bakandu, bakan/bakandu, bakantzen
1 da/du ad. Bakan edo bakanago bihurtu. Jaialdiak bakanduz joan ziren. Antzerki taldeak bakandu egin dira eta emanaldiak ere gutxitu.
2 da/du ad. Ileaz, landareez eta kidekoez mintzatuz, bakan edo bakanago bihurtu. Ik. mehaztu. Ilea bakandu zaio. Arbia bakantzera goaz sorora.
3 da/du ad. Trinkoa zen zerbait mehatz bihurtu. Ik. soildu 2. Lehorteak basoa bakandu du. Gure hizkuntza aberasteko eta hornitzeko, ez bakantzeko eta murrizteko.
4 da/du ad. Bereizi. Errege bat ehizan zebilela, bakandu zen lagunetatik. Jainkoak batu zuena gizonak ez beza bakandu.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakandu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1993-11-11
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
bakandu, bakan(du), bakantzen. da/du ad.
Informazio osagarria
Sarrera autonomoan ematekoa
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
bakandu, bakan(du), bakantzen
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakanka
adb. Gutxitan, noizean behin; han-hemenka. Eta ez esan bakanka bakarrik ikusten direla halakoak.
Bakanka dauden zuhaitzak ez dira nahiko, abereak babesteko;
zerbait itxiagoa eta ugariagoa behar du.
Ez dut uste guztira ehun bertso gorde direnik, eta horiek ere zatika eta bakanka heldu zaizkigu.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakanka
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z5:EEBS:39
|
1998-01-14
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: AS / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: AS
/ ElhHizt: + / EskolaHE: AS
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakanketa
iz. Bakantzea. Hamasei bat urte ezkero, bakanketa on bat egin behar da pinudian, hektareako,
zortziehun edo mila pinutik gora ez daitezela gelditu.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakanketa
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:IkHizt
|
1993-01-27
|
Lantaldeak erabaki gabe utzia
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-01-14
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ik. OEH argitaratuan bakanketa sarrera ("1
Entresaca"; "2 División, partición"); corpusekoak G 6 ager.
dira (Munita 5, Or in Gazt MusIx).
Sektore jakin bateko informazioa
Ik. hiztegiak: bakanketa: HiruMila, ElhHizt,
Nekazaritza Hiztegia, PMuj DVC;
bakanketan: DRA, PMuj DVC.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: + /
EskolaHE: -
Lantaldearen irizpideak
Erabaki gabe utzi da forma
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: EBB (1995-10):
kentzea erabaki da.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakanki
adb. Bakanka, gutxitan.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakanki
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-01-14
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-ki.
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakantasun
iz. Bakana denaren nolakotasuna.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakantasun
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z5:EEBS:39
|
1998-01-14
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakante
iz. Bakanaletan parte hartzen zuen emakumezkoa.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakante
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:27
|
1998-01-14
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - /
EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
bakanaletan parte hartzen zuen emakumezkoa.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakantxo
adb. Adkor. Bakan; aukeran bakanegi. Noizik behinka zure
idazki ederren bat gureganatu ohi da; bakantxo, ordea.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakantxo
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-01-14
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-txo.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
'aukeran bakanegi'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakantza
iz. pl. Ipar. eta Naf. Oporrak.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakantza
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1993-11-11
|
Bigarren mailan onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
pl. h. opor.
Lantaldearen irizpideak
Mailegu biak onartzekoak dira, euskal ordaina jakinarazteko
ik. opor
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E208]: Ipar. erantsi beharko
litzaioke.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakar
1 adj. Berdinik, kiderik edo lagunik ez duena. Ik. bakoitz. Haren seme bakar Jesu Kristo. Hori dakien (pertsona) bakarra. Ezberdintasun guztien funtsa hitz bakar batean bil daiteke. Bat bakarrak aurkitu zuen kokalekua lege berriaren barruan. Ahapaldi bat bakarra ez da aurkituko jatorrizkoa baino eskasagoa. Buruzagitza bakarraren mendeko ziren bitartean. Espetxea eta zigorra izan ziren erantzun bakarrak. Berrehun kiloko harria esku bakarrez jaso. Alderdi bakarreko sistema politikoa. Hobe duzu begi-esku eta oin bakarrarekin zeruan sartu. Inor ez da deusen jabe bakar.
