h
1 Ik. hatxe.
2 ordu-ren nazioarteko sinboloa.
Estekak-
HBO
Aztergaia: h
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:EEBS:22 |
1999-10-05 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE:
+
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
azalpena osatuz: 'euskal alfabetoaren zortzigarren letra'.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
ordu-ren ikurra.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
ha1
adj./izord. Bizk. Hura. Inork ez zekien nongoa zen neskato ha. Ez da hau ha baino balio txikiagokoa.
Estekak-
HBO
Aztergaia: ha 1
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1999-10-05 |
Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Formari buruzko datuak
Lantaldearen irizpideak
Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea
EGLU-I liburuan ez da ageri, "Erakusleak" sailean (ik.
452-463); lantalde hau, hala ere, jasotzearen aldeko da, eta
h- eta guzti jasotzearen aldeko.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: (H2.2 / 2010-12-28)
Onartu egin da hiztegian jasotzea: "ha 1 Bizk.
'hura'".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
ha2
hektarea-ren nazioarteko sinboloa.
Estekak-
HBO
Aztergaia: ha 2
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:EEBS:18 |
1999-10-05 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE:
+
Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
unitateen ikurrak.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
hektarea-ren ikurra.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haatik
lok. Halere, hala eta guztiz ere. Ik. alabaina. Idazlan gehienak erdarazkoak ditu; hiruzpalau, haatik, euskaraz. Ilunpe beltzen artean, haatik, agertu zitzaigun argia. Zigor horren kontra oldartzen da haren espiritua; haatik, begiak berehala altxatzen ditu zerura.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haatik
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau74 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1992-06-25 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:Hletra |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:03 |
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
haatik, (halare).
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K201]: "edo halere
(Hautalanerakoan...)" (1993-02)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
habaila
iz. Eskuaz birarazten den larruzko uhala, harriak jaurtitzeko arma gisa erabiltzen dena. Harri bat hartu eta ezarri zuen bere eskuko habailan. Habailaz bota, jaurti. Habailari eragin. Habaila-harria. Habaila-ukaldia.
Estekak-
HBO
Aztergaia: habaila
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau74 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1992-08-27 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:Hletra |
|
|
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
habailari
iz. Habailaz armatutako gudaria. Habailariek eraso zioten.
habanar
1 adj. Habanakoa, Habanari dagokiona. Habanar kantariak.
2 iz. Habanako herritarra.
habanera
iz. Mus. Kuban sorturiko bi aldiko dantza, erritmo geldokoa dena; dantza horren musika eta kantua. Torreviejako habanera-lehiaketa.
Estekak-
HBO
Aztergaia: habanera
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:IrEm |
1999-10-05 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
(h)abanera G 3: Sor Gabon ("Batek esaten du
'Vals'. Jotzen dute. Gero 'Habanera', ta au bukatzian pasakallia
juaz dijuaz"), Ag G ("Abarkadun gutxi ikusiko dezu erderaz
mintzatzen edo abanera, xotis ta beste arrotz dantza nastuetan"),
NEtx LBB ("Maitearen illobi gañean. - Habanera-aidea").
habanera (eta h. itxura) EB 2: R.
Etxezarreta ("rancherak, corridoak, boleroak, habanerak eta
horteradak entzutea besterik ez dut egiten"), DV Zabalik
1986 ("habanera itxura edukitzea").
habanera: HiztEn, LurE, Euskalterm 1 // Ez
dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
habanera: HiruMila, ElhHizt (habanera - música y
baile), EskolaHE // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, Lur
EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF,
Lh DBF, DRA, PMuj DVC.
Beste (edozein) iturritako erabilerak
habanera: X. Amuriza, U. Elorriaga, F. Juaristi,
Bat-bateko bertsolaritza ("Bertso molde zaila aukeratu du Xabier
Leteren Habanera"), Berria 8 ("habanera doinu", "habanera
kantaldi"), Herria ("Xabier Lete-ren Habanera kantua").
Bestelakoak
Proposatua du lantaldeak bigarren itzulikoetan.
Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
Izen propiotikoak.
Informazio lexikografikoa
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: [nire ustez sartzekoa da]
(1995-07-10)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
habano
iz./adj. Zigarroez mintzatuz, Kuban egindakoa. Hitzeman behar didazu habano hau erreko duzula nire izenean. Habano bana piztu zuten. Zigarro habanoak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: habano
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4B:EEBS:004 |
2003-04-08 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
ZS:HBL |
2008-10-21 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
ZS:HBL |
2007-12-11 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
habana 2, Mde Pr ("Geineratikoek habana
luzeak erretzen zituzten. Etxeko jaunaren morroin zaloinak, habanak
ilaundu-arau berritzen eta edan-ontziak hustu-arau betetzen
zizkien); habano 3, Osk Kurl 1962 ("Karamelu
luze bat, habano baten itxurazkoa", "Aitaren ondoan exerita Patxik
habanoaren kheari gustu ona atheraten zion", "Txomiñek kafea,
koñaka, ta habano bat ekarri zuan").
habano 4: OinEntz/1 ("La Habana,
hiriburua, munduko tabako eskulaneko zentrorik inportanteena da eta
zigarropuru habanoek ospe handia dute"), J. Urteaga ("usain gozoko
puru habanoak erretzen ari ziren"), J. Garzia ("Habano potor bat
ere eskatu du"), J.M. Irigoien ("rossli bat baino hobe, bi
habano!").
habano: LurE (Kuban landuriko zigarro purua)
// Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn,
Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
habano: EskolaHE (Kuban landuriko zigarroa)
// Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, Lur
EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF,
Lh DBF, DRA, PMuj DVC.
Erdaretako formak
fr (DLLF): havane; en (Collins): Havana cigar;
it (S. Carbonell): avana (sigaro avana); de
(Langenscheidts): Havanna (zigarre).
Erdaretako formak
OfQuLF: type de tabac || La Havane || capitale de Cuba, où l'on
trouve ce type de tabac.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: +
Proposatua du lantaldeak bigarren itzulikoetan: "izond. eta iz.
'Kuban landuriko zigarroa'". Oharra: onartzekoa iruditzen zaio
lantaldeari, nahiz arauak Habanako zigarro eskainia duen lehen
itzulian (adibide gisa, zigarro sarreran), eta ez intentziorik
gabe, noski.
Lantaldearen irizpideak
Antzekoa da gaztelaniaz eta frantsesez, eta onartzekoa,
premiazkoa ez izan arren
onartzekoa iruditzen zaio lantaldeari, nahiz arauak Habanako
zigarro eskainia duen lehen itzulian (adibide gisa,
zigarro sarreran), eta ez intentziorik gabe, noski.
Informazio osagarria
Maileguen egokitzapen sistematikoa
-ano.
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
Izen propiotikoak / -tar osaerakoak.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
Kuban landuriko zigarroa.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [A108]: "ez dut beharrezkotzat
jotzen; e. Habanako (zigarro)". (2006-12-14)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
habe1
1 iz. Eraik. Makurdurazko kargei eusteko gai den egitura-elementua, horizontala edo ia horizontala, eskuarki zurezkoa, altzairuzkoa edo hormigoizkoa, luzera beste bi dimentsioak baino askoz handiagoa duena. Teilatupeko habeetan. Etxeari habe berriak jarri. Zeharkako habe lodiari atxikitzen zaizkiola gapirio lerroak. Habe hauek solibei eusten diete.
2 iz. Harroina, zutoina; bereziki, teilatuaren edo haga baten euskarri dena. Ik. zutabe. Jesu Kristo habeari lotu eta zigortu zutenean. Jauregiaren horma nagusi eta habe handiak. Zeruak ez du habe beharrik. Habearen idulkia. || Irud. Haren zangoak suzko habeak bezalakoak ziren. Hodeizko habea.
3 iz. Euskarria. Egiaren habe eta sostengua. Izan zaitezen beti ene habe eta jabe sendoa.
habe harri, habe-harri iz. Zutabea. Etxean habe harria bustita dagoenean, laster euria.
Estekak-
HBO
Aztergaia: habe 1
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau74 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:Hletra |
1992-06-25 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z2:IkHizt |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:04 |
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
"3 Viga. (Acepción reciente, al parecer... En los textos, muchas
veces difícil de distinguir de (1) [hots: "Columna, pilar,
poste, soporte vertical"])"
oso kasu gutxitan zehatz daiteke habe-ren adiera,
agerraldi gehienak erabakigaitzak baitira; 'pilare' eta 'gapirio'
adieradunen artean ez da alde handirik antzematen; habe oro
har Gz (12), Bz (1), IE (1), EBn (10) eta EgAs (2); zutabe
hirugarren epean bakarrik jaso da: Gz (1), IEn (1), EBn (84) eta
EgAs (5).
AB38: habe 'zutabea' 12, horizontala 6; zutabe 23;
AB50: habe 'zutabea' 3; zutabe 10.
Bestelakoak
Jatorrizko forma
habe 1 "pilarea".
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: habe(-)harri.
Informazio lexikografikoa
Adiera mugatzeko zailtasunak
zutikakoa adierazten zuen lehen; gaur horizontala izan daiteke
nagusiki, besteak beste bertikala adierazteko zutabe
esplizituagoa hedatu delako.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K104]: "habatu edo
habetu jaso beharrekoa dela iruditzen zait, espainolez
'apuntalar' eta frantsesez 'étager'. Hala jasoa da Hiztegia 2000n.
Nik halaxe ezagutu dut Sunbillan (igeltseroei eta aditua,
habatu forman). OEHk 'habetu' sarreran ematen ditu bi
formak" (1995-07-19)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
habe2
iz. Ipar. Ezpara. Ez dakit zer habek jo duen!
Estekak-
HBO
Aztergaia: habe 2
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau74 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:Hletra |
1994-11-24 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
habe 2 "animalia".
Euskaltzaindiaren Arauak
Ipar. 'ezpara'.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
ezpara
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
habearte
iz. Habe edo pilare lerroen arteko hutsunea. Hiru habearteko eliza. Habearte nagusiko aldarea.
habetu, habe/habetu, habetzen
du ad. g.er. Habeen bidez eutsi; finkatu, heldu. Borda hau habetzen ez bada, laster lurrean da. Ezin dut besoa jaso, bestearekin habetzen ez badut.
Estekak-
HBO
Aztergaia: habetu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1999-10-05 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
(h)abatu / (h)abetu, eskoratu eta zurkaiztu
formak begiratu ditugu.
abetu IE 1: FIr ("Bertze aldi batez emazteki
batekin nindagola, arek neri: 'Esemeseka bedere bagabiltza, baño
ezin dut besoa jaso, baldin bertzeaikin abetzen ezpadut. Abe esaten
oi da lurrean landatzen diren ziri, estrongu, txargo eta alakoeri;
gero eken laguntzari esker lot daitezen eta goratu banabar landare
eta alako'"); Ik. OEH argitaratuan, gainera, abatu A:
"Lenbiziko elurrean zalapart eginen dik borda unek, abatzen
ezpaduzue"; eskoratu IE 3: EZ ("Begitartea orduan
zerotzuen agertu, bere grazia sainduan orduan eskoratu", "ezen hark
zuen lehorra / Gogorki zimendatu, / itsasoaren gañean / hark ungi
eskoratu", "Konfirmazioneak dik / Grazian eskoratzen");
zurkaiztu G 1: Zait Plat: "Oraingoan eta
emengoan zurkaizturik, gurea sendotu ta zindotu bear omen dugu:
oraingoan betikotu, emengoan non-naiko erritar egin, alegia".
eskoratu EB 1: UZEI ("Txarrantxa bidez indartu edo
eskoratu"); zurkaiztatu G 1: Garm EskL IV
("Zortzi saiets auek uztarrian zurkaiztatzen dira eta besteekin eta
uztaiarekin batuak utziko ditu"); zurkaiztu EB 1: P.
Ezkiaga ("bata bestearen alboan aurkitu nituen, gerriraino jeitsita
maindirak, bilutsik biak, Jaimeren bizkarrean zurkaizturik
Marisaren burua").
habetu: HiztEn, LurE; habetze: LurE;
eskoramendu: HiztEn, Euskalterm 1 (apuntalamiento);
eskoratu: AB38 1 (apuntalar), HiztEn, Euskalterm 3
(apuntalar, apear); eskoratzaile: AB38 3 (entibador;
eta eskoratzaille 1 'apuntalador'); zurkaitzez
sendotu: AB38 1 (apuntalar); zurkaiztatze:
Euskalterm 1 (entutorado); zurkaiztu: HiztEn, LurE;
zurkaizte: LurE // Ez dugu aurkitu ap. DFrec,
AB50.
Beste (edozein) iturritako erabilerak
Ik. LaborGid 203: "Zurkhaitzak ezar ilhar xeheari, ilhar
gorakoari".
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
habatu: HiruMila (ik. eskoratu), Casve
EF (habatü: être piqué par le taon), Lh DBF
(habatü: être piqué par l'astre), DRA (ser picado por el
tábano; Lhande aipatuz), PMuj DVC (abatu: 1 encubar,
entibar con maderos, ademar, encamar; 2 arrodrigar, arrodrigonar; 3
asentar, asegurar, afianzar, estabilizar, apuntalar, sostener,
entibar; 4 picado por tábano); abatzaile: PMuj
DVC (entibador); abatze: PMuj DVC
(apuntalamiento, enmaderación, entibación, encamación);
habetu: EuskHizt (*1905, ~ 1930; abatu 1905;
G. er.), HiruMila (afianzar, afirmar, sujetar), ElhHizt (1
Eraik. apuntalar; 2 sujetar, sostener), DRA (afianzar,
afirmar, sujetar); habetze: EuskHizt, HiruMila
(afianzamiento, afirmamiento, sujeción); eskoramendu:
HiruMila (entibación), ElhHizt (Eraik. apuntalamiento);
eskoratu: HiruMila (1 apuntalar, entibiar, estribar;
2 escorar, inclinarse - barco), ElhHizt (Eraik. apuntalar,
escorar, embrochalar), Casve EF (eskoratü:
consolider, fortifier), Lh DBF (1 fortifier; 2 raffermir),
DRA (apuntalar), PMuj DVC (1 fortalecer, fortificar,
vigorizar, consolidar, afirmar, asegurar; 2 encubar, entibar con
maderos, ademar; 3 afianzar, apuntalar, reforzar, apoyar, sostener,
acodalar); zurkaiztatu: Casve EF
(zurkaiztatü: étayer), HaizeG BF (étayer), Lh
DBF (zurkhaiztatu: ramer des plantes grimpantes), DRA
(1 rodrigar, apuntalar; 2 poner tutores para sostener plantas
trepadoras, como guisantes, habichuelas, etc.), PMuj DVC (1
rodrigar, arrodrigonar, apuntalar, sostener, apoyar; 2 encamar,
ademar, entibar; 3 afirmar, consolidar, asegurar; 4 escorar,
apuntalar con escoras); zurkaiztatze: HiruMila
(entutorado), PMuj DVC (1 acodalamiento; 2 apuntalamiento);
zurkaiztzaile: PMuj DVC (entibador);
zurkaiztu: EuskHizt (1952; cf. zurkaiztatu
*XVII ea.; zurkaxtatu 1931), HiruMila (apuntalar,
fortificar, escorar), ElhHizt (1 tutorar, poner tutores - a las
plantas; 2 sujetar, fijar sólidamente, afianzar; 3 Eraik.
apuntalar), EskolaHE, Lur EG/CE (apuntalar) eta EF/FE
(étayer), HaizeG BF (ramer, soutenir avec des rameaux), Lh
DBF (zurkhaiztu: ramer, soutenir à l'aide de rameaux,
de branches - plantes), DRA (apuntalar), PMuj DVC (1
apuntalar, sostener, entibar, apoyar, soportar, sustentar; 2
encubar, entibar con maderos, ademar; 3 rodrigar, arrodrigonar; 4
asombrarse, aturdirse, admirarse); zurkaizte:
EuskHizt, PMuj DVC (entibación, encamación).
