoa; eta izozmendi arautua definitzaile duela).

Maileguen egokitzapen sistematikoa

-rg.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

I 'jalgiarazi' adierakoak: idaroki G 2 (Mb IArg I; Txill Let); iradoki IE 1 (Lç); II 'norbaitengan sentipenak... ernarazi': idaroki G 6: Gazt MusIx; Or Aitork; Or QA; Zait Plat; idaroki [izena]: G 5 (EA Olbe, Zait Sof, Or Aitork, Txill Let); adiera erabakigaitza da ager. batean: idaroki B 1 (Erkiag BatB).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

DFrec: idaroki '?' (1); idaroki 'sentipenak... ernarazi' (1); idarokizun 'sentipenen... ernaratze' (2); iradoki 'sentipenak... ernarazi' (1); iradokizun 'sentipenen... ernaratze' (2); AB38: iradokarri 'sentipenen... ernagarri (1); iradoki 'sentipenak... ernarazi' 2; iradokizun 'sentipenen... ernaratze' 9; iradokor 'sentipenen... ernagarri' 1; AB50: iradokizun 'planteamendu' 2; iradokizun 'sentipenen... ernaratze' 1; Euskalterm: idarokizun 'sentipenen... ernaratze' 1; iradoki 'sentipenak... ernarazi' 1; iradokitzaile 'sentipenen... ernatzaile' 1; iradokizun 'sentipenen... ernaratze' 3; LurE: idaroki 'aterarazi; bereziki sentipenak... ernarazi'; idarokitzaile; idarokitze; iradokizun; iradoki 'jalgiarazi'; iradokitze; HiztEn: iradoki 'jalgiarazi; sentipenak... ernarazi; sugeritu'; iradokitzaile; iradokizun.

Euskaltzaindiaren Arauak

idaroki* e. iradoki.

Aldeko arrazoi handirik ez dago

iradoki da EBrako hobestekoa, ia erabat nagusitu denez gaurko erabilera zainduetan, eta idaroki-ren tradizio idatzia hain handia ere ez denez.

Euskaltzaindiaren Arauak

idarokizun* e. iradokizun.

Aldeko arrazoi handirik ez dago

Ik. iradokizun.

Txostenaren laburpena

ik. idatz(i) + bokal osaerako elkartuak s. u. idaztarau; cf. testuetako idatzaldi EB 1 (P. Altuna), eta Euskalterm 2.

Txostenaren laburpena

ik. informazio-oharrak s.u. idaztarau.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-tz(i)+a-.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-arau.

Euskaltzaindiaren Arauak

idatzarazi, idatzaraz, idatzarazten. dio ad.

Jatorrizko forma

n-oin(h)arriaz idatzi

Euskaltzaindiaren Arauak

idatzi, idatz, idazten. du ad.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

idatzi 1 gisa eskainiz.

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

idatzi, idatz, idazten.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: escrito.

Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)

idatziz, idatzizko .

Kategoria

iz.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-tz(i)+g-

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-tz(i)+g-

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-orde.

Zerrenda osagarriak

HezkAdmin: subsecretaría.

Euskaltzaindiaren Arauak

idazkintza* e. idazkuntza.

Eratorri-konposatu baztertuaren ordaina

idazkuntza.

Euskaltzaindiaren Arauak

Sin. inskripzio.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

idazkuntza forma azaldu da bakarrik: G 1 (Or Mi), IE 9 (Mde Pr).

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

idazkuntza 13 aldiz agertu da: B 1, G 4, IE 2, EB 6); idazkintza 7 aldiz: G 1, IE 1, EB 5.

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

DFrec: idazkintza (7); idazkuntza (3); AB38: idazkuntza (1); AB50: idazkuntza (1); LurE-HiztEn: idazkuntza.

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-kuntza/-kintza: badirudi -kuntza formakoak nagusitu zaizkiela -kintza formakoei (cf. ikaskintza / ikaskuntza).