2 adj. (Ezkerreko sintagmaren kasu atzizki berarekin). g.er. Ik. bakarrik. Dohain hau gizonari bakarrari eman nahi izan zenion.
3 adj./adb. Pertsonez eta animaliez mintzatuz, bakarrik dagoena. Emakume bakar eta zorigaiztoko guztiekin. Jende artetik urruti eta bakar bagaude. Hondar lehorrean bakar dabilen bitartean.
4 adj. Lekuez mintzatuz, bereizia, bakartua. Bilatzen dira leku ezkutuko eta bakarrak. Zein bakarra gelditzen den etxea, etxeko jauna gudetan dabilen bitartean. Otoitzerako toki bakar eta egokia.
5 adj. pl. Bakanak. Bakarrak direla honela bizi direnak. Nire ile bakar, luze eta zuriak. Bere azken indar bakarrak galtzeko.
6 (Hitz elkartuetan, lehen osagai gisa). Laguntzarik edo kiderik gabe egiten dena. Bakar dantza. Bakar jokoa.
bakar-bakarra adb. Ipar. eta Naf. Bakar-bakarrik. Jujearen aitzinean agertuko da bera bakar-bakarra.
bakar bat (ere) (Ezezko esaldietan). Bat ere. Ik. bat bakarra. Ez nuen ez utziko bakar bat bizirik. Ez dut uste hori aztertzaile bakar batek ere uka dezakeenik. Ez baitut sekula, dakidanez, hark hain ausarki idatzi eta argitaratu zituenetarik lerro bakar bat ere irakurri.
bakar batzuk Batzuk, gutxi batzuk. Ik. bakarren batzuk. Zuhaitz bakar batzuek iluntzen dute beren itzalaz. Gehienak gaztelaniaz ari ziren elkarrekin; bat edo bat, frantsesez, eta bakar batzuk, euskaraz.
bakarrean adb. Bakartasunean. Izan gaua, izan eguna, izan bakarrean, edo inor begira dagoela edo ohartzen dela.
Bakarrean egoteko astia. Ez egin bakarrean eder ez denik kalean (esr. zah.). || (neure, bere...-ren eskuinean). Bakoitzak bere bakarrean egiten duena. Harako bekatu neuk neure bakarrean egin nuena.
bakarren bat Bat edo beste, -en bat. Ik. bakarren bat edo beste. Orduan txoria bazen ugari; orain bakarren bat.
bakarren bat edo beste Bakarren bat. Idazten hasi nintzenean, bakarren bat edo beste haserretu egin zitzaidan.
bakarren batzuk Batzuk, gutxi batzuk. Gurean, behintzat, XX.
mendeko 60ko hamarkadan hasten dira bakarren batzuk horrelako tramankuluak erabiltzen.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakar
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau54
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1993-11-11
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:MatHizt
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:01
|
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
segida joerabakar hurbilkorrak, segida joerabakar
konberjenteak
Euskaltzaindiaren Arauak
(neure, zeure, bere) bakarrean: han zegoen gaixoa
bere bakarrean malkoak egosten.
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehitzeko eskatuz: bakarren bat.
Informazio osagarria
Ikusiko da eratorriari dagokion formatua
(neure, zeure, bere,...) bakarrean: "Han zegoen gaixoa
bere bakarrean malkoak egosten"
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [I202]: 'bakar | EArau
(neure, zeure, bere) bakarrean: han zegoen gaixoa
bere bakarrean malkoak egosten. AS gehitzeko eskatuz: AI,
MA: 'bakar-bakarra adlag. Ipar.
Sin. bakar-bakarrik, bakarren bat, bakarren
batzuk'.
- [E123]: 'Bakar-bakarra
(azpisarrera) Adlag. Ipar. esaten da. Nik dakidaneraino,
naf. ere bada'.
- [I202]: 'Bakar-bakarra
(Bakar hitzaren azpisarrera gisa). (Bortzerrietan,
Malerrekan eta Baztanen erabilia)'.
- [E116]: 'bai, horrek Naf
marka behar du. Proposamena: marka sartu'.
- Erabakia: Erabakia
(2004-05-28): 'OK'.