Erdara/euskara hiztegietako datuak
Erdal apuntalar / étayer formen ordainak:
eskoratu: HiruMila, XarHizt, Casve FE
(eskoratü), HaizeG FB, T-L LBF, Azkue
Aurkibidea; zurkaiztatu: Casve FE
(zurkaixtatü), PMuj DCV; zurkaiztu:
HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, Casve
FE (zurkaixtü), HaizeG FB, T-L LBF,
PMuj DCV // HiruMila: zointatu //
ElhHizt: 1 Constr. zurkaiztu, habetu,
eskoratu; 2 eutsi (iritziari, etab.i) //
XarHizt: pordoinkatu // HaizeG FB:
zurkaiztatu, puntzoinatu; (aider) lagundu,
sustengatu // T-L LBF: sustengatu
// PMuj DCV: sostener: zutikatu, abatu,
bermarazi, zointatu, urkuilatu (los
árboles).
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE:
+
Lantaldearen irizpideak
Tradizioak ez du besterik agintzen
ez dago arrazoirik -a- formakoa hobesteko, eta, beraz,
aldaketarik gabea dagokio.
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
habe(tu), habetzen.
Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna
-e/-a-.
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
habetxo
1 iz. Habe txikia.
2 iz. g.er. Zuhaixka.
Estekak-
HBO
Aztergaia: habetxo
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1999-10-05 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-txo.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
zuhaixka.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
habia
1 iz. Hegaztiek arrautzak erruteko, txitatzeko eta umeak hazteko egiten duten babesgunea. Udaberrian habia bila joaten ginen. || Esr. zah.: Iazko habietan aurten txoririk ez. Edozein txoriri eder bere habia. Habia egin deneko, txoria hil.
2 iz. Hainbat animaliak arrautzak erruteko edo umeak hazteko egiten edo baliatzen duten babesgunea. Azeriak beren habia edo zuloetan zeuden. Suge askoren habia. Arratoi habia.
3 iz. Egoitza, babesgunea. Garai bat iristen da, gurasoen habia aski izaten ez dena. Maitasun habia epela. Fabrika hura komunista habia bat zen.
habia egin 1 Kukuak ez du habiarik egiten, besteren baten habietan erruten ditu arrautzak. || Irud. Zuen aitak herrian, hainbeste amesten zuen herrian, egin zuen bere habia.
2 Pentsamenduez eta sentimenduez mintzatuz, kokatu. Harrotasuna edonon bizi da, edozein tokitan egiten du bere habia kutuna.
Estekak-
HBO
Aztergaia: habia
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau74 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1994-11-24 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:Hletra |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:03 |
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
abi(a), abi(a)txoformak 81 aldiz agertu dira;
horietan 73 Bkoak (Añ EL1, Itz Azald, Enb, Laux
BBa, Altuna, Eguzk GizAuz, Zav Fab, Añ
GGero, fB Olg, Mg PAb, AB AmaE, Azc
PB, Ur MarIl, Ag AL, A BGuzur, Ag
Kr, Echta Jos, Bilbao IpuiB, Erkiag
Arran, Erkiag BatB, Alzola Atalak, SM
Zirik); Gko 5 (Mg CC, VMg, MAtx Gazt) eta EBko
3 (MEIG); habia, habiatu 11 aldiz agertu dira, IEn 10
(E, Lç, O Pr, SP Imit, SP Phil, Egiat, Arch
Fab, Const) eta EBan 1 (MEIG); kabi(a)eta
eratorriek 236 agerraldi dituzte; hauetako 190 Gkoak (Mb IArg
I, It Fab, Arr GB, Bil, Sor Bar, Ldi
BB, Bv AsL, Arr GB, Urruz Urz, Sor
Bar, Ir YKBiz, ArgiDL, Jaukol Biozk,
Zait Sof, Ldi UO, Tx B II, EA OlBe, Or
Poem, Or Eus, SMitx Aranz, A Ardi, Ag
G, Goñi, Ldi IL, Lab EEguna, Lek EunD,
Mok, Muj PAm, Or Mi, TAg Uzt, Azurm
HitzB, Basarri, Uzt Noiz, Or SCruz,
Basarri, Gazt MusIx, MAtx Gazt, Vill Jaink,
Etxde AlosT, Etxde JJ, Ibiñ Virgil, NEtx
LBB, Or Aitork, Or QA, Zait Sof, Uzt
Sas, Ugalde Iltz, Zait Plat), Bko 23 (Enb,
Gand Elorri, BEnb NereA, Erkiag Arran, AB
AmaE), IEko 2 (Mattin, Mde Po) eta EBko 4 (MEIG, Arti
MaldanB, Arti Ipuin); kafi(a)5 aldiz
agertu da IEn (Ax, Ox, Zub, Xa Odol).
habia (66 ager.) euskalki guztietan agertu da: B
8, G 4, IE 3 eta EB 43 ager.; kabia (68 ager.) batez
ere Gz agertu da; Bz 4 aldiz, eta EBan 16 aldiz;
kafia IEko euskalkietakoa da, eta EBz 5 ager.
DFrec: (h)abi 3, kabia 8; AB38: (h)abi 1,
(h)abia 27, kabi 17; AB50: (h)abi 2,
(h)abia 2, kabi 2, kabia 3; HiztEn-LurE:
habia.
Bestelakoak
Jatorrizko forma
habia, kabia [habia hobestekoa da].
Lantaldearen irizpideak
Proposatua da eta (ia) erabat nagusitua
Euskaltzaindiaren proposamena berretsi da, onarpen aski zabala
izan baitu erabilera zainduetan.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E115]: "zubereraz "hegoaldean"
bezala; "manexez" kafia, hitz nahasgarria" (1993-02)
- [E208]: "Batasunerako proposaturiko
hitza habia da, hori ikasi nahi ez duten orojakileak gora behera.
Zer dela eta, mendebal eta ekialdea bat datozeneko era orain
baztertu?" (1993-01-18)
- [P004]: [falta] (1993-02-07)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
habilitazio
iz. Gaikuntza.
Estekak-
HBO
Aztergaia: habilitazio
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
2002-06-12 |
Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ez dugu (erre)habilitazio formarik aurkitu.
Ez ditugu habilitatu eta habilitazio formak
aurkitu; erre(h)abilitazio (eta errehabilitazio
alor 3, errehabilitazio-zentru 1, reabiliazio 1)
10: Ospitalez 1987 (zerrenda batean, "Analisi klinikoak /
Erradiologia / Errehabilitazioa / Psikiatria"), Egin 1988 3
("medikazioa nahiz errehabilitazio alorretan hainbat akats jasan
behar izaten dituzte gutxitu fisikoek", "gutxitu fisikoek jasaten
dituzten sanitate gabeziak errehabilitazio alorrean azaltzen dira
argi ta garbi", eta izenburu bezala, "Gutxitu fisikoek sanitate
zerbitzuen hutsuneak eta akatsak salatu. Ortoprotesia, medikazio
eta errehabilitazio alorretan batez ere"), Ene Bada! 1990
("Min gogorra dugunean baino ez gara arduratzen eta orduan masaiak
mingarriagoak izaten dira eta reabilitazioa luzeagoa"), Tx.
Txakartegi ("Errehabilitazio mediko eta soziala"), HIESA
1995 ("laguntza- eta errehabilitazio-zentruak kostu izugarriarekin
hedatu eta aurreratzea lortu dute"), A. Arozena 2 ("Pakinko,
eritasun hereditario bat dela medio dago aulki gurpildunari lotua.
[...] Irtenbiderik ez duenez ez du errehabilitaziorik egiten",
"Erreabilitazioa hasieran Osasunbideak ordaintzen du bi urtez
gehienez baina egoera egonkortzen denean gero zure kontura egin
behar duzu"), OspitalEstat 1996 (zerrenda batean,
"Obstetrizia / Ginekologia / Psikiatria / Errehabilitazioa");
erre(h)abilitatu 3: Azurm ("ni, behialako
lankideentzat mendebaletik pornografia lortuz errehabilitatu ahal
izan duen gizona juzkatzeko, ez naiz kapaz sentitzen"), J.
Arzubiaga ("Osasun publikoak [...] barnean hartzen ditu sendatzera
eta erreabilitatzera zuzentzen diren ekintzak ere"),
Berrietan 1996 ("Etxe honek gorde eta zaindu beharreko
ezaugarri batzuk daukaz. Horrexegatik, errehabilitatu ondoren
Beruala udal elkartea bertara eroango da Erresidentzi azpiko pisua
nagusientzako itxiaz").
errehabilitatu: HiztEn, Euskalterm 2;
errehabilitazio: HiztEn, Euskalterm 25;
rehabilitazio: DFrec 1 ("elbarrien rehabilitazio"),
AB50 1; habilitazio: Euskalterm 8 (hauetan
kredituen h., adin-h., pertsonalaren h., h.
judizial bana; eta gaikuntza eta egokitzapen
sinonimoekin beste bana); habilitatu: Euskalterm 3
(hauetan 1 habilitatu ofizial; eta 1 gauzatu,
gaitu sinonimoekin) // Ez ditugu aurkitu ap. DFrec,
AB38, LurE.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
errehabilitazio: ElhHizt (gaixoarena,
delitugilearena: rehabilitación), HiruMila (Terapeut.
rehabilitación); errehabilitatu: HiruMila
(Teraupeut./Med. rehabilitar) // Ez ditugu aurkitu
ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt,
Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj
DVC.
Erdara/euskara hiztegietako datuak
a) Erdal habilitar / habiliter;
commanditer, aménager formen ordainak: HiztHand: 1
egokitu, prestatu; 2 gaitu; 3 bideratu //
HiruMila: 1 gaitu, prestatu, gertatu,
atondu, moldatu, trebatu, egokiarazi; 2
eman // ElhHizt: 1 prestatu, antolatu;
2 Der. gaitu; 3 Econ. bideratu, eman //
Lur EG/CE: egokitu; eta EF/FE: 1 gaitu,
egokitu; 2 baimendu / Ø / egokitu //
XarHizt: Ø / Ø / Ø // Casve FE: gei egin,
esküeman / diharüekarri / antolatü //
HaizeG FB: gai egin, esku eman / Ø /
antolatu, apailatu // T-L LBF:
gaitu, gai egin, legetu, esku eman /
puntxatu / antolatu, aphailatu // PMuj
DCV: 1 capacitar, hacer apto o hábil para: gai egin,
gaitu, yaiotu, trebetu, atondu; 2
procurar, proveer, facilitar: [eskura] eman,
eskuratu, inguratu, billatu, birigildu,
zuzkitu, iritxi, aukeratu; 3 dar capacidad o
aptitud legal: legetu, gaitu, gai egin,
esku eman; b) eta erdal habilitación /
habilitation, comptabilité, aménagement
formenak: HiztHand: 1 egokitze, prestatze; 2
pagatzailetza, pagatzailearen bulego; 3 gaitze //
HiruMila: 1 gaikuntza, prestapen, prestaketa,
trebaketa, egokiarazpen, habilitazio,
gertapen, moldapen; 2 emate; 3
bizigaitasun // ElhHizt: 1 prestaketa,
antolaketa; 2 gaikuntza // Lur EG/CE:
Ø; eta EF/FE: Ø / kontabilitate / Ø //
XarHizt: gertutze, gai egite / kontuak,
kontularitza; tenir: kontuak atxiki / eraketa,
antolaketa // Casve FE: eskü /
kontülaritza, kontügintza / antolamentü,
antolatze // HaizeG FB: Ø /
kondularitza, kondatze, karkula, kondu
/ antolatu, apailatu // T-L LBF: Ø / Ø
/ Ø // PMuj DCV: 1 maña, destreza: arte,
esku-antze, abiltasun, artezia, arreta,
jeinu, trebetasun, ganora, taju; 2
capacidad, aptitud, competencia: gaitasun,
gaiontasun; c) Erdal rehabilitar /
réhabiliter, réintégrer, rééduquer,
restituer formenak: HiztHand: 1 lehengoratu; 2
birgaitu; 3 berritu, gaiberritu; 4 berrezi, berriz
hezi // HiruMila: 1 Terapeut. birgaitu,
errehabilitatu; 2 Constr. y Der. birgaitu //
ElhHizt: 1 birgaitu; 2 Constr. birgaitu // Lur
EG/CE: Ø; eta EF/FE: Ø / Ø / Ø / bihurtu,
itzuli // XarHizt: zuritu, garbitu / Ø
/ berrezi, birreskolatu / itzuli,
bihurtu // Casve FE: lehenekoalatü,
xuritü, xahatü; se réhabiliter: lehen
bezalakotü / berrizjabetü [jabegin], berriz sartü
[jarri, ezarri]; rentrer dans: arrasartü, ützüli,
arrajin; ramener: berriz ekarri, arrekarri
[sartü, bildü] / arrahasi, berrizerakatsi,
arraerakaste / ützüli, gibel ützüli; remettre
en son premier état: zen bezala ezarri [jarri],
lehen bezala ezarri // HaizeG FB:
zuritu, garbitu / berriz sartu / berriz
ikasarazi, berriz hezi / itzuli; remettre en
état: antolatu // T-L LBF: xuritu,
garbitu / berriz sartu / berritarik altxatu,
berritarik eraiki / bihurtu, itzuli,
turnatu; arranger: antolatu, angoldu //
PMuj DCV: lengoratu, leneratu,
lengorazi, lenerazi, berriz gaitu,
xuritu, garbitu; d) Erdal
rehabilitación / réhabilitation, rééducation
formenak: HiztHand: 1 birgaitze; 2 berritze,
gaiberritze; 3 berrezte, berriz hezte // HiruMila: 1
Terapeut. birgaikuntza, errehabilitazio; 2
rehabilitación de un edificio: birgaikuntza; 3 Der.
restablecimiento de una persona a su antiguo estado jurídico o
moral: birgaikuntza // ElhHizt: 1 birgaitze; 2
Constr.: birgaitze; 3 de un enfermo, de un delincuente:
errehabilitazio // Lur EG/CE: Ø; eta
EF/FE: Ø / Ø // XarHizt: Ø / berreziketa
// Casve FE: lehenekoalatze; xuritze,
xahatze / arrahaste, berrizikaste,
arraerakaste // HaizeG FB: zuritze,
garbitze / berriz ikasarazte, berriz hezte,
bir-heziera // T-L LBF: Ø / Ø // PMuj
DCV: lengoratze, leneratze.