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

idazletza 3: Pio Baroja 2 ("Baina ondo justifikatua da, Espainian eta garai hartan idazletza ogibidetzat hartu nahi zuenaren jokabidea", "Ogibidea, gogozko idazletzatik atera nahi zuelako"), T. Irastortza ("Erromantizismoaz geroztikako lehen idazle haiek hala nahi izan zutelako izan ala ez, kontua da idazletza ofizio bihurtu orduko, sarri izan garela mundu zabalean").

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

idazletza : DFrec 1 (J.M. Torrealdai) // Ez dugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Ongi eratua da

forma berri ongi eratua.

Atzizkien araberako erabakiak

-tza.

Kategoria

iz.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

idazletza izan du ogibide.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -

Zerrenda osagarriak

HitzIrud: "idazluma = pluma de escribir".

Adierazle egokia da, eta horren premia dago

forma berri-egokia.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-luma.

Jatorrizko forma

idazteko makina, idazmakina.

Adierazle egokia da, eta horren premia dago

forma berri egokia...

Euskaltzaindiaren Arauak

'idazteko gaitasuna'.

Forma baten adiera(k)

idazteko gaitasuna.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

Ez dugu aurkitu.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

idatz-molde 2, LN-EB: Dass GH 1952: "Iduri luke haatik Hendayako bilkuraren phizlek hastapenean seurik zuten asmo berezia, orthografaren edo hitzen idatz-moldearen xuxentzea eta berdintzea zuketela"; UZEI: "hitzen edo fonemen maiztasunak -Zipf-en legeak bereziki-, idatz-moldeen zenbatasunezko azterketak, eta abar"); idazmolde (eta idaz-molde 1) 5: Lf Egan 1986: "Idaz-moldeak, hots estiloak, erakutsiko ote dauku zertarik ageri den egiazko literatura? Ez eta ere"; J. Amenabar 2: "Bere idazmoldea edo estiloa", "Bere prosa kargatuxegia da gaurko idazmoldeetarako"; LEF: "Aintzakotzat hartu beharreko erreparoa da hau: gustatzen ez den idazmoldeak nekez egingo baitu, Hizkuntz Akademiaren hobespen-aitormena berekin izanik ere, bide luzerik"; GomenErab: "Elkarte-mota batzuetan gauzak aski argi daudela ikusi du Euskaltzaindiak: adostasun handia dago elkarte-modu horien idazmoldeaz".

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

idazmolde : DFrec 1, AB38 1, AB50 1, Euskalterm 1. // Ez dugu aurkitu ap. HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

idazmolde : HiruMila. // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Adierazle egokia da, eta horren premia dago

forma berri-egokia.

Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak

-molde.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

XX. mendeko Gko forma: idazpuru : Or Mi; Ldi IL; Txill Let; Gazt MusIx; eta EB (MEIG); idazburu : Ldi UO.

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

B-G-EBko 28 ager. daude (IEkorik ez): idazburu hirutan azaldu da B-G: Arriandiaga, M. in: Euzkerea, 1933; Etcheverria, J. in: Aranzazu, 1968; Eusk. Litur. Batzordea: Illetak ospatzeko elizkizun-liburua; idazpuru formak 23 ager. ditu: B (Urrutia, A. in: Euzkerea, 1932; Jemein L., C. in: Euzko Gogoa, 1950; Urrutia, G. in: Karmel, 1972; Olazar, M. in: Saski-naski, 1988; Erkiaga, E. in: Karmel, 1989), G (Ezezaguna: Yosukristo gure Yaunaren Nekaustea...; Arrue Z., A. in: Egan, 1956; Onaindia, S. in: Kardaberaz Bazkuna, 1972) eta EB (Altuna, P. in: Karmel, 1990; Askoren artean: Kondaira-Lurraldeei Buruzko legea; X.X.: Oinarrizko legeria Bizkaian; Txillardegi: Euskal azentuaz; E.J.: EHAA, 1982, 1985, 1986, 1989; Eusko Ikaskuntza in: RIEV, 1983).