Aztergaia: bakar-bakarra
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:006
|
2002-10-09
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
bakar-bakar adlag. 3, Or ("Bakar bakar uzten
dugu etsaien jostagarri", "Ardo eraiaz gorritzen dizu /
bakar-bakar daukan ortza; / oskarbitzen da, begiak izar, /
aitu dularik arnasa", "ortzak eta sakela bakar-bakar zuri; /
gaiñerakoa ikatz, eskuak illinti");
bakar-bakarra (eta -kh-, bakar b. 8)
adlag. 17: Lg 4 ("Badoha bakhar bakharra Saulen kanparat,
Abisai lagun harturik", "harekin diren guziak emanen zaizko
ihesari, eta errege bakhar bakharra geldituren da", "Handik
laster, igan zen, bakhar-bakharra, bere dizipuluekin mendi
baterat", "Jesusek ezagutu zuen zer zarabillaten gogoan: egin
zuen berriz ere, ihes, bakhar-bakharra, mendirat"), Laph 3
("Nik baitakit mendi hautako berri, mendiz juanen naiz bakhar
bakharra", "erizain bat gabe iragan du gaua, bakhar
bakharra!", "Han bakhar bakharra, gau osoak iragaiten zituen
othoitzean"), Lard ("bera bakar-bakarra gelan geldituta,
gorputz-illaren ondoan belaunikatu zan"), Jnn SBi 4
("Denbora hura guzia bakhar bakharra zagon", "Tenploan zagon
ahalaz, bera bakhar-bakharra, eta kanporat agertu ere gabe",
"Aita Sainduak onetsi zion bizitzea lagunik gabe eta
bakhar-bakharra", "... bethiereko othoitzean eta
penitentzietan, bakhar-bakharra zagolarik, eta nihoiz nihor
ikusi ere gabe"), Ox ("Maitatu sobera nintzelarik haurra, /
ez nakien nik zer zen amaren beharra; / bortu batean orai
naiz bakar bakarra, / hartaz orhoit' orduko heldu zaut
nigarra"), Lf Murtuts ("Bainan hola gelditzen baniz,
bakar-bakarra, umezurtz bat bezala nitake"), Ardoy
SFran 2 ("Jauregiko sehiria bera emeki emeki ihesi
zohan, ezin biziz, eta ixtantean bakar bakarra ez ote zen
geldituko "errege" irri edo nigar egingarria... bere zangoen
gainean, azkenean!", "Alta, Konpainiako aurhideak ere beti
gogo biotzetan zituen, Indietan eta bereziki Moluketako
urartetan bakar bakarra zagolarik"), Xa Odol
("Lehenago, sasoina finitu eta zoinbeit eskualdun bakarrak
joaiten zirelarik, bakar-bakarra gelditzen nintzen bederatzi
ilabetez") // Cf. gainera: AB AmaE ("Bakar
bakarra nintzan gizonik / Berba soñuak ugari, / Nire aotik
urteten zana / Atxak erantzun bertati"), A Ardi ("Zerk
arabil, gaizo ori, galdu ta deslai? bakar-bakarra ta
bidegabetua").
bakar(-)bakar 2: P. Zabaleta ("Ikusi naiz
joaten / bakar bakar / bakean / neu nintzan / bizitzan"),
Akes ("Biotzaren aldetik ori izan eban bere bizian bere burua
bakar-bakar ikusteko unerik mingarriena").
Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50, HiztEn, LurE,
Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
bakar-bakarra: PMuj DVC (solo, único)
// Ez dugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, ElhHizt,
HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve
EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Euskalki-banaketa desberdineko forma parekoa
Sin. bakar-bakarrik.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
bakar sarrerari dagokion azpisarrera.
Erabileremu dialektala
Ipar.