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
HezkAdmin: habilitación.
Lantaldearen irizpideak
Zalantzazkoa da mailegua, lantaldeak zalantzak baititu horren
premiaz
mailegu onartzekoen gutxienekoa betetzen du; baina, dirudienez,
bestela ere adieraz daiteke, testuinguruen arabera (cf.
gaitze, trebatze bezalakoak).
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [A108]: "ez dut beharrezkotzat
jotzen; e. gaikuntza, gaitasun". (2006-12-14)
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: (H2.2 / 2010-12-28)
Onartu egin da, eta bere soilean aipatuko da forma.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
habitat
iz. Animalia edo landare mota baten berezko eremua. Habitatak suntsitzea animalia eta landare espezie askoren desagerpena eragiten ari da.
Estekak-
HBO
Aztergaia: habitat
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:IrEm |
|
|
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: [nire ustez sartzekoa da]
(1995-07-10)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haboro
1 zenbtz./adb. Zub. Gehiago. (Izen sintagma bati dagokionean, haren eskuinean edo ezkerrean joan daiteke; kasu atzizkiak hartzen baditu, mugagabean hartzen ditu; aditzarekiko komunztadura batez ere singularrean egiten da). Ez dio deusek irabazi haboro ematen laborariari aziendak baino. Anitz daki saguak, baina haboro katuak. Behin baino haborotan. Karakoil bat baino haboro ez zaituztegu estimatzen. Besteak baino haboro izateko gogoa.
2 adb. Zub. Hemendik aurrera. Haboro ene kontra ez haiz mintzatuko.
3 zenbtz. (Kasu atzizkiekin, pluralean). Zub. Gehienak. Hala ari diren gizon eta emazteak, edo oro, edo haboroak, salbatuak dira.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haboro
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:Hletra |
1994-11-24 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
haboro "gehiago".
Euskaltzaindiaren Arauak
Zub. 'gehiago'.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Zub. — euskalki bakar batekoa da, baina ez beste hitz zabalduago
baten aldaera (cf. jai/jei): bere lekua du hiztegi
batuan.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haborokin
1 iz. Soberakina.
2 iz. Ekon. Salgai edo diru haborokina. Ekoizpen haborokina. Haborokinak direla eta, 800 tona mertxika lurperatu ditu Nafarroak.
haboroxe
1 adb. Zub. Gehixeago. Besteak baino haboroxe den bati zor zaion errespetua.
2 zenbtz. Zub. Gehien. Bizitza haboroxea Bordelen iraganik. Iparraldeaz batere axolarik ez dutela Hegoaldeko abertzale haboroxeek.
Geroztik pastoral haboroxeetan agertzen dira.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haboroxe
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4B:EEBS:003 |
2003-04-08 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
haboroxe 4: CatS ("haboroxiago edo
gütixiago, bakhoitxak bere estatiaren arau"), Xikito 2 ("Ezpeitira
akhitzen nun ezten jatian haboroxik gizentzen mehek galtzen
tratian", "Aphezen erranetan behar jakin hartzen bena haboroxetan
zonbaiten ere üzten"), Const ("Gütiz bestek hartzen zien
Haritxabalet'en eretzeko bestiak beno haboroxe den bati zor den
errespetia"); haboroxo 1, Const ("Ez da sinesteko
lagünek ber haboroxo jan behar ziala").
haboroxe 3: Eskual 1914 ("Jente heiñ bat
bildu da: artzaiñ guti, Larraintar haboroxiak"), Herr 1962
("Kodrillot bat eskolatu behar da bestiak beno haboroxe, amorekatik
eta, lagunen eztiki argizale eta otsamaile bilhaka ditian"), J-L.
Davant ("Eüskara non entzüten die gure eüskaldün beharrek? / Gero
hazi baiko hirilat joan behar haboroxek!").
Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE,
Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
haboroxe: Casve EF - Lh DBF (un peu
plus), DRA (1 un poco más; 2 casi la mayor parte), PMuj DVC
(aboroxeak: regalías, gajes, sobresueldo) // Ez dugu
aurkitu ap. EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE
eta EF/FE, HaizeG BF.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-xe.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Zub.
Forma baten adiera(k)
gehixeago.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
habuin
iz. Zah. Haguna. Ik. lerde; adur1.
Estekak-
HBO
Aztergaia: habuin
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau74 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:Hletra |
1994-11-24 |
Bigarren mailan onartzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
"Forma oriental. En un principio habuin AN y L frente a
hagun BN. Después la forma labortana clásica habuin
va siendo sustituída por la forma más oriental hagun".
HiztEn: habuin; LurE: hagun.
Bestelakoak
Jatorrizko forma
habuin, hagun.
Euskaltzaindiaren Arauak
Zah. h. hagun.
Informazio osagarria
Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da
Zah. Ik. hagun
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hacker
1 iz. Inform. Baimenik gabe inoren sistema informatikoetan sartzen den pertsona, ezkutuko informazioa lortzea edo sistema horiek manipulatzea helburu duena. Hackerren eta birusen erasoen aurrean ahulen agertu den sistema Microsoften Windows izan da. Hacker batek Deustuko ikasle batzuen argazki pribatuak zabaldu ditu.
2 iz. Inform. Programatzaile edo teknikari trebea. Hacker zintzoen xedea sistema informatikoen ahuleziak gaiztoek baino lehenago aurkitzea da, segurtasun arazoak berandu baino lehen zuzendu ahal izateko. Norbaitek bilaketaren bat edo beste egin ote zuen aztertuz hasi zuen ikerketa Ertzaintzako hacker taldeak.
hadear
1 adj./iz. (Izena denean, H larriz). Geol. Kanbriarraurrea banatzen den eonez mintzatuz, duela 4.570 milioi urte ingurutik duela 3.800 milioi urte inguru arteko garaia hartzen duena.
2 adj. Geol. Hadearrekoa, Hadearrari dagokiona.
hadrianopolistar
1 adj. Hadrianopoliskoa, Hadrianopolisi dagokiona.
2 iz. Hadrianopolisko herritarra.
hafnio
iz. Kim. Metal harikor zilarkara, zirkonioaren antzeko ezaugarri kimikoak dituena, izadian harekin nahasi agertzen dena (Hf; zenbaki atomikoa, 72). Zirkonioa eta hafnioa izadian ia beti batera agertzen dira.
haga
1 iz. Pieza zuzena, luzea eta mehea, gehienetan zurezkoa, eskuz erabil daitekeena. Gaztaina-haga, intxaur haga: zuhaitzetatik gaztainak edo intxaurrak eraisteko erabiltzen dena. Labe haga. Arropak esekitzeko haga. Atea ixteko haga. Sukaldeko ketan, lukainkak hagan eskegi. Biharamunean Josuek bost errege haiek hilarazi eta ipini zituen bost hagatan zintzilik. Txalupa ibaian haga batez bultzatu. Haritz gazteak, denak adin berekoak, hagak bezain zuzen eta lerden.
2 iz. Masta. Ontzixka andana bat, dena haga eta bela. Frantziak, dolu seinaletzat, haga erdi jaisten du bere bandera.
3 iz. Habea, zurezko pieza lodia, bereziki teilatuari eusteko zutabeen gainean ezartzen dena. Ik. gapirio.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haga
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau74 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1994-11-24 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:Hletra |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:09 |
|
|
Formari buruzko datuak
Informazio lexikografikoa
Hedapenezko adierak
antena (ere adierazten du gaur, Ipar.).
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hagaka
adb. Haga-kolpeka. Ik. makilaka. Harrika edo hagaka norbaiti burua haustea.
Estekak-
HBO
Aztergaia: hagaka
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1999-10-05 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: AS / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: AS / ElhHizt: + /
EskolaHE: AS
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-ka.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
haga-kolpeka.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hagatu, haga/hagatu, hagatzen
du ad. g.er. Hagaz jo.
Estekak-
HBO
Aztergaia: hagatu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1999-10-05 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
haga(tu), hagatzen.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
hagaz jo.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E204]: hagatu: eremu bat
izartu edo negurtu fr 'arpenter'.
- Erabakia: (H2.2 /
2010-02-08): Bere horretan utziko da oraingoz lantaldeak proposatu
duena (eta H1.1 lantaldeak argituko ditu bestelako adierak
eta).
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hagaxka
iz. Haga txikia; bereziki, gauza edo tresna baten egitura edo armazoia eratzen duen haga mehe eta txikietako bakoitza. Abadiñoko lantegian malgukiak eta metalezko hagaxkak egiten dituzte. Palmondo berdea hagaxka bat bezain malgua da. Gerruntzearen hagaxkena izan da kirrinka hori?
hagin1
1 iz. Letaginen atzean dauden hortzetako bakoitza, janariak birrintzeko gai dena. Hortz-haginak. Hagin bat atera diote. Min duen haginera mihiak laster (esr. zah.).
2 iz. Bizk. Hortza. Berbak hagin artean nahasi gabe. || Esr. zah.: Haginak hurrago ahaideak baino. Ogi gogorrari hagin zorrotza.
3 iz. Artropodo batzuen, bereziki krustazeoen, gorputz adar atzitzailea, elkarrengana hurbiltzen diren bi atal zurrunek osatua dena. Ik. pintza 2.
haginak berdindu Heldutasuna iritsi, zentzua izatera heldu. Aspaldi berdindu zitzaizkidan niri haginak, gauza horiek sinesteko. Haginak berdinduta dauzkat.
haginak erakutsi Hortzak erakutsi. Haginak erakutsi behar dizkiogu etsaiari.
haginak estutu 1 Hortzak estutu. Haginak estutuaz ezpainetatik odola ateratzeraino.
2 (Eginahal guztian jardutearen edo haserreari edo amorruari eusteko ahaleginaren irudi gisa). Azken kilometroetan atzean geratzetik gertu egon zen, baina memento erabakigarrietan haginak estutu eta hainbestean amaitu zuen. "Ez duzu lotsarik" esan nion, haginak estututa.
hagine(ta)ko min iz. Haginetako mina oso gauza txarra da.
Estekak-
HBO
Aztergaia: hagin 1
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau74 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1994-11-24 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:Hletra |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:06 |
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
hagin 1 /ahokoa/.
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: haginak erakutsi, hagine(ta)ko min.
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
haginak erakutsi, hagine(ta)ko min
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: 1- Azpisarrerak erantsi:
haginak berdinduta (lok. adb.) (Adkor.) 'kaskondurik,
hazita'. hagin-karraskada iz. 'hortz-haginen karraskatzea'.
|| 1- Hizkuntzarentzat aberasgarriak dira. 2- Bizkai euskaraz oso
erabiliak dira.
- [E208]: 1.- hagin hitzak
Bizkaialdean daukan esangura orokorregia (hortzak zein haginak)
bigarren lekuan jarri. Gainera, hortz-haginak elkartua
adibidetzat eman. || Bereizketa egitea hizkuntzarako zehatzago eta
aberasgarria delako.
- Erabakia: (H2.2 /
2010-02-08): Forma berririk ez da orain erantsiko (eta H1.1
lantaldeari dagokio adibide egokiak aukeratzea).
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hagin2
iz. Hosto iraunkorreko zuhaitza, azala gorrixka, zura oso gogorra, eta hosto eta hazi pozoitsuak dituena (Taxus baccata). Gipuzkoako armarriko haginak. Hagin hostoak. Hagin-haziak. Hagin arrak eta emeak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: hagin 2
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau74 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1994-11-24 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:Hletra |
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
agin, agiñ: Mg PAb; Izt C (2); Zerb
Azk; Ibiñ Virgil; Berron Kijote;
agin-ondo: Ibiñ Virgil.
agin (G), hagin (EB) formek agerraldi bana
dute.
AB38: hagin 'tejo' 2 testuliburutan (TA39, 5; TB48, 153);
Izendegia: hagin; BA54 (Casenave), s.u. if: hagintze; HiztEn-LurE:
hagin; euskara batuko erabilera sektorial zainduetan,
hagin eman dela dio M. Loinazek (92.06.09): cf. EM53,
KC60.
Bestelakoak
Jatorrizko forma
hagin 2 /arbola/.
Euskaltzaindiaren Arauak
:Taxus baccata.
Lantaldearen irizpideak
Proposatua da eta (ia) erabat nagusitua
Euskaltzaindiak lehendik proposatuak korritzen du erabilera
zainduetan, eta berrestekoa da, "h" segurua ez den arren
Informazio osagarria
Lexemen erregulartasuna
h zalantzazkoa
Informazio lexikografikoa
Landare eta animalien taxonomi izena
Taxus baccata
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haginka
adb. Hozka, ausikika. Txakurrak ohi dabiltza elkarri haginka, zaunkaka eta gorrotoz haginak erakusten. Haginka eta atzaparka. Haginka eraso. Haginka hasi zen.
haginka egin Hozka egin. Ik. kosk egin. Txakurrak haginka egin dio.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haginka
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1994-11-24 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
adlag. / AS: haginka egin.