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

idazpuru: DFrec 3; AB50 12; HiztEn; LurE; Euskalterm 3; idazburu : AB38 1.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-tz(i)+g-

Euskaltzaindiaren Arauak

idaztaldi* e. idatzaldi.

Partizipio-marken araberako eratorri-konposatuak

-tz(i)+a-

Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna

-tze.

Kategoria

iz.

Adibide argigarriak, testuinguru egokiak

idazte-irakurtzeak asko zabaldu dira.

OEHko datuak [laburduren azalpena]

idaztegi 3, B-G: Akes Ipiña: "Eleix onetako archivo edo Idaztegien dan liburutik antxinekoena 1501'garrenean asikoa da"; Berron Kijote: "Egia da bai, kondaira onen bigarren egilleak ez zuan sinistu nai izan, ain jakingarrizko istoria aantzi-bidetan galdua izango zanik; ezta ere, Mantxa-aldeko buru argiak ain nagiak izango ziranik, zaldun famatu ontaz ziarduten paperen batzuk jaso gabe, beren idaztegi edo idazgeletan"; Zait Plat: "Garai artako ikasguetan etzan izaten idaztegirik, ezta ikastetxeko nagusiaren idaztirik gordetzeko ere".

EEBSko datuak [laburduren azalpena]

idaztegi 9, B-G-EB: ZA Zenb: "9.a Ikastetxeko idaztegirako Gaizka'k 3 idazti bezuza-egin da"; I. Zubiri: "Andik laster, idaztegi nagusiko ate batera eldurik, laguntzailleak sartze-baimena eskatu eban, eta Mikel komandante edo gudal-buru baten aurrean aurkitu zan"; J. Artaraz: "Ebangelistak agertzen dira baina oraingoan euren gelatan euren ezaugarriak mahai, uztai edo idaztegietan agertzen diralarik"; EAEgut 1995: "Lantegi bateko nagusiak egun aretan ezusteko ikerraldi bat egitea erabagi eban, eta idaztegitik lantegira jatsita, olezko kutxa baten jesarrita gazte bat ikusi eban"; El Pueblo Vasco 1935 2: "legien berri jakiteko, abere arteko aberastasuna nola erabilli eta geitu bear dan jakiteko, ari gera poliki-poliki idaztegia antolatzen"; Txill: "Arratsaldeak eskolako lantegietara eramaten gaitu berriz, eta idaztegia bixi-bixi ari da"; J.M. Irigoien: "Koadroa bere lekutik kendu eta idaztegiko kaxoi batean ezkutatu zuen, ahozpez"; I. Mendiguren: "Bere idaztegiaren aurrean eseri eta..."

Hainbat erabileraren informazioa [laburduren azalpena]

idaztegi : DFrec 1, AB38 1 (redacción), AB50 2 (librería), Euskalterm 1 (escritorio). // Ez dugu aurkitu ap. HiztEn, LurE.

Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak

idaztegi : HiruMila (1 escritorio; 2 oficina para escribir), Casve EF (écritoire, trousse pour objets d'écriture), DRA (biblioteca - Anab Don), PMuj DVC (1 librería, biblioteca; 2 escritorio, oficina para escribir); idaztegi-zai : PMuj DVC (bibliotecario). // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta Lur EF/FE, HaizeG BF, Lh DBF.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -

Kategoria

iz.

Forma baten adiera(k)

idazmahaia, idaztokia.

Euskaltzaindiaren Arauak

h. liburu.

Jatorrizko forma

ide, kide.

Euskaltzaindiaren Arauak

ide* e. kide.

Aldaera baztertuaren ordaina

Ik. kide.

Forma arautuaren azalpenaz oharra

zehaztuz: ideal 1 iz.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Kategoria

izond.

Sistematikoki aurreratzen direnen datuak

HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE: +

Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)

idealiza, idealizatzen.

Aditz-erregimena

du ad.