Aztergaia: bakarren bat
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:15
|
1998-01-14
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika
bat: -en bat.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
bakar sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: bakarren bat edo beste
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:004
|
2002-10-09
|
Lantaldeak erabaki gabe utzia
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
ez dugu bakarren bat edo beste segidarik aurkitu;
bakarren batzuk 1, Or Eus ("Aitonik ba
da, ogerakoan / izar dagoen begira; / bakarren batzuk
ostarte-erditik / bizia dute dirdira", 'algunas estrellas'
itzulia).
bakarren bat edo beste 5: Balerdi 2 ("Bañan
bakarren bat edo besteri laburpen edo azalpena ez diot
emango", "Eleiz "osoaren" egitekoa degu ez alkarte bakarren
bat edo besterena"), Etxabu ("Etxean ondarrutarrez itz egiten
degu; lantegian, geienak, Ebro'tik aruntzago jaiotako
emakumeak nituen lagunak eta kalean bakarren bat edo beste
noizean bein berriketaldiren bat egiteko"),
Ingurunea/2 ("Sustantzia horietatik bakarren bat edo
beste urtu egin al da?"), Ingurunea/3 ("Aipatuko al
zenuke bakarren bat edo beste?"); bakarren
batzuk 8: PAlt ("Baina, berriro esan, aspaldi
galdutako bertsogintza zen hori; eskoletan ikasiek eta
antzineko poesiazaleek bakarrik zekiten, gaur ere oraindik
bakarren batzuek dakiten bezalaxe, lanez eta nekez era
hartako bertsoak egiten"), M. Etxezarreta ("Gazta,
urdaiazpikoa, txorixo, ardo tantak, izerdiarenak, ile
bakarren batzu... mantal honetantxe bada aukera!"), A.
Kazabon ("#mdash#Egun on, Joxixio! Asko al dituzu gaurko!
#mdash#Bakarren batzuk"), Soziologia ("Heriotze tasak
altuak ziren, eta familia handiek bakarren batzuk aurrera
ateratzea segurtatzen zuten"), X. Arregi ("Eta poztuko zara,
seguruena, ikustean jendeak, oro har, erlijio handitzat
jotzen duen egitura jaso dela, zeina bakarren batzuk, noski,
entusiasmotzat baino ez duten jotzen"), K. Lizarralde
("bakarren batzuk ziren "emarkeixa" ospatzen zutenak,
dirudunenak"), Azurm (""Edozein galdera erantzun dezakezu
zientzien bidez eta bakarren batzurentzat erantzunik ez
badago, seinalea inolako zentzurik gabeko galderak direla
azkeneko hauek"), R. Saizarbitoria ("Badira, noski,
nobelagileak, esatekorik badutenak, politikoen artean ere
bakarren batzuk badiren bezala; baina, ez derrigorrez").
bakarren bat edo beste: DFrec 2 ("aurkitzen oso
zailak ale bakarren bat edo beste ezik", "bakarren batek edo
bestek lan egiten duelako"); bakarren batzuk:
DFrec 1 ("bakarren batzuek lagunduko zioten") // Ez
ditugu aurkitu ap. AB38, AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
Ez ditugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, ElhHizt, HiruMila,
EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF,
HaizeG BF, DRA, Lh DBF, PMuj DVC.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Lantaldearen irizpideak
Forma onartzeko eragozpenak aipatu ditu lantaldeak
esapide berria da (1956tik honakoa, lantaldearen datuetan);
bakarren bat eta bat edo beste esapideak
elkartuz eraturiko hibridoa dirudi.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E208]: 'bakarren bat edo
beste: aski ezaguna da gaur egun. Sar litekeela uste dut'.
- [E123]: 'Bakarren bat edo
beste. Esapidea izanik, ez zait beharrezko iruditzen
sartzea'.
- [E116]: 'Nire proposamena da ez
aipatzea, ez baitu lekukotasunik. Gaur egun ez da ageri. Nahi
duenak erabil dezala, baina ez dugu horren beharraik'.
- Erabakia: Erabakia
(2004-05-28): 'bakarren bat edo beste'.
Aztergaia: bakarren batzuk
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:008
|
2002-10-09
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Jatorri-osaerak gorabehera, hedatu-nagusitua da
esapide berria da, dirudienez (Orixegandikoa, lantaldearen
datuetan), baina aski hedatua, eta onartzekoa, lantaldearen
ustez.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
bakar sarrerari dagokion azpisarrera.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakardade
1 iz. Heg. Bakartasuna. Mendiko bakardadea. Bakardadean dagoena etsaiak tentatzen duela.