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
haginka egin.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haginkada
iz. Hozkada. Ahoa zabaldu eta haginkada ematera zihoakion. Berriz ere urdaileko harra marmar bizian zeukan, haginkadak ematen, zeharo haserre. Egin zidan haginkadaz, orbaina laga zidan betiko. Txakurraren haginkada, txakurrak osatu (esr. zah.). || Irud. Ez du sentitzen bere bihotzean bekatuaren haginkadarik.
haginkari
adj. Haginka egiten duena. Esaten dute txakur zaunkaria ez dela haginkaria. Arimako har haginkaria.
hagiografia
iz. Santuen bizitzen historia; horri dagokion literatura-generoa. Irudi militarrak ohikoak ziren Erdi Aroko hagiografian.
hagiografiko
adj. Hagiografiarena, hagiografiari dagokiona. Erdi Aroan ohikoak ziren eskema hagiografikoei jarraitzen die.
Estekak-
HBO
Aztergaia: hagiografiko
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4B:EEBS:004 |
2003-04-08 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: + / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Izenondo erreferentzialak
-iko izond. erref.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hagiografo
iz. Hagiografiak idazten dituen idazlea. Nola hagiografoen hala kritiko sutsuenen aldetik.
hagitz
1 adb. (Aditzaren osagarri gisa). Asko. Betiereko gudu horrek penatzen nau hagitz. Hagitz haserretu zen. Hagitz maite duzun gauza.
2 adb. (Izenondo edo adizlagun baten ezkerrean). Oso. Bihotz hagitz garbia zuelako. Ez dakigu hagitz argi zertan datzan. Ezagutzen zuen badirela ondasunak lurreko ondasun guztiak baino hagitz eta hagitz handiago direnak.
hagitzez ...-ago Hagitzez handiago: askoz (ere) handiago. Hagitzez eztiago.
Estekak-
HBO
Aztergaia: hagitz
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau74 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:Hletra |
1994-11-24 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
'asko, oso' / AS: hagitzez... -ago.
Informazio osagarria
Hiperonimoa
"asko, oso" hiperonimoak gehituz
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
hagitzez.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: 'Aldamenean: "hobe
anitz"'.
- Erabakia: EArau (1997-06-27):
ez da ontzat eman.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hagoan
adb. Zah. Orekan, erori edo aldatu gabe. Ezin hagoan egonez, behera eroria. Hagoan eduki.
Estekak-
HBO
Aztergaia: hagoan
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau74 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1994-11-24 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:Hletra |
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
hagoan 'orekan'.
Euskaltzaindiaren Arauak
Zah. 'orekan'.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
orekan
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hagoatu, hagoa, hagoatzen
da/du ad. Ipar. Akitu, leher egin. Zamaria hagoatu da jan gabe egoteaz. Egarriak hagoatua dagoena.
Estekak-
HBO
Aztergaia: hagoatu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1999-10-05 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE:
-
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
hagoa, hagoatzen.
Informazio lexikografikoa
Aditz-erregimena
da/du ad.
Erabileremu dialektala
Ipar.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hagun1
iz. Aparra, bereziki ahoari dariona. Ik. lerde; adur1. Begiak sutan, haserre gorrian, haguna dariola. Itsasoko baga dorpeek egiten duten haguna.
Estekak-
HBO
Aztergaia: hagun 1
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau74 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:Hletra |
1994-11-24 |
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
hagun, habuin.
Lantaldearen irizpideak
Forma berriagoa, bere euskalkian berritu-nagusitua
IEkoa da, eta hor hagun nagusitu zaio habuin
formari
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K104]: "'apar' adieraz gain,
gurpilena (llanta, jante) ere hor dago, eta proposatu behintzat
egin izan da horretarako" (1995-07-19)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hagun2
iz. Gurpilaren metalezko egitura, pneumatikoaren euskarri dena. Ik. uztai 3. Garbitu bizikleta zapi busti batekin eta egiaztatu gurpilak behar bezala lerrokatuta daudela eta hagunak zentratuta.
Estekak-
HBO
Aztergaia: hagun 2
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:IrEm |
1999-10-05 |
Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ik. OEH argitaratuan testu-lekukotasunik gabeko
agun 3. sarrerakoa: "(BN-ciz, Sc), llanta de la
rueda" A.
Ez dugu aurkitu gurpilarenaren adieran.
hagun 'gurpilarena': HiztEn; LurE; Euskalterm (6
hagun — batzuetan janta sinonimoarekin;
bolante-hagun 1; gurpil-hagun 2;
polea-hagun 1) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec;
AB38; AB50 // 'llanta' itzulitako besteak:
janta: AB38 2; Euskalterm 1; lanta:
AB38 1; llanta: Euskalterm 1; uztai:
AB38 1; AB50 1.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
hagun: ElhHizt (llanta); DRA (agun: 5
llanta de la rueda); PMuj DVC: (agun: 6 calce, banda,
llanta de ruedas, lámina de hierro alrededor de una rueda; aguna
ipini BNS: enllantar, guarnecer con llanta) // Ez dugu
aurkitu ap. EuskHizt; HiruMila; EskolaHE; Lur EG/CE eta
EF/FE; Casve EF; HaizeG BF; Lh DBF.
Erdara/euskara hiztegietako datuak
Erdal llanta, jante formen ordainak hiztegietan:
aün: Casve FE; hagun: ElhHizt;
HiruMila; hugal: HaizeG FB; PMuj DCV
(ugal eta ugel); paldo: HiruMila; Lur
EF/FE; XarHizt; HaizeG FB; T-L LFB;
txirrindola: PMuj DCV; uztai:
HiztHand (eta llantas de aleación: metal nahasturazko
gurpilak), HiruMila; XarHizt (ustai); HaizeG
FB-T-L LFB (ustei); PMuj DCV
(ustai); gurpil uztai: Lur EG/CE eta
EF/FE.
Lantaldearen irizpideak
Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea
testuetan ez da aurkitu; hiztegikoa agun zen, eta
lantalde honek ez daki nondik hartu duen h-.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [A108]: "ez dut beharrezkotzat
jotzen; agun sartuko nuke (hatxea oinarritzerik ez
dagoenez)". (2006-12-14)
Euskaltzainen oharrak
- [E206]: Cf. Euskaltzaindiaren
hiztegiko "hagun iz. Aparra, bereziki ahoari dariona. Ik.
lerde; adur..."
- Erabakia: (H2.2 / 2010-12-28)
Onartu egin da, horrela erabiltzen baita, eta azalpentxoarekin
eskainiko da: "hagun 2 iz. 'Gurpilaren metalezko egitura,
pneumatikoaren euskarria'".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haguntsu
adj. Haguna duena; haguna dariona. Ik. apartsu; lerdetsu; adurti. Gizon zahar haguntsua. Txokolate-esne haguntsua.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haguntsu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1999-10-05 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
Ez dugu aurkitu OEH-EEBS corpusetan.
haguntsu: HiztEn (haguna duena edo dariona), LurE
(haguna duena edo dariona. ik. adurti; apartsua) // Ez dugu aurkitu
ap. DFrec, AB38, AB50, Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
haguntsu: EuskHizt (*XIX b.; habuintsu XVII
ea.; gahüntsü 1785), ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur
EF/FE, HaizeG BF, Casve EF (hagüntsü;
eta hagünti), DRA (eta hagunti), Lh DBF, PMuj
DVC (aguntsu; eta agunti) // Ez dugu aurkitu
ap. Lur EG/CE.
Bestelakoak
Aurreko pasaldikoari egindako oharrak
BAgiria (2001-07-20): "sinonimo gisa lerdetsu ematea ongi
ikusi da, baina haguntsu beste zerbait da: 'apartsu'.
Horrenbestez, hitz hau ez da emango sinonimo gisa".
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE:
+
Orain arte erabili gabea da, baina gaia ere bai
erabili gabea da, baina sistemaren araberako eratorri
egokia.
Informazio lexikografikoa
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Bidalketa: ik. oh. s.u.
adurti.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haia-haia
adb. Ipar. Arin, laster. Azkaineko bidean haia-haia zihoan. Haia-haia urrundu zen.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haia-haia
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau74 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1994-11-24 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Ipar. adlag. 'arin, laster'.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
arin, laster.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haidor
iz. Ipar. Burgoia, harroa. Gizon haidorra eta buru bipilekoa.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haidor
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1994-11-24 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Ipar. 'burgoia, harroa'.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
burgoi, harro.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haikatu, haika, haikatzen
da ad. Ipar. Jaiki, altxatu. Haika mutil, jaiki hadi.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haikatu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:Hletra |
1994-11-24 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
haikatu /zutierazi/.
Euskaltzaindiaren Arauak
haikatu, haika, haikatzen. da ad. Ipar.
'jaiki'.
Informazio osagarria
Osaera okerreko forma da, baina onartzekoa, erabili(a)
delako
jatorria gorabehera (cf. Mitxelenaren "apostilla"), erabili den
(eta erabili nahi den) heinean, forma hori dagokionez, jaso egingo
da, marka hauekin:
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
jaiki
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [I102]: "ez da analogikoki
haika-tik sorturiko forma bat, haika hori
jaiki-ren agintekera delarik? Hala balitz, ez nuke zerrenda
honetan sartuko" (1995-06-29)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haikatze
iz. Jaikitzea, altxatzea. Hastapeneko erortzeak, maiz haikatze nekea.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haikatze
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1999-10-05 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE:
-
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-tze.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haiku
iz. Liter. Jatorriz Japoniakoa den olerki mota, 5, 7 eta 5 silabako hiru lerroz osatua dena. Lan horretan, poema laburrak jaso ditu Markuletak, epigramen edo haikuen modukoak, umorez, ironiaz beterikoak.
haima
iz. Afrikako iparraldeko herri nomaden denda edo etxola, oihalezkoa edo larruzkoa izaten dena. Eguneko ordu beroenak haima baten gerizpean eman arren, bidaiaren nekea gero eta eramanezinago gertatzen zitzaien.
hain
1 Halako mailan. (Erkaketaren oinarria agerian azaltzen ez denean erabiltzen da; adizlagun, izenondo edo -ko-ren bidez eratutako izenlagun bati dagokio, hots, nolakotasunari, eta, berez, beti hauen ezkerrean ezartzen da; berez, hirugarren graduko erakusleari dagokio, baina honen eta horren-en ordez ere erabil daiteke). Ik. bezain. Ez nuen uste hain berandu helduko zenik. Hark hain ederki ezagutzen duena. Zerk zakartza hain estu eta larri? Hain sarritan gertatua. Ez hain gora eta ez hain behera. Jende arruntak eta ez hain arruntak. Hain ederra. Bi gauza hain desberdinak elkarrekin batzen baditu. Egia horrek hain egiazko ez den beste puntu bat zeraman ondotik. || (Izenondoa, dagokion izenarekin agertzen denean, hain izen horren ezkerrean ezartzen da gehienbat). Ez da egundaino hain emakume ederrik sortu. Hain lotsa eta atsekabe handia.
2 (Ondoriozko perpaus baten hasieran, perpausaren bigarren zatiak non, eze, ezen edo bait- hartzen duela). Hain zen eder eta galaia, non hura ikusteagatik leiho eta balkoietara irteten ziren damak.
Hain zinez eta laster abiatzen zara, non bi orenen bidea batez egiten baituzu.
Maite behar dugu hain bihotz prestuarekin, non prest egon behar dugun edozein neke irozotzeko.
Hain gozo eta egoki hitz egin zien, eze guztiak harritu ziren.
Hain zuhur da, non ez baitu bere parerik.
3 (Esaldi hanpatuetan, aditzaren aurrean). Hori gabe, bizitza hain da tristea!
4 (Berez, honen edo horren-i dagozkien testuinguruetan). Zuk hain ongi dakizunez. Ondorioei bagagozkie, ez da hori hain garbi agertzen. Ez nuen uste hain aberatsa nintzenik. Hain maite dugun garo usaina.
hain gutxi Ezta ere. (Ezezko esaldi baten ondoren erabiltzen da). Ez dut nirerik behirik, hain gutxi idirik.
hain justu (ere) Heg. Hain zuzen. Horixe da, hain justu, hemen dihoakidan auzia. Eta hori du, hain justu ere, kontra.
hain laster 1 adb. Ipar. g.g.er. Berehala. Nahi izatea aski eta haien nahi guztiak hain laster beteak dira.
2 adb. (ez hain laster... non... esapidean, 'bezain laster', 'berehala' adierarekin). Ipar. g.g.er. Berri ikaragarri hori ez zen hain laster barreiatu herrian, non aurpegi guztiak goibeldu baitziren: berri ikaragarri hori herrian barreiatu bezain laster, aurpegi guztiak goibeldu ziren.
hain sarri Batez ere Zub. Berehala. Orduan hasi zen zin egiten ez zuela gizon hura ezagutzen; eta hain sarri oilarrak kantatu zuen.
hain segur Ipar. Segur aski. Hori emaztearen kaltean egin zuten, eta hain segur bere gogoaren aurka.
hain xuxen (ere) Adkor. Hain zuzen ere. Gizon hau baitzen, hain xuxen, tratuan ari zena martxant batekin.
hain zuzen (ere) Esaten denari edo erabiltzen den argudioari nolabaiteko indarra emateko, aipatzen dena azpimarratzeko edo biribiltzeko erabiltzen den esapidea. Hori da, hain zuzen, guk nahi genukeena. Eta horixe gertatu zen, hain zuzen. Behar bezainbat ezagutzen ez ditugulako, hain zuzen. Badirudi, aitzitik, gaurko edozeinek ontzat hartuko lituzkeen eskabideak direla, hain zuzen ere, baztertu direnak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: hain
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau74 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1994-11-24 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:Hletra |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:01 |
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: hain zuzen (ere).
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: hain gutxi, hain justu (ere), hain
laster, hain sarri, hain segur.
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
hain gutxi, hain zuzen (ere).
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haina1
izord. (Mugatua). Delako pertsona hura. Nor ere etorriko baita, haina ene laguna da.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haina
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau74 |
|
|
| Araua: |
Z3:EArau74 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:Hletra |
1994-11-24 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:HBB |
1992-03-24 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
haina "delako hura".
Euskaltzaindiaren Arauak
izord. 'delako pertsona hura': nor ere etorriko baita, haina
ene laguna da.
Informazio osagarria
Forma okerra, baina aipatzekoa
*haina: ik. adina
Informazio lexikografikoa
Erabilera-oharrak
haina ('delako hura') vs. adina, hain-3 ("hain
egunetan", etc.) argituz
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E302]: "Zenbateraino erabiltzen da
hitz hau? Merezi al du hiztegi honetan agertzea? Agertzekotan, ondo
markatu beharko da hain eta adina hitzekin duen
desberdintasuna" (1995-07-10)
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: 'Adibidea behar, nik
uste'.
- Erabakia: BAgiria
(1997-06-27): 'adibide hau sartzea onartu da: 'nor ere etorriko
baita, haina ene laguna da''.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haina2 [Oharra: Euskaltzaindiak, haina-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. adina].
hainbako
adj. Bizk. Aipatzen dena falta duena. Botoiduna hainbakoa baino gehiago gustatzen zaio.