2 iz. Heg. Bakarlekua. Bakardade izugarri batean dagoen etxe bateko semea.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakardade
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:04
|
1993-11-11
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Heg.
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-tate/-dade
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E115]: gehi Heg.
- Erabakia: Batzordea (JAA,
MA, IS) eta BAgiria (2000-03-30): Heg. behar du.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakarka
1 adb. Banaka, talderik osatu gabe. Ik. bakarrik. Hiru gizon bakarka. Lanean bakarka nahiz taldean ari direnak. Bakarka edo lagunekin, algara lasaia egiteko besteren barre murritzaren bizkarretik.
2 adb. Aurrean beste inor ez dela. Harekin bakarka hitz egin nahi zuten.
bakarkako adj. Bakarka egiten dena. Otoitza izan daiteke bakarkakoa edo lagunartekoa.
Hainbat musikarirentzat lan egin ondoren, bakarkako diskoa kaleratu du.
Bakarkako lana da bizitza, nahiz eta, noiz edo noiz, binaka jartzen garen, argazkirako.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakarka
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau54
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:07
|
1993-11-11
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: bakarkako.
Aztergaia: bakarkako
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:13
|
1998-01-14
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-ko: -ka-ko.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
bakarka sarrerari dagokion azpisarrera.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakarkeria
iz. Indibidualismoa.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakarkeria
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:004
|
2002-10-09
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
bakarkeria 4: Saioka/7 ("Arraza
kontuetan zuten sendiberatasunean eta areagotuz zihoan
bakarkerian ageri zen beren ardura"), I. Beristain 3 ("Eta
zer geldituko zaigu? Tamagotchiren mezua! Bakarkeria
negargarria", "Jostailuak gero eta gutxiago hezitzen du
sozializaziorako. Bakarkeria egiten du", "Eguberrik,
bakarkeriaren ordez pobreenganako kezka arretatsua sortzen
du"); alde-bakarkeri 1, Zabal 1976
("Populu baitako ideiak eta usteak jasotzea, alde-bakarkeriz
eta partzialki egiten duen alderdiak zer linea teoriko eta
politiko lort dezake?").
bakarkeria: AB38 1 (individualismo), AB50 1
(individualismo) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, HiztEn,
LurE, Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
bakarkeria: PMuj DVC (1 retraimiento,
retiro; 2 exclusivismo) // Ez dugu aurkitu ap. EIH,
EuskHizt, ElhHizt, HiruMila, EskolaHE, Lur EG/CE eta
EF/FE, Casve EF, HaizeG BF, Lh
DBF, DRA.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Ongi eratua da
forma berri ongi eratua, eta onartzekoa indibidualismo
maileguarekin batean.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakarlan
iz. Bakarkako lana, bereziki musikari, dantzari edo antzezle batek bakarka egiten duena. Kantariaren bigarren bakarlana martxoaren 8an izango da kalean. Bigarren zatian, dantzari gipuzkoarra bakarlanean aritu zen Capricho vasco piezarekin. Bakarlana eta elkarlana.
bakarlari
1 adj./iz. Bakarka kantatzen edo musika jotzen duena; musika-obra batean bakarkako zatiren bat kantatzen edo jotzen duena. Ik. kontzertista. Abesti lehiaketa, bikote eta bakarlarientzat. Vienako Orkestra Filarmonikoko harpa-jotzaile bakarlaria. Piano bakarlaria.
2 adj./iz. Dantza-konpainia bateko dantzariez mintzatuz, bakarka dantzatzen duena. Angel Corella, American Ballet-eko dantzari bakarlaria.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakarlari
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:IrEm
|
|
|
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [P008]: [Sartzeko proposatzen dut]
(1994-07-29)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakarleku
iz. Munduko harrabotsetik urrun dagoen lekua; norbait bere baitara biltzeko bakartzen den lekua. Bakarlekuak gogoko ditu. Otoitz egin behar duzunean, sar zaitez zeure bakarlekuan.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakarleku
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau54
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1993-11-11
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Tradizioan halako erabilera-bermea duen forma (hiztegiari
oreka-osotasunak emateko egokia dena)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakarraldi
iz. Bakartasunean, edo norberaren baitan bildurik, igarotzen den aldia. Arantzazura joan zen, hamabost eguneko bakarraldia egitera. Bere bakarraldiak arintzeko.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakarraldi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-01-14
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + /
EskolaHE: +
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-aldi.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakarrik
1 adb. Lagunik gabe, kiderik gabe. Ik. bakarka. Bakarrik etorri da. Santa Kruz ez zegoen bakarrik. Mintzo hura isildu bezain laster, Jesus bakarrik aurkitu zen. Gizona ez da bakarrik bizi; gizartean bizitzeko egina izan da. Bakarrik edo konpainian.
2 adb. (Dagokion hitz edo esaldiaren ondo-ondotik; ezezkoetan, ezkerrean ere ezar daiteke). Eta ez besterik, eta ez gehiago, eta ez bestetan. Ik. soilik. Hauxe bakarrik esan nahi dizut. Gure artean bakarrik gertatzen diren gauzak. Berak bakarrik egin dezakeen lana. Sinestean dago bestela, sinestean bakarrik, bihotzeko gozoa. Bi aldetarik eta bi aldetarik bakarrik zetozen erasoak. Huts bat du bakarrik. Ez bakarrik aldeko zirenei, baita gainerako guztiei ere.
bakar-bakarrik 1 adb. (bakarrik-en indargarria). Lagunik gabe, kiderik gabe. Bakar-bakarrik,
bereetakorik inor ere gabe, etsaien artean gelditu zen. Bakar-bakarrik nengoen etxean.
2 adb. Eta ez besterik, eta ez gehiago, eta ez bestetan. Berori bezalako
batekin bakar-bakarrik ezkonduko nintzateke. Bakar-bakarrik hauxe esango dut: (...).
Estekak- HBO
Aztergaia: bakar-bakarrik
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:27
|
1998-01-14
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: AS / EuskHizt: AS / HiztEn: AS / LurE: + / ElhHizt: AS
/ EskolaHE: AS.
Informazio osagarria
Euskalki-banaketa desberdineko forma parekoa
Sin. bakar-bakarra.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
bakarrik sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: bakarrik
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau54
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:01
|
1993-11-11
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa emateko eskatuz: bakar-bakarrik.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakarrizketa
1 iz. Norbaitek bere buruarekin egiten duen hizketa. Askotan bakarrizketan aritzen zen.
2 iz. Antzezlari bakar batek jokatzen duen antzerkia edo antzerki zatia. Hainbat bakarrizketa eta jostirudi moldatu dituen idazlea.
bakartar
1 iz. g.er. Ermitaua.
2 adj. g.er. Bakartia.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakartar
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z5:EEBS:35
|
1998-01-14
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
ZS:HBL
|
2007-10-02
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
-tar (erabilera berezikoa).
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
1 iz. 'eremutarra'. 2 izond. 'bakartia'.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E103]: "bakartar
g.er. 1 iz. 'eremutarra'. 2 izond. 'bakartia'".
- [E103]: "bakartsu izond.
g.er. 'bakartia'. Biak kentzea hobe".
- [E116]: "badituzte adibide aski
(Larramendi, Duvoisin, Harriet, Añibarro, Orixe...) sartzeko,
duda gabe. Proposamena: sartzea".
- Erabakia: Erabakia
(2004-05-28): "OK".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakartasun
1 iz. Bakarrik dagoen edo egon ohi den pertsonaren egoera. Ik. bakardade. Gauza beltza da bakartasuna. Bakartasunean bizi. Bakartasunari ihes egin nahirik. Bakartasuna jasan. Mendiko bakartasunean. Lagunartea utzi eta bakartasuna hartu. Bakartasunak izutzen zuelako.
2 iz. Bakarra denaren nolakotasuna. Jainkoaren hirutasun eta bakartasuna.
bakartegi
1 iz. g.er. Bakarlekua. Ihes egiten du Jesusek, eta bakartegira joaten da otoitz egitera.
2 iz. g.er. Komentua.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakartegi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:21
|
1998-01-14
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakarti
1 adj. Bakarrik edo bakartasunean bizi dena. Euskaldun baserritar bakarti baten eta Maisu Juan izeneko bizargin kaletar baten arteko autuak. Zuhaitz arrotzen azpia, ehun urdinek itzalia; hor bide zetzan Gerbault bakartia. Itsas ibiltari bakartia. Otso bakartia. Bakarti bizi.