Estekak-
HBO
Aztergaia: hainbako
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4B:HBL |
2004-12-15 |
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ik. OEH argitaratuan, ainbagako sarreran: Otx ("Onetara
il zan, bere gurarija lortu barik, Esoporen idekotzat eukija ixan
zana ta azturuba bai'litzan andikijak eta ainbakuak entzun egitten
eutsena"), Erkiag Arran ("Aldameneko laguntxua topau nai
eutsan alaba ainbakoari, ama zoli eta erne arek").
ainbako 1, Eguzk ItzBik ("R biguna ta l
mingañetiko abotsak dira: r dardaraduna, l ainbakoa ta min-uyakin
egiten dogun abotsa; baña abots bi oneitan lenen mingaña
darabilgu-ta, bata bestera aldatzea ez da arrigarri").
Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE,
Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
ainbako: PMuj DVC // Ez dugu aurkitu ap.
EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta
EF/FE, HaizeG BF, Casve EF, DRA, Lh
DBF.
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
EArau119: "ainbagako* e. hainbako".
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: 1- Adibidea erantsi:
"Botoiduna hainbakoa baino gehiago gustatzen zaio". || 1- Kontestua
jartzeak hitzaren esanahia argitu eta erabilera zehaztu egiten
ditu.
- Erabakia: EArau119:
'ainbagako* e. hainbako'.
- Erabakia: (H2.2 /
2010-02-08): Jaso egingo da ohargileak proposatu duen adibidea,
kategoria eta euskalki-markarekin batera: "hainbako izond.
Bizk.: Botoiduna hainbakoa baino gehiago gustatzen
zaio".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hainbanaketa
iz. Zerbaiten banaketa proportzionala.
Estekak-
HBO
Aztergaia: hainbanaketa
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1999-10-05 |
Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
BEZ: "Hainbanaketa berezia: Prorrata especial; Hainbanaketa
orokorra: Prorrata general".
Lantaldearen irizpideak
Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak
onarpen eske.
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-keta/-pen.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: (H2.2 / 2010-12-28)
Onartu egin da, eta bere soilean aipatuko da forma.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hainbanatu, hainbana/hainbanatu, hainbanatzen
1 du ad. Banatu.
2 du ad. Hainbaten artean proportzionalki banatu.
Estekak-
HBO
Aztergaia: hainbanatu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1999-10-05 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
ainbanatu 'banatu' adierakoak 17 dira: corpusean
16: B 15 (Echta Jos 11, Or Tormes, Eguzk
GizAuz 3), G 1 (Or Eus) eta OEH argitaratuan beste
bat (A EY: "Ur onezaz beste ur asko geiago nastau oi eben
eta uritarren artean ainbanatu, arra ilteko daukan indarragaitik");
ainbatu 'zenbatu, kalkulatu, zerrendatu' adierakoak 9
dira: corpusean 7: B 2 (Ag Kr, A BGuzur), G 5 (Zait)
eta OEH argitaratuan beste 2 (La Abeja 1890 ap. DRA: "Edonok
barriz bere itz astunen neurritzat ogeita lau urte ainbatuko
eutsazan"; Ezale 1897: "Ainbatu ta markiñarren
antz emon da gipuzkoarren alde alde bota ta erderazko
tantear edo calcular bat dira");
ainbatu-ezin 'zenbatezina' adierakoa G 1 (Zait
Sof). Ik. OEH argitaratuan beste ainbatu 1 (Bera:
"Ainbat emen, ainbat an eta ainbatu dira").
hainbanaketa 'banaketa' adierakoa behin EB
(Herriz herri 1988: "Beraz, gerta daiteke kopuru osoa
hedadura handiko egitasmo bakar bati esleitua izatea edota,
aitzitik, egitasmo bat baino gehiagoren artean banatua izatea, beti
ere Epaimahaiak egokien deritzon hainbanaketazko eran");
aitzin-hainbanaketa 'aurre-banaketa' adierakoa behin
EB (J. Oregi: "Aintzin-hainbanaketa hoiei egokitu behar zaizkie,
beraz, agiango lan-eskaintza zuzpertzeko ahalegin guztiak, lana
teknolojia-berrikuntzaz era burutsuan baliatuz baizik ezin sor
daitekeela"); hainbanatu 'banatu' adierakoa behin EB
(GAO 1989: "Paga hauen zenbatekoa hainbanatu ahal izango da,
betiere enpresa eta langilearen artean akordiorik badago");
hainbanapen 'berdinketa' adierakoa behin EB
(BEO 1990: "Hautaketan hainbanapena gertatuko balitz, ikasle
edo Euskaltegietan ordu/urte kopuru handiena duen Ikastetxeko
ordezkaria izendatuko litzateke"); (h)ainbatu
'zenbatu' adierakoak 3 ager.: G 1 (Zait in Euzko Gogoa
1955), EB (Kondaira-Lurraldeei Buruzko legea, Euskal
Autonomi Elkarteko Administrazio-Zerbitzuen...). Cf. beste 2
ainbatu (Zubk: "Ortz-agiñak, leen-gizonaren oiturak
ainbatzeko giltza", "Agiñak, ortzak izan dira, geientsu, oitura
orrein ainbatzeko giltza").
hainbana(tu): HiztEn, Euskalterm 2 ('prorratear');
hainbanaketa: HiztEn, Euskalterm 5 ('prorrateo'). Ez
dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, LurE.
Sektore jakin bateko informazioa
AgAld hitz-bilduma: prorratear: "banatu
(orduan zenbateko hori izango bait da banaketa egiteko oinarria);
hainbanatu; heintsuka banatu". AdminEL:
prorratear: hainbanatu. Ez dugu aurkitu ap. AdMila,
HezkAdmin eta EurItune.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
ainbanatu: EuskHizt ("banatu"); DRA ("distribuir,
compartir"); PMuj DVC ("1 adjudicar, distribuir; 2
compartir, repartir en partes iguales; 3 empatar");
hainbanatu: ElhHizt ("prorratear; distribuir;
repartir); HiruMila ("1 empatar; 2 repartir, prorratear"); Harluxet
("zerbait hainbaten artean proportzionalki banatu"); Casve
EF ("1 égaliser; 2 distribuer"); hainbatu:
EuskHizt ("zenbatu"); DRA ("calcular, tantear");
ainbatu: EuskHizt ("† ik. hainbanatu"); PMuj
DVC ("1 identificar, igualar; 2 equivaler, ser igual; 3
empatar; 4 calcular, tantear, computar, numerar, hacer cuentas").
// Ez ditugu aurkitu ap. EskolaHE, Lur EG/CE eta
EF/FB, HaizeG BF, Lh DBF.
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
hainbana(tu), hainbanatzen.
Informazio lexikografikoa
Adiera mugatzeko zailtasunak
'banatu' da tradizioko adiera; berria, eta onarpen eske
aurkeztua: 'hainbaten artean proportzionalki banatu'.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: 1- Beste adiera bat erantsi:
'hainbaten artean proportzionalki banatu' (gaztel. "prorratear").
2- Zuzenbidea (Zuz.) espezialitate-markarekin.
- Erabakia: BAgiria
(1997-06-27): "A. Urrutiak hainbanatu eta goitapen
hitz berezituak aipatu ditu. Hauek ere bigarren pasaldirako utzi
dira". Erabakia: hainbanatu, hainbana, hainbanatzen Bizk.
g.e. 'banatu' (Donostia 2002-05-31). // EArau119: "ainbagako* e.
hainbako".
- Erabakia: (H2.2 /
2010-04-26): Onartu egin da lantaldearen eta ohargilearen
proposamena, adiera biak argi bereiziz: "hainbanatu,
hainbana(tu), hainbanatzen. du ad. 1 'banatu'. 2 'hainbaten
artean proportzionalki banatu'".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hainbarik
adb. Bizk. Aipatzen dena gabe. Dela txokolatearekin, dela hainbarik, ondo gozo dago pastel hori.
Estekak-
HBO
Aztergaia: hainbarik
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4B:HBL |
2004-12-15 |
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ik. OEH argitaratuan, ainbaga sarrerako ainbagarik,
ainbarik azpisarrera: ainbagarik (eta ain
b. 3) 7: fB 5, Añ 2; ainbarik (eta ain b.
5) 8: Echta, Kk, Or, Enb, Otx 2, Erkiag 2.
EgutKarm 1953 ("Gure artean kipula ta berakats askorik
ezta artuten; etxean askotzarik bear izan ezta be, ainbarik iñoiz
aurkitzen ba da etxekoandrea gustora ezta ibiliko"), E. Urkiola
("Hain zan ikaragarria, hainbarik geratuta, betirako galduko ete
zan eukan bildurra!").
Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE,
Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
ainbarik: PMuj DVC (ainbarik zabaldu,
banatu: repartir por partes iguales) // Ez dugu aurkitu ap.
EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta
EF/FE, HaizeG BF, Casve EF, Lh DBF,
DRA.
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
EArau119: "ainbagarik* e. hainbarik".
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: 1- Adibidea erantsi: "Dela
txokolateaz, dela hainbarik, ondo gozo dago pastel hori". || 1-
Kontestua jartzeak hitzaren esanahia argitu eta erabilera zehaztu
egiten ditu.
- Erabakia: EArau119:
'ainbagarik* e. hainbarik'.
- Erabakia: (H2.2 /
2010-02-08): Jaso egingo da ohargileak proposatu duen adibidea,
kategoria eta euskalki-markarekin batera, eta instrumentalaren
lekuan soziatiboa erabiliz: "hainbarik adlag. Bizk.: Dela
txokolateagaz, dela hainbarik, ondo gozo dago pastel hori".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hainbat
1 zenbtz. Hainbeste. Zer naiz ni, bada, zuk nitaz hainbat arta hartzeko? Ez nuen hainbat merezi.
2 zenbtz. Batzuk baino gehiago, asko. (Dagokion izenaren ezkerrean ezartzen da eta izen hori mugagabean erabiltzen da; izena zenbakarria denean, aditzarekiko komunztadura batez ere pluralean egiten da). Hainbat lagun batu ginen han. Hainbat eta hainbat aldiz errepikatuagatik. Hortik etorri dira hainbat kalte.
3 Ipar. Hain.
hainbatean adb. Hainbestean, ez hain ongi eta ez hain gaizki.
hainbateko 1 adj. Halako tamainakoa. Ik. hainbateko. Hainbateko amodioagatik, nik zer ez dizut zor?
2 adj. (Ezezko esaldietan). Handia, ona, aintzat hartzekoa. Ez da hainbateko kantaria.
hainbat ...-en (Adberbioekin). Batez ere Bizk. Ahalik ...-ena. Hainbat lasterren erabaki. Bekatuak hainbat sarrien aitortuz.
hainbatenaz ...non Horra heldu zaiola abiatzeko tenorea; hainbatenaz lazgarriago, non enperadorea gerla berri bati lotzera baitoa: are lazgarriagoa, kontuan izanik enperadorea gerla berri bati lotzera doala.
hainbatetan adb. Hainbestetan.
hainbatetaraino adb. Hainbeste.
hainbatez 1 adb. Era horretan, horrekin. Ik. hainbestez. Zeren duenak duena emanez, hainbatez pobretzen da.
2 adb. (zenbatez, zenbatenaz edo zenbat ere-rekin korrelazioan). Orduan eta ...-ago. Saindu guztiak zenbat ere baitira zeruan gorago, hainbatez dira beren baitan umilago.
3 lok. Horrenbestez. Hainbatez, erabaki da egokiak diren lege berezien esku uztea gai bakoitzari dagokion zigor-arauketa.
hainbat gaizto(ago) Okerrago. (Atsekabea adierazteko erabiltzen da). Hainbat gaiztoago egiten ez dutenentzat. Hainbat gaizto guretzat, ez badugu sinesten.
hainbat gutxiago Are gutxiago. Ez da alderdi politiko bat; hainbat gutxiago elkartasun ongile bat.
hainbat hobe(to) Onespena edo asebetetzea adierazten duen esapidea. (Maiz ironiaz erabiltzen da). Ikusten dut zenbaiten aurpegia arintzen: hainbat hobe!
hainbatik hainbatean Zah. Egoera berean; aukeran, aukeratzen utziz gero. Hainbatik hainbatean, ederrago zaizkio Jainkoari gaztetasuneko obra onak, zahartasunekoak baino.
hainbat izan da ad. Berdin da. Bizkaitar guztientzat hainbat da sartzea edo sartutea.
hainbat... nola... 1 Zah. Adina, bezainbat. Ona izateko, lurrak izan behar du hainbat buztin nola legar: ona izateko, lurrak izan behar du legar adina buztin. Egiteko handiek ez gaituzte hainbat nahasten nola txikiek: egiteko handiek ez gaituzte txikiek adina nahasten. Hainbat dela zatitxoan nola baita osoan: zatitxoan adina dela osoan.
2 Zah. Hala... nola..., bai... bai... Desonesta, hainbat emailearen nola hartzailearen aldetik.
Estekak-
HBO
Aztergaia: hainbat
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau74 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z2:IkHizt |
1994-11-24 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:01 |
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
"La tendencia común llevaba a reducir hainbat, etc., a
hanbat, etc., lo mismo que zeinbat a zenbat
etc. Tendencias más recientes, que seguidas en la lengua escrita
actual, llevan a hainbat, hainberze, etc., que aquí se
respetan, mientras que zeinbat, etc. pasan ahora por
dialectales".
-i-dun formak nagusi dira, guztira 674 agerraldi
dituztela, euskalki guztietan (B: 81; G: 102; IE: 7; EgAs: 34;
EB-EgAs: 450); -i- gabeak IEn azaldu dira gehienbat (41etik
31), eta G 2, B 1, EB-EgAs 7.
DFrec: -i-dunak 350; -i-gabeak 2; AB50:
-i-dunak 11; HiztEn: hainbat, hainbatean, hainbatenaz,
hainbeste, hainbestean, hainbesteko, hainbesterekin; LurE:
hainbat, hainbeste, hainbesteko.
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: hainbatean 'erdipurdi, hainbestean',
hainbateko izlag., hainbat... -en batez ere
Bizk: hainbat lasterren erabaki, hainbatenaz...
non, hainbatetan, hainbat gaizto(ago) '(rentzat)
okerrago': hainbat gaizto(ago) egiten ez dutenentzat,
hainbat hobe(to): ikusten dut zenbaiten aurpegia
arintzen: hainbat hobe!, hainbat izan: bizkaitar
guztientzat hainbat da "sartzea" edo "sartutea".