2 adj. Bakarrik egotea gogoko duena. Ik. bakarzale. Gazte bakartia zen.
3 adj. Gauzez mintzatuz, kidekoetatik bereizia edo urrundua. Testamentu Berriko bilduman pixka bat bakarti eta bere gisakoa azaltzen zaigu eskutitz hau. Gure literaturak ere ezagutu ditu, bere txikian, aroak, gorabeherak eta eraberritzeak; hor dugu Bernard Etxepareren agerkera bakartia.
4 adj. Lekuez mintzatuz, jenderik bizi edo ibiltzen ez dena. Aurkintza, leku, uharte bakartia. Itunik beti doaz bide bakartian.
bakartoki
1 iz. Zah. g.er. Bakarlekua.
2 iz. g.er. Jas. Komuna. Non da bakartokia?
bakartsu
adj. g.er. Bakartia.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakartsu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-01-14
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-tsu.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
bakartia.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E103]: "bakartar
g.er. 1 iz. 'eremutarra'. 2 izond. 'bakartia'".
- [E103]: "bakartsu izond.
g.er. 'bakartia'. Biak kentzea hobe".
- [E116]: "badituzte adibide aski
(Larramendi, Duvoisin, Harriet, Añibarro, Orixe...) sartzeko,
duda gabe. Proposamena: sartzea".
- Erabakia: Erabakia
(2004-05-28): "OK".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakartu, bakar/bakartu, bakartzen
1 da ad. Lagunartetik urrundu. Basamortura bakartzen direnak. Moises berehala bakartu zen Jaunari erregutzera.
2 du ad. Norbait edo zerbait bakarrik jarri, berarekin daudenetatik bereizi. Kaiola berean zeuden txoriak bakartu egin ditugu. Kutsaturik daudenak gela berezi batean bakartu dituzte.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakartu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1993-11-11
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
bakartu, bakar(tu), bakartzen. da/du ad.
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
bakartu, bakar(tu), bakartzen
Tradizioan halako erabilera-bermea duen forma (hiztegiari
oreka-osotasunak emateko egokia dena)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakartze
iz. bakartu aditzari dagokion ekintza. Presondegi aldaketa eta bakartze egoera salatu dute. Bakartze ziegak.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakartze
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-01-14
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + /
ElhHizt: - / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-tze.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakarzale
adj. Bakarrik egotea gogoko duena, bakartasun zalea. Ik. bakarti 2. Gizon isilagorik eta bakarzaleagorik ez da inon izan.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakarzale
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z5:EEBS:36
|
1998-01-14
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-zale.
Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna
-r+z-.
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakasta
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, bakasta-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik,
forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. lakasta].
Estekak- HBO
Aztergaia: bakasta
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:IrEm
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-01-14
|
Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
lakhasta 1 (Zby: "Athera zen jan beharrez,
Hamikatua, nigarrez, Estalia zaragarrez, Lakhastaz eta
zakharrez"); lakhats(a) 3 (Ip Dial:
"Badakizü araüz zer den lakhatsa"; "Arren, den bezañ txipi
izanik, badatu lakhatsak khorpitzaren zathi guziak"; "Badira
abereskak lakhatsa beno ere orano txipiaguak"; paraleloak
dira: Ur "cierra", It-Dv "cigarra"); ik.
bakasta OEH argitaratuan.
bakasta: HiztEn (ik. lakasta);
lakasta: AB50 ('garrapata menor'), HiztEn,
LurE. Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, Euskalterm.
Sektore jakin bateko informazioa
Ikus Izendegiako hustuketan, a) kapar /
akain (Ixodoidea superfam.) fitxako
lekukotasunak: akaina (eta akaña): F.
Mendizabal Oihaneko GH, PMuj DCV;
akain: Azkue DVEF; akan:
PMuj DCV, K. Altonaga Arthropoda, X. Kintana
Hizt80; akanna: Azkue DVEF, PMuj
DCV; akenzore: Azkue DVEF, PMuj
DCV; artapo: PMuj DCV,
bakasta: PMuj DCV (eta bakasta
txipi); itain: Gordailu
IkastHiztegia, Azkue DVEF (eta ithain),
PMuj DCV, Zendoia-Sakana Animali mundua;
itaina: M. Ariztia Abereen mundua;
iten: PMuj DCV; kapar: F.