Lantaldearen irizpideak
Elkarketako osagaia edo esapide-zatia
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: hainbatetaraino, hainbatik
hainbatean.
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
hainbatean, hainbateko, hainbat... -en,
hainbatenaz... non, hainbate(na)z... zenbate(na)z,
hainbatetan, hainbat hobe, hainbat izan.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hainbateko
iz. Kidekoa. Dios te salve esaten da Ave-ren hainbatekotzat.
Estekak-
HBO
Aztergaia: hainbateko
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:09 |
1994-11-24 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
iz.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hainbertze
zenbtz. Lap. eta Naf. Hainbeste.
hainbertzenarekin adb. Une horretan, orduan. Baina hainbertzenarekin eta bet-betan, elkarrengandik urruntzen dira bi gizonak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: hainbertze
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1994-11-24 |
Bigarren mailan onartzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Lap. eta Naf. h. hainbeste / AS:
hainbertzenarekin.
Informazio osagarria
Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da
L-N. Ik. hainbeste
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
hainbertzenarekin.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hainbeste
1 zenbtz. Halako kopuruan. (Erkaketaren oinarria agerian azaltzen ez denean erabiltzen da; izen bati dagokio —inoiz ez izenondo edo adizlagun bati— eta haren ezkerrean ezartzen da; berez, hirugarren graduko erakusleari dagokio, baina honenbeste eta horrenbeste-ren ordez ere erabil daiteke). Ez zuen uste hainbeste diru zuenik. Lotsatzen dira hainbeste gauza lohi eginaz. Hainbeste gorroto badio bere anaiari. Hainbeste urtetako etxe zaharra. Kasu horrek zapuztu egiten du hainbeste aldiz entzun dena. Hainbeste bider irakurria dugun hitzaurrea (Ik. hainbestetan). Denbora bateko hainbeste eta hainbeste "argitu" hartzen ditut lekuko. || (Berez honenbeste edo horrenbeste erabiltzen den testuinguruetan). Ik. honenbeste; horrenbeste. Zu, hainbeste bekatu eta hain handiak egin dituzuna!
2 zenbtz. (Izena ezabaturik, mugagabean). Baldin hoben bakar bat ikara eragiteko aski bada, zer izango dira hainbeste eta hain dorpeak? Hainbesteren artean bat hautatzeko. Bertatik hil zezaketen, berak bere aldian hainbesterekin egin izan zuen bezala.
3 zenbtz. (Kopuru edo zenbaki ezezaguna edo ezin zehaztuzkoa adieraziz). Eman dezagun hainbeste balio duela.
4 adb. (Aditzaren osagarri gisa soilik). Ez zuen uste hainbeste balio zuenik. Ni bederen, ez naiz hainbeste harritu. Zertarako hainbeste nekatu ondasunak biltzen?
beste hainbeste 1 Aipatu den kopuru edo ekintza bera. Hamar bat metro luze, beste hainbeste zabal. Hogei mila hil badira; beste hainbeste baino gehiago kolpatuak. Zuek ere beste hainbeste egin zenuten. Eraman dituzu nire lagunak; nirekin zoaz beste hainbeste egitera.
Hiru aldiz eginahalak egin zituen haren oinpetik ateratzeko,
eta beste hainbestetan bota zuen.
2 (Izen sintagma baten ezkerrean). Berrogei mila oinezko eta beste hainbeste zaldizko.
3 Beste asko. Automaten teoriak, zibernetikak
eta beste hainbestek behartu ditu azkenean hizkuntzalariak beste jakiteetara begiak iraultzera.
hainbestean 1 adb. Kopuru edo zenbaki ezezagun edo ezin zehaztuzkoan. Orduko hainbestean lan egiten dute. Ehuneko hainbestean.
2 adb. Ez oso ongi eta ez oso gaizki. Geure baserri lanarekin hainbestean bizi ginen orduan. Hitzaldietan hainbestean legokeena, ezin daiteke idazlanetan. —Zer moduz? —Hainbestean...
hainbesteko 1 adj. Halako kopuruan dena, halako kopurukoa. Ik. hainbesteko. Ez du oraino hainbesteko epea, auzoko soro bat guretua dugula. Ez ziren hainbestekoak izan ekaitzaren kalteak.
2 adj. Ez oso ona eta ez oso txarra. Hainbesteko ikaslea atera nintzen.
3 adj. Kopuru edo zenbaki ezezaguna, ezin zehaztuzkoa edo esan nahi ez dena duena. Hainbesteko prezioan saldu.
hainbestenarekin adb. Ipar. Orduan, une hartan; berehala. "Zer duzu?" galdatzen dio Dabidek; eta hainbestenarekin ohartzen da musker batek izutu duela. Hainbestenarekin, oihu bat aditzen da hor.
hainbeste... nola... Adina, bezainbat. Azkainen ez da egundaino hainbeste sos sartu nola orduan: Azkainen ez da egundaino sartu orduan adina sos. Ematen da kasik hainbeste aguardient nola ziropa, gustuaren arabera. Ez dio hainbeste begiratzen eskaintzen zaion gauzari nola borondateari.
hainbeste(ta)raino adb. Hainbesteko punturaino. Ez da hainbesteraino luzatuko. Errient hori hainbestetaraino nuen hastiatu, ez baininduen gehiago nehork eskolara moldatzen ahal izan.
hainbeste(ta)rainoko adj. Hainbestekoa.
Baina hainbesterainokoa izan da zure gorrotoa Jesusen kontra, non kontentatu ez zaren behin igaro zuen heriotzarekin.
Gaiak, beharbada, garbiro esateko, ez dira hainbesterainokoak, ezta beti trebeki erabiliak ere.
hainbesterekin adb. Zub. Une horretan, orduan. Ik. hainbertzenarekin. Hainbesterekin agertu zen aingeru saldo handi bat.
hainbestetan adb. Hainbeste aldiz. Halako batean, hainbestetan entzuna nion pasartea kontatzen hasi zitzaidan.
hainbestez adb. g.er. Horrekin, era horretan. Iruditzen zaizu ezen baldin aitor ematen baduzu, hainbestez konplitzen duzula.
Estekak-
HBO
Aztergaia: hainbeste
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau74 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:Hletra |
1992-06-25 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:01 |
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: hainbestean: orduko hainbestean lan egiten dute;
—zer moduz? —hainbestean!, hainbesteko izlag.,
hainbestetan, hainbeste(ta)raino.
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: hainbeste(ta)rainoko,
hainbestez.
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
hainbestean, hainbestetan,
hainbeste(ta)raino.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: hainbestean. 1- Bi
esanahiak bereizi: 1) 'horrenbestean' 2) 'hainbatean, erdipurdi'.
|| 1- Adibideek erakusten duten bezala, semantikoki arras
desberdinak dira esanahi biok.
- Erabakia: (H2.2 /
2010-02-08): Bere hartan utziko da oraingoz lehen itzulikoa (H1.1
lantaldea ari baita adierak bereizten eta zehazten, zeini bere
adibideak erantsiz); esan gabe doa, jaso egingo direla bigarren
itzuliko forma onartuen artean lantaldeak proposatu eta oharrik
egin ez zaien bestelakoak.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
hainbesteko
iz. Halako kopurua. Ik. honenbesteko. Janari kontuan, abere mota bakoitzak hainbesteko bat behar du; hainbesteko honi janari neurria esaten zaio. Jokatu nahi duenak hainbesteko bat jarri behar du.
Estekak-
HBO
Aztergaia: hainbesteko
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:10 |
1994-11-24 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
iz.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: 'Askotan bat du ondoan
("... hainbesteko bat ezartzen diete dendetan")'.
- Erabakia: EArau (1997-06-27):
ez da ontzat eman.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haiotz
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, haiotz-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. aihotz].
Estekak-
HBO
Aztergaia: haiotz
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau74 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:HBB |
1994-11-24 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
haiotz* e. aihotz.
Informazio osagarria
Aldaera baztertuaren ordaina
Ik. aihotz (gaurko joera haiotz formaren aldekoa
datekeela esaten zen ohar zaharrean, baina aihotz berretsi
du batzordeak).
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haitada
iz. Ipar. Saioa, jardunaldia. Bazkalondoan gaur izan dira bertso haitada beroak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haitada
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau74 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:Hletra |
1994-11-24 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
IEko autoreek erabilia; Z ez da agertu; a) 'saioa':
haitada (Elzb PAd; Eskual 1-8-1902; Herr 24-2-1977);
aitada (Herr 5-5-1977); pertsu haitada: Xa
Odol y EzinB; b) haitada [se refiere a un
percance...]: Ox.
HiztEn-LurE: haitada: saioa, ihardunaldia.
Bestelakoak
Jatorrizko forma
haitada /txanda, aldia/.
Euskaltzaindiaren Arauak
Ipar. 'saioa': bazkal ondoan gaur izan dira
bertso-haitada beroak.
Informazio lexikografikoa
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
Bazkal ondoan gaur izan dira bertso-haitada beroak
Forma baten adiera(k)
saioa (ez txanda)
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: [nire ustez kentzekoa da]
(1995-07-10)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haitiar
1 adj. Haitikoa, Haitiri dagokiona. Haitiar agintariak.
2 iz. Haitiko herritarra.
haitz1
iz. Harrizko masa handi samarra, lurraren gainetik edo ur-bazterrean goititzen dena. Ik. harkaitz; arroka. Mendiaren gainean ikusten ziren haitzetara. Haitz lerroa. Haitz arrainak. Haitz gain batean. Haitz tontor honen gainera igotzen bazara, ikusiko duzu harri pila bat. Basahuntza haitzetik haitzera jauzika ibili ohi den bezala. Haitzez haitz eta amildegiz amildegi. || Esr. zah.: Emaitzak hausten ditu haitzak. Haitzean jaioak haitzera nahi.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haitz 1
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau74 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1994-11-24 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:Hletra |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:04 |
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Sektore jakin bateko informazioa
Ik. Izendegia: haitz-enara: Hirundo rupestris;
haitz-uso: Columba livia; haitzetako barbarin: Mullus
surmuletus.
Informazio lexikografikoa
Forma bat sarrera desberdinetan bereizi da
"haitz-2 (Ipar.). Ik. haritz".
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K201]: [falta] (1993-02)
- [P004]: [falta] (1993-02-07)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haitz2
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, haitz-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori 'haritza' adieran ez erabiltzea gomendatzen du; ik. haritz].
haitzarte
iz. Haitz arteko hutsunea edo ebakidura sakona; haitz arteko igarobidea. Haitzarte horietara jaurti ohi ditu itsasoak ibaiak lehorretik eramaten dizkion zakar guztiak. Zuhaitz kaxkarra da, bihurria, haitzarteetan sortzen dena. Haitzarte estu batetik doa ibaia.
haitzulo
iz. Haitzetan edo lur azpian berez gertatzen den barrunbea. Ik. hartzulo; harpe; koba; kobazulo; leize. Antzinako euskaldunak haitzuloetan bizi ziren. Ekaingo haitzuloa. Piztiaren haitzuloa. Haitzuloaren sarreran.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haitzulo
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau74 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:07 |
1994-11-24 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Sektore jakin bateko informazioa
Ik. Izendegia: haitzuloetako lehoi: Panthera spelaea.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haitzur
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, haitzur-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. aitzur].
Estekak-
HBO
Aztergaia: haitzur
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau74 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1992-07-23 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
(h)aitzur.
Euskaltzaindiaren Arauak
haitzur* e. aitzur.
Informazio osagarria
Grafia hobestekoa
Ik. aitzur
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haitzurdin
iz. Marmola. Haitzurdin landuzko irudia.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haitzurdin
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau74 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z2:HBB |
1994-11-24 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
'marmola'.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: [nire ustez kentzekoa da]
(1995-07-10)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizagailu
iz. Toki itxi bateko airea higiarazten duen tresna, giroa freskatzeko erabiltzen dena. Sabaiko haizagailuak egundoko zarata ateratzen zuen.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haizagailu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1999-10-06 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-gailu.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E115]: "olerkariek eta idazleek ez
dute hitz horren beharrik, baina tresnarena bai, bero
handietan".
- Erabakia: BAgiria
(1997-06-27): "bigarren pasaldirako utzi [da]".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizarazi, haizaraz, haizarazten
du ad. Haizatu, uxatu. Egin zituzten eginahalak usoa haizarazteko.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haizarazi
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1994-11-24 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
haizarazi, haizaraz, haizarazten. du ad.
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
haizarazi, haizaraz, haizarazten.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizatu, haiza, haizatzen
1 du ad. Uxatu, aienatu. Eguzkiak lainoak haizatzen dituen bezala. Abrahamek hegaztiak haizatu zituen. Euskal Herrian etxeetarik haizatua ikusten dugu euskara.
2 du ad. Zerbait airera bota, bereziki garia eta antzeko laboreak, lastoa eta alea bereizteko. Santuak, lastoa haizatu, eta lasto hutsetik gari asko atera zuen. Garagarra larrainean haizatu. Errautsa haizatu.
3 da/du ad. Haizez puztu. Haize bigunak oihala haizatzen du. Sabela haizatu zitzaion. Basoan jandako belarrak haizatu zizkion hesteak astoari.
4 da/du ad. Harrotu, hantustez bete. Txaloek haizatu egin zaituzte.
5 du ad. Zirikatu. Ik. xaxatu. Txakurra behin eta berriro haizatu.
6 da ad. Airean dagoenaz mintzatuz, trinkotasuna galduz joan desagertu arte. Kea bezala haizatua. || Irud. Gogoan zerabilen guztia haizatuko da eta galduko.
7 du ad. Egurastu, haizetan ezarri.
8 (Partizipio burutua izenondo gisa). Maskuri haizatua.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haizatu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:07 |
1994-11-24 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
haizatu, haiza, haizatzen. da eta du
ad.
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
haizatu, haiza, haizatzen
Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna
-e/-a-.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: 'Atsotitza erants liteke:
"Txoriak nik haizatu, besteak hil"'.
- Erabakia: EArau (1997-06-27):
ez da ontzat eman.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizatzaile
iz./adj. Haizatzen duena. Badira holakoak ere: besteren buztanaz euli-haizatzaile onak. Larrainaren jabea eta haizatzailea lanean ari zirenean.
haizatze
iz. haizatu aditzari dagokion ekintza. Gaur arratsean garagar haizatzea dugu larrainean.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haizatze
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1999-10-06 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + /
ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-tze.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haize
1 iz. Eguratsaren higidura; higitzen den airea. Haize hezea, lehorra, hotza, epela, beroa, errea, zakarra, gogorra, nahasia. Jainkoak haize handi bat igorri zuen. Haize biguna, eztia, gozoa, mehea. Haize erasoa. Haize motak. Ipar haizea, hego haizea. Ipar haizea ari zen marruka. Haizea atera du. Haizea jaiki da, altxatu da. Haizea baretu zenean. Haizezko ekaitza. || Itxi ezazu atea, haizea ez zait komeni eta. Leihotik haizea sartzen zen autobusean. || Esr. zah.: Haizea nora, kapa hara. Hara haize, hara aise. Laguna, izorra hadi airez, erdiko haiz haizez. Behor-txoria kantuz, haize gaiztoa bidean txistuz.
2 iz. Airea. Ik. haizea hartu; haize egin; haize eman; haizean; haizetan; haize zabalean; haize zulo. Haizez puzturik zeuden zahagiak. Haizea behar dut, itotzen ari naiz eta! Zikin gabeko haize garbia arnastu dezaten. Tripa ez du betetzen hiriko haizeak, baizik lurretik bildu janari maiteak.
3 iz. (Musika-tresnez mintzatuz). Perkusio, hari eta haizezko instrumentuak. Haize instrumentuak jotzen dituzten musikariak.
4 iz. (Esapideetan). Haize huts eta ergelkeria dira munduko ohore guztiak. Haizea buruan eta ibili munduan; joan bazen, joan zen; ez lanerako eta ez ezertarako. Haizea bezain arina eta aldakorra. Azkar, haizea bezain azkar, bideari ekin zion. Ez dakit zer haizek jo duen, halako astakeriak esateko. Haize txar batek harrapatu eta elbarri gelditua da (Ik. aire gaizto 2). Zerbait egiteko haizeak erabili: zerbait egiteko asmoak erabili. Haizezko dorreak. Ea Europako haizeak onak ala kaltegarriak ditugun. Gazte horiek batzordera dakarten haize berria. Herriko eta atzerriko haize berrien eraginaz. —Noiz pagatuko didazu? —noiz?, haizerik ez den urtean.
5 iz. pl. Sabelean gertatzen den gas pilaketa. Ume horrek haizeak ditu.
6 iz. (Singularrean nahiz pluralean). Handiustea, harrokeria. Haize batzuk baditu neskatxa horrek!, ezta markesaren alaba balitz ere!
haizea hartu Haizea hartzera atera ziren. Inguratu ziren atari aldera, oheratu baino lehenago haize pixka bat hartzeko ustean. Udaberriko haize freskoa hartzen.
haizea hartzera bidali 1 Lgart. Norbait modu txarrean joanarazi; norbaiti haserrea edo gaitzespena modu txarrean adierazi. Ik. pikutara bidali; antzarak ferratzera bidali. Datu zientifikoren bat eskaini behar zion, haizea hartzera bidaliko ez bazuen.
2 (Gauzez mintzatuz). Lgart. Azterketa gainditu zuenean, haizea hartzera bidali zituen liburuak. Dena haizea hartzera bidaltzeko tentaziorik izan al duzu noizbait?
haizea hartzera joan (Aginterazko aditzekin, arbuio bizia adierazteko). Lgart. Ik. pikutara joan. Zoaz haizea hartzera!
haizea ibili Ik. haizeak jo. Haizea dabil. Gaur ez dabil haizerik. Barnetegi bero batean, eta ez haizea dabilen tokian. Euria eta kazkabarra ari zuen, eta haizea zebilen. Haize hotza zebilen.
haizeak jo Ik. haizea ibili. Itsasoan dabiltzanak, kontrako haizeak joagatik, ez dira berehala errenditzen. Abere eriak egon behar du haizeak jotzen ez duen tokian.
haize alde adb. Ipar. Aldeko haizearekin. Ik. haizealde. Haize alde, ontzia bost egunez sartu zen Gaetan. Haize alde, nornahik egin dezake auzapez baten lana.
haizean adb. g.er. Airean. Haizean barrena doa.
haizea poparean Haizea popatik.
haize arka, haize-arka iz. Haize emateko tresna, zurezko kutxa batez eta ura darion hodi bertikal batez osatua, antzinako oletan larruzko hauspoen ordez zenbaitetan erabiltzen zena.
haize arrosa, haize-arrosa iz. Hogeita hamabi puntako izar itxurako irudia, ostertzeko norabide nagusiak irudikatzen dituena.
haize-babes adj. Tokiez mintzatuz, haizeak jotzen ez duena, haizetik babestua dena. Toki hezea eta haize-babesa.
haize beltz iz. Haize hotz eta gogorra; euri haizea. Han, neguak epelak dira eta haize beltz garratzek ez dute behin ere jotzen.
haize bolada, haize-bolada iz. Haize kolpea. Ik. haizealdi; haize burrunba. Inongo haize boladak ere ez dizkio hostoak erauzten. Orduko 100 kilometroko haize boladak izango ditugu.
haize buhunba, haize-buhunba iz. Ipar. Zah. g.er. Haize bolada.
haize bunbada, haize-bunbada iz. Haize bolada. Haize bunbada gogorrak.
haize burrunba, haize-burrunba iz. Lap., BNaf. eta Naf. Haize bolada.
Horretan, haize burrunba zakarra atera zuen.
haize egin Putz egin, haize eman. Aulkiko hautsari txukun-txukun haize eginda, bertan ezarri zuen. Vantur-ko haize goxoak haize egiten zuen.
haize eihera, haize-eihera iz. Ipar. Haize errota. Laborariak, karrika hegian punpa eta jauzika hasten ziren, besoak atzoko haize-eihera zaharren antzera itzulikatuz.
haize eman 1 Putz egin, haize egin. Suari haize ematen ari bazara. Haize eman zuen haien gainera, eta esan zien: har ezazue Espiritu Santua. Hauspoak haize ematetik gelditzen direnean.
2 Norbait zerbait egitera, batez ere burugabekeriak egitera, bultzatu. Senargaia haize ematen ari zaio.
haize erauntsi, haize-erauntsi iz. Haize erasoa. Trankilago bizi gaitezke uholdeek eta haize-erauntsiek inarrosten ez duten etxean.
haize errota, haize-errota 1 iz. Haizeak ibilarazten duen errota. Ik. errota. Haize errota bezala narabilzu beti.
2 iz. Garia eta antzeko laboreak haizatzeko tresna.
haize fin 1 iz. Haize hotza. Ik. haize min. Hau hotza!, haize fin honek ebakitzen ditu bazter guztiak.
2 iz. Haize eztia, mehea.
haize gorri iz. Haize oso hotza. Bai, aurten haize gorria ibili da, eta horrek galdu dizkigu artoak.
haize hego iz. Hego haizea. Ehiztariak haize hegoaren beha dira. Haize hego gauetan.
haize(a) izan (Singularreko hirugarren pertsonan). Haizea ibili. Haize denean, babestu. Haize handia da. Kontrako haizea denean.
haize kirri iz. Haize leun eta atsegina. Haize kirriaren eraginez dardaratzen diren hostoak. Haize kirria eragotzi nahi eta zikloia eragin.
haize kolpe, haize-kolpe iz. Bat-bateko haize gogorra, berehala baretzen dena. Erroak barna dituen arbola ez du edozein haize kolpek lurreratzen.
haize kontra adb. Ipar. Kontrako haizearekin. Haize kontra doanak mila arteka eta ataka baditu igarotzeko.
haize laster, haize-laster iz. Aire masa baten higidura jarraitua. Deusek ere ez du gaitz gehiago ekartzen hezetasunak eta haize-lasterrek baino.
haize leku, haize-leku iz. Haizea ibiltzen den tokia. Ik. haizegune. Haize lekua da Zaragoza, Donostia baino haizetsuagoa; Ipar gorriak gogor jotzen du Ebro ibarreko landa biluzietan. Elgetako arkupea, munduko haize-lekurik handiena.
haize min iz. Haize hotza. Ik. haize fin. Txingorra eta haize mina leihoetatik intzirika sartzen ziren. Egunsentiko haize mina hartzeko.
haize oihal, haize-oihal iz. Bela. Mastak eta haize oihalak. Haize oihala eraitsi, jaso, bildu. Haize oihala zabaldu.
haize orratz, haize-orratz iz. Metalezko pieza birakorra, eraikinen goienean kokatzen dena, haizeak nondik jotzen duen adierazten duena. Haize orratz berriak jiraka teilatuetan.
haizetan adb. g.er. Airean. Egun hona, bihar hara ibiliko gara; orbela haizetan bezala.
haize ufako, haize-ufako iz. Haize bolada. Gain hartan, haize ufako batek hodeiak baztertzen ditu. Garaziko eskualdean, larrazkenean badira haize ufako handiak, haize hego azkarrak.
haize zabalean Aire zabalean.
haize zirimola, haize-zirimola iz. Haize zurrunbiloa. Gaur goizean, euri eta haize zirimola izugarri batek inarrosi gaitu.
haizezko soinu iz. Haizezko musika-tresna.
haize zulo, haize-zulo iz. Labean urtzen diren piezetan gerta daitekeen aire burbuila.
haize zurrunbilo, haize-zurrunbilo iz. Haizezko zurrunbiloa. Ik. haize zirimola. Bitartean, haize zurrunbilo gaitza sortu zen.
lau haizeetara adb. Bazter guztietara, norabide guztietan. Keak lau haizeetara barreiatu zuen okela errearen usaina. Nahi adina mikrofono izan ditu eskura, bere gezurrak lau haizeetara zabaltzeko. Ez ibili lau haizeetara oihu egiten. Lau haizeetara aldarrikatuko du egia.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haize
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1994-11-24 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:Hletra |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:01 |
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
(h)aize.
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: haize alde Ipar. adlag.: haize alde,
nornahik egin dezake auzapez baten lana, haizea
poparean, haize(-)bolada, haize(-)burrunba Lap.
eta BNaf., haize egin, haize eman, haize(-)errota,
haize hego 'hego haizea', haize kirri Meteorol.,
haize kontra Ipar. adlag., haize-laster iz.,
haize(-)oihal Sin. bela, haize(-)orratz,
haize(-)zirimola, haize(-)zurrunbilo.
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: haize-arrosa, haize-babes, haize beltz,
haize(-)bunbada, haize gorri, haize(-)kolpe, haize-portu,
haize-soinu = haizezko soinu, haize-zulo.
Informazio osagarria
Sarrera bati dago(z)kion azpisarrera(k)
haize-bolada, haize-burrunba, haize egin, haize
hego, haize eman, haize-errota, haize kontra,
haize-laster, haize-oihal, haize-orratz, haize-zirimola,
haize-zurrunbilo
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E115]: aski ezaguna den ekialdeko
Haize gorria sar daiteke; sartaldeko Haize beltza
nekezago.
- [E210]: 1- Azpisarrerak erantsi:
haizea ibili (da ad.) "Haizea fin dabil gaur".
haize-begi (iz.) 'haizeak erraz jotzen duen tokia'.
haize-bitarte (iz.) 'haize-lasterra'. haize erre
(iz.) 'haize bero-beroa'. || 1- Hizkuntzarentzat aberasgarriak
dira. 2- Maiztasun handikoak dira.
- [E115]: haize gorri. Haize
hotz.
- Erabakia: Batzordea (JAA, MA,
IS) eta BAgiria (2000-03-31): ez dira orain sartzekoak.
- Erabakia: (H2.2 /
2010-02-08): Forma berririk ez da orain erantsiko (eta bere
horretan jasoko da haize gorri azpisarreraren azalpena, hau
da: lantaldeak proposatu bezala).
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizealde
iz. Itsas. Itsasontzietan, haizeak jotzen duen alboa edo inguruko aldea. Ik. haize alde. Anton. haizebe. Haizealdetik zetorren txalupa.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haizealde
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau74 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1994-11-24 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
aizalde: Izt C; (h)aize
alde: Dv Lab (2); Inza Azalp.;
aize-alde: Echta Jos.
AB38: haizalde (1); HiztEn: haizalde; haizealde:
ik. haizalde; LurE: haizealde edo
haizalde.
Informazio osagarria
Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna
-e+a-
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
cf. haizealde/haizebe, gaztel. barlovento/sotavento.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizealdi
iz. Haize bolada. Garagar sailetan haizealdiak buruxkak makurtzen dituen bezala. Haizealdi madarikatu batek jasotako gonei ezin eutsirik.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haizealdi
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau74 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1994-11-24 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
aize-aldi: Elizdo EEs 1925; Or
Mi; Ldi IL; NEtx LBB; Anab Aprika;
aizealdi: Or Mi (2); Ldi IL; TAg
GaGo; TAg Uzt (5); Etxde JJ; Etxde
Itxas.
HiztEn: haizaldi; haizealdi: ik. haizaldi.
Informazio osagarria
Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna
-e+a-.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizebe
iz. Itsas. Itsasontzietan, haizeak jotzen ez duen alboa eta aldea. Anton. haizealde. Gure haizebetik datozen ontziak. Haizebeko aldetik.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haizebe
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau74 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1994-11-24 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
cf. haizealde/haizebe, gaztel. barlovento/sotavento.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizebelats
adj. g.er. Buruarina.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haizebelats
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1999-10-06 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
buruarina.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizeberritu, haizeberri, haizeberritzen
1 da/du ad. Haizea berritu, egurastu. Ik. haizeztatu; aireberritu 1. Gela haizeberritu. Haizeberritzera goaz.
2 da/du ad. Irud. Eraberritu. Batzordea haizeberritzeko.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haizeberritu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1994-11-24 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
haizeberritu, haizeberri, haizeberritzen. da/du
ad.
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
haizeberritu, haizeberri, haizeberritzen.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizeberritze
1 iz. Haizea berritzea, egurastea.
2 iz. Irud. Eraberritzea.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haizeberritze
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z5:EEBS:35 |
1999-10-06 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ik. OEH argitaratuan aize-berritu GKetx Loiola:
"Koartoa aize-berritu", "Aize-berritzera al dijoaz beoiek?"
(h)aizeberritze (eta aize-b. 1) 4:
Argia 1923: "Esan degun bezela garbitutako gela ta etxeak,
eguzki ederra dagoen guztietan zabal zabalik egon bear dute, ezta
eguzkia eta aizeberritzea bezelakorik gañerako gauzak egin ondoren
da"; Txill: "andere narratxak agindu zidanez, etzan alere zer
bildurturik gauez atea zabalik utzi ezkero aize-berritze ona zala
ta"; EHAA 1985 2, adib.: "Dagokion haizeberritzea eta
ekintzapidea dela eta sortu daitezkeen keak eta usainak kanpora
botatzeko bideak jarriko dira"; aize-berriztu 1: M.
Ugarte: "Birikak aize-berriztu ordez, meatz-arri naasiko gesal,
edo-ta lipu kiratsa baiño ez bai zuten jasotzen..."
haizeberritu: HiztEn, LurE;
haizeberritze: LurE // Ez dugu aurkitu ap.
DFrec, AB38, AB50, Euskalterm.
Beste (edozein) iturritako erabilerak
Ik. Oñ BasDir 17-19, adib.: "aize-berritze au eten
gabe(...) egin bear da", "Aize-berritze onek daukan garrantzia",
"Aize-berritzea bear-bearrezkoa da".
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
haizeberritu: EuskHizt, HiruMila (ventilar, orear,
renovar el aire), ElhHizt (1 Orear(se), ventilar(se), airear(se); 2
Renovar(se), reorganizar(se)), EskolaHE, Lur EG/CE (orear)
eta Lur EF/FE (aérer), DRA (aize-berritu: ventilar,
orear), PMuj DVC (aize-berritu: orear, ventilar,
airear, oxigenar); haizeberritze: EuskHizt, HiruMila
(renovación del aire), PMuj DVC (aize-berritze:
ventilación, aeración) // Ez dugu aurkitu ap. Casve
EF, HaizeG BF, Lh DBF.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE:
-
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-tze.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizebide
iz. Haizea sartzen edo ateratzen den bidea; bereziki, haizea hauspotik sutegira bidaltzeko hodia.
haizegune
iz. Haizea ibiltzen den tokia. Ik. haize leku. Mendebaldeko haizea harro samar ibiliko da haizeguneetan.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haizegune
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau74 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1994-11-24 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-gune/-une.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizekeria
iz. g.er. Harrokeria.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haizekeria
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1999-10-06 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
harrokeria.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: 1- Zerrendatik kendu egitea.
|| 1- Idatzizko zein ahozko lekukotasun urrikoa, ez du merezi.
- Erabakia: (H2.2 /
2010-02-08): Bere horretan utziko da lantaldearen proposamena
(esana dago g.er. dela).
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizemaile
iz. Haizea ematen duen tresna; bereziki, norbera freskatzeko, eskuaz eragiten zaion orri modukoa, gehienetan toles daitekeena. Aurpegia haizemaileaz egurastu.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haizemaile
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau74 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z2:IkHizt |
1994-11-24 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Txostenaren laburpena
ik. s.u. abaniko, dagokion informazioa; hemen
haizemaile, haizegailu, haizegile eta
haizeki(n) formena jaso da.
ik. OEH argitaratuan aizegille (Ill Pill);
aizemale (Ag G), eta Lar: aitzekiña,
aizegillea, aize-emallea, aizekin.
a) 'bentiladorea' adierakoak EB dira:
haizagailu 2 (Elhuyar Taldea: "Kurba etenak, aldiz,
haizagailu batek abiadura desberdinerako behar duen momentua ematen
digu; bertan haizagailuak eskatzen duen momentua eta motoreak eman
dezakeena berdinak dira eta"); haizagailutxo 1
(Noman: "Tentsioa badagoela adierazten duen argi berde bat piztuko
da; haizagailutxo isil bat abiatuko da"); haizegailu
1 (Hemen: "Indian edo Marokkon girotutako filmeetan sapaitik
zintzilik biraka egiten duten helize haundizko haizegailuak
gogoratu nituen"); haizemaile 1 (J. Gonzalez: "Bai
kasu batean, bai bestean, haizemaile bat ere badute, behar den
haizea sortuz, erreketak bizi iraun dezan"); b) adiera
erabakigaitzekoa da haize emaile IE 1 (M. Ariztia:
"Haize emaile gizon harrek igorri ziozkaten haize batez etsaieri
deskargatzen zuten guzia beren gainerat").
haizagailu: AB38 1 ('ventilador'), HiztEn
('ventilador'), Euskalterm 6 ('ventilador');
haizegailu: AB38 8 (7 'ventilador' eta giza
haizegailu 'ventilador humano' 1; 1 'veleta');
haizegile: LurE ('ventilador; abanico');
haize-emaile: AB38 1 ('soplante');
haizemaile: AB38 2 ('abanico'), HiztEn ('abanico'),
LurE ('ventilador; abanico'), Euskalterm 3 ('ventilador');
aireagailu: AB38 1 ('ventilador').
Informazio osagarria
Hitz-elkarketari dagokion grafia
haize-emaile (zerrendakoa erabilerek bermatua ez denez,
konposatu gardena hobetsi da).
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizeño
iz. Adkor. Haizetxoa. Haizeño hozkirri eta leunak izadi guztia alaitzen du. Haizeñoa lilurak otzanduta dabil.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haizeño
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau74 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1994-11-24 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-ño mugakoak.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizeola
iz. Agorrola.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haizeola
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z5:EEBS:35 |
1999-10-06 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ik. OEH argitaratuan testu-lekukotasunik gabeko
haize-ola: "Zubiau Burd 106. v. agorrola".
EB dira haize-ola 2: Sirimiri/6, adib.:
"Burdin olak, mota ugaritakoak baziren ere, bi multzotan sailka
ditzakegu: Haize-olak; Zeharrolak"; haizeola 5:
ZienTekn 4, adib.: "XVI. mendera arte iraungo zuten
haizeolek, baina beste batzutan, Santiago-bidetik iragaten ziren
erromesek ekarrita edo, XIII. mendean ezagutzen zen teknika
hidraulikoa", "haizeola edo agorroletako teknika zaharra ez zen
bapatean desagertu"; F. Larrea: "Zepadiak, hau da, burdinola eta
haizeolen hondarrak".
haizeola: AB38 1, HiztEn // Ez dugu aurkitu
ap. DFrec, AB50, LurE, Euskalterm.
Beste (edozein) iturritako erabilerak
cf. J. Intxausti, Lur eta Gizon, 324-328: "Haizeolak
anitzek aipatu dituzte (...) Erdaraz masuqueras deitu
zituzten haizeola haiek, eta euskaraz beste izen batzuk ere
eman zitzaizkien: jentilolak, agorrolak,
jentiletxeak".
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
haizeola: ElhHizt (herrerías de monte: las que
funcionaban sin agua) // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt,
HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve
EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj
DVC.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE:
-
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-ola.
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizeputz
adj. g.er. Harroputza.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haizeputz
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1999-10-06 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
harroputza.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: 1- Zerrendatik kendu egitea.
|| 1- Idatzizko zein ahozko lekukotasun urrikoa, ez du merezi.
- Erabakia: (H2.2 /
2010-02-08): Bere horretan utziko da lantaldearen proposamena.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizeratu, haizera/haizeratu, haizeratzen
du ad. g.er. Haizatu, haizean barreiatu. Bere eskuan du sardea eta haizeratuko du bere eultzia.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haizeratu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1999-10-06 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: Ik. haizaratu / LurE: + / ElhHizt: -
/ EskolaHE: +
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
haizera(tu), haizeratzen.
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizetako
iz. Automobilaren aurreko kristala. Euria hasi da haizetakoa bustitzen. Haizetako-garbigailua martxan jartzen saiatu nintzen, baina alferrik.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haizetako
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau74 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z2:IkHizt |
1994-11-24 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Euskalterm: haize-baraki, parabrisa; HiztEn-LurE:
haizetako.
Bestelakoak
Txostenaren laburpena
OEH-EEBS corpusetan ez da agertu.
Euskaltzaindiaren Arauak
'automobilaren aurreko kristala'.
Informazio osagarria
Forma berria da, eta ongi eratua
adierazle bat behar da kontzeptu horrentzat, eta, proposatua
ongi eratua dagoenez, eta hoberik nahiz erabiliagorik ezagutu
artean (cf. erabilera sektorialak), onartzekoa da.
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-ko tresna-izenetan.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizete
iz. Haizealdi gogorra. Badator haizete bat eta botatzen du etxea. Orduko haizete eta ekaitza bezalakorik ez du gizonen begik ikusi.
haizetsu
1 adj. Haize asko dabilena. Toki haizetsua, Beizuko zabala. Gau iluna eta haizetsua desiratzen du ohoinak ebasteko. Udazkeneko arratsalde haizetsuan. Eguraldi haizetsua.
2 adj. Haizez betea, harroa. Harrokeriazko hitz haizetsuak. Zure handigura haizetsua.
3 adj. Janariez mintzatuz, haizeak eragiten dituena. Babak, janari haizetsua gehienentzat. Barazki haizetsua.
4 adj. Pertsonez mintzatuz, haize asko izaten dituena.
haizetxo
iz. Adkor. Haizea. Ik. haizeño. Iluntze aurreak atera duen haizetxo bigunak eraginda.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haizetxo
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau74 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1994-11-24 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-txo mugakoak.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizeztatu, haizezta, haizeztatzen
du ad. Egurastu, haizeberritu. Gaztak, gazitzen dagoen bitartean, egon behar du toki lehor eta haizeztatuan.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haizeztatu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1994-11-24 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
haizeztatu, haizezta, haizeztatzen. du ad.
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
haizeztatu, haizezta, haizeztatzen.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizeztatze
iz. Egurastea, haizeberritzea. Gela honek haizeztatze on bat behar du.
haizkora
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, haizkora-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. aizkora].
Estekak-
HBO
Aztergaia: haizkora
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau74 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1992-08-27 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
(h)aizkora.
Euskaltzaindiaren Arauak
haizkora* e. aizkora.
Informazio osagarria
Grafia hobestekoa
Ik. aizkora
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizpe
iz. Haitz azpia; bereziki, haitzuloa. Ik. harpe; harkaizpe. Hobia haizpe bat zen, eta gainean harri bat zetzan.
haizpitarte
iz. Haitzartea.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haizpitarte
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z5:EEBS:31 |
1999-10-06 |
Bigarren mailan onartzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
aitzbitarte (eta aiz-bitarte,
atx-bitarte) 4: Aran SIgn: "Aitzbitarte ospatsu hura
gaur jende asko dijoakion santutegi eder jaierazko batean biurtua
arkitzen da"; JMB ELG: "Garai artan egurastiak aldaketa
izugarriak egin zituan (beroaldiak eta otzaldiak, alegia); ibar eta
aitzbitarte asko sakondu ziran"; And AUzta: "Emen zegoala
aiz-bitarte bat iñor bizi ezin leikiana"; Akes Ipiña:
"Zubietati lasterrean, erreka-ertz-ertzean errenkadan dagozan
atx-bitarteak eta atx-zuloak lamiñek egiñek ei-dire".
haizpitarte 7: Artea eta gizona:
"Saindutegia jasoa dagoen haizpitarteak, naturaren eta artearen
arteko batasun armoniatsu bat osatzen du"; I. Tapia 4, adib.:
"Aiuda Ibaiko Haizpitartea", "Urjauzi polit hauek bi herrien artean
daude, haizpitartearen sarreran"; Bitez: "Oñatiko auzoalde
horretara heltzeko Jaturabeko haizpitartean barrena joan behar da";
BAO 1992: "Mugarri hau utzi eta Atxarteko haizpitartea
zeharkatuz...".
haizpitarte: AB38 2, HiztEn // Ez dugu
aurkitu ap. DFrec, AB50, LurE, Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
haizpitarte: HiruMila, ElhHizt // Ez dugu
aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE,
Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj
DVC.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE:
-
Informazio osagarria
Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da
Ik. haitzarte (askoz erabiliagoa da, arautua egoteaz
gain).
Informazio lexikografikoa
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: 1- Zerrendatik kendu egitea.
|| 1- Idatzizko zein ahozko lekukotasun urrikoa, ez du merezi.
- [E208]: haitzarte gisa
definitzea: haizpitarte: 'haitzartea' || Forma biak ongi
daude. Formaz ezberdinak dira, baina bata ez da bestearen aldaera
(berri/barri edo irin/urun, zakur/txakur kasuetan
bezala), bestela eraturiko hitza baizik. Haizpitarte,
gainera, deituretan ageri zaigu. Honelako kasuetan, hasieran bata
bestearen ordez hautatzen bazen ere, hiztegian aurrera joan ahala,
gero eta gehiago hobetsi da bitasunaren bidea.
- Erabakia: (H2.2 /
2010-02-08): Ohargileak proposatu bezala eskainiko da, lantaldeak
hobetsitzat emandakoa definitzaile bihurtuz: "haizpitarte
iz. 'haitzartea'".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
haizu
ez haizu izan da ad. Ipar. Zilegi ez izan. Noizdanik ote da hori ez haizu? || Angeluko serora guztiak berdin: ez haizu inon eskola ematera.
haizu izan 1 da ad. Ipar. Zilegi izan. (Aditza hirugarren pertsonan). Zotzetik da ziria, hazitik bihia; gezurra lege bada, haizu da gaizkia. Gezurrak haizu ziren. Neurriz kanpo hitz egitea inorentzat ez da haizu. Eskolan ez dela haizu euskaraz katixima. || Ala ez naiz haizu nahi dudanaren egitera?: ala ez zait zilegi nahi dudana egitea?.
2 zaio ad. Larunbata da, ez zaizu haizu ohea eramatea.
haizu utzi Ipar. Baimendu, onartu. Debekatu zituen
erlijiozko antzerki oro, besteak haizu
uzten zituelarik.
Estekak-
HBO
Aztergaia: haizu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:Hletra |
1994-11-24 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1999-10-06 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
haizu "sori, zilegi".
Zerrenda osagarriak
EEgunk: "haizu (haizu da = zilegi da), haizutu".
Informazio lexikografikoa
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
Debekatu zituen erlijiozko antzerki oro, besteak haizu uzten
zituelarik.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: [nire ustez kentzekoa da]
(1995-07-10)
Euskaltzainen oharrak
- [E109]: 'Adibide bat ezarriko nuke
nik, hala nola: "Gizonak ez dira haizu bizarrik gabe edo buru
has..." Herria, 17.X.1996'.
- [E210]: 1- Kategoria gramatikala
aldatu: adlag. > izond. (aditz atributiboekin). 2- Definizioa
eman: 'zilegi'. 3- Adibidea aldatu: "Nor da haizu inoren ahotik
erraitera?"
- Erabakia: EArau (1997-06-27):
ez da ontzat eman.
- Erabakia: (H2.2 /
2010-02-08): Bere horretan utziko da lantaldearen proposamena; eta
sarrera honen azpisarrera gisa jasoko da haizu izan lehen
itzulikoa.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
Oharra: azken eguneraketa 2021-01-14