Mendizabal Oihaneko GH, Azkue DVEF, PMuj
DCV, K. Altonaga Arthropoda, Gordailu
IkastHiztegia, X. Kintana Hizt80,
kaparrada: PMuj DCV,
kapasta: PMuj DCV,
kaskurri: PMuj DCV,
lakasta: Azkue DVEF, Lh DBF, eta
zakur-lakasta: PMuj DCV; lakats:
Lh DBF(eta lakatx, lakatz), PMuj
DCV, Azkue DVEF, lapa-zorri: PMuj
DCV, lapar: PMuj DCV,
larre-zorri: PMuj DCV; b)
patata-zomorro (Leptinotarsa decemlineata)
fitxakoak: lakasta: Gordailu
IkastHiztegia, lur-sagar lakasta (eta
lur sagar lakasta, lursagar lakasta): M.
Ariztia Abereen mundua, Gordailu IkastHiztegia,
PMuj DCV; patata-koko: M. Aizpurua*;
patata-zomorro: M. Aizpurua*.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
Beste hiztegiak: EuskHizt: bakasta (ik.
lakasta), lakasta ('akaina') //
HiruMila: lakasta ("garrapata menor") //
ElhHizt: lakasta ("garrapata. ik. akain")
// EskolaHE: lakasta ('akaina') // Lur
EG/CE: lakasta ('garrapata') // Lur
EF/FE: lakasta ('tique') // Casve
EF: lakasta ("1 tique; 2 visiteur ennuyeux,
collant") // HaizeG BF: lakasta ('tique;
personne collante') // Lh DBF: bakasta
('grande tique ou ixode. V lakasta); lak(h)asta
('1 tique. 2 visiteur ennuyeux') // DRA:
bakasta ("garrapata mayor. bakasta txipia
garrapata menor"), lakasta (garrapata / impertinente),
lakats ("Garrapata = Algunos en L llaman
lakasta y en S lakats sólo a la garrapata
menor") // PMuj DVC: bakasta ("arañuelo,
garrapata, rezno, caparra; bakasta txiki = garrapata menor"),
lakasta ('1 garrapata, arañuelo. 4 lursagar-lakasta =
dorífera o escarabajo de la patata'), lakats
('caparra, garrapata menor'), lakatx ('arañuelo,
garrapata').
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: Ik. lakasta / HiztEn: Ik. lakasta / LurE: - /
ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Lexema baztertuaren ordaina
Ik. lakasta.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K204]: "tique, ixode (animale)
[Lhande-renetik hartu ditut...]" (1995-03-03)
- [E302]: ik. oharra s.u. sits.
(1997-04-16)
- [E302]: "Animalia odol-zurrupatzaile
horrek izen asko ditu euskaraz. Hor daude UZEIk proposatutako
kapar eta akain, Zarautzen bizirik dagoen
bakasta hitza, Zegamako pakasta eta beste asko:
lakain, lapar... Izen gutxitxo zirelakoan edo, hiztegi
honetan orain beste bat proposatzen da, iparraldeko
lakasta (OEHko datuen arabera iparraldekoa bakarrik,
baina hemen markarik gabe jarria). Kontuak horrela, pentsatzen
hasita nago, errazena eta garbiena ez ote den Jon Sarasuak bere
bertsoetan deitzen dion eran deitzea: garrapatie... /
Alegia, lekuan lekuko hitza bake santuan utzita, eta erabili
nahi duenak libre erabiltzeko moduan, ez ote da hobe
garrapata horrentzat hitz estandar bakar bat markatzea
hiztegi honetan? (Gogoan izan dagoeneko aipatzen direla
akain, akain-belar eta kapar aurreko hitz
zerrendetan...)" (2003-09-22)
Euskaltzainen oharrak
- [E115]: "bakasta* e.
lakasta".
- [E115]: "Bakasta, laparra,
lakasta : bizkarroi txiki beltza da larruan kurritzen dena
Itain, akain batik bat behien larruan finkatzen den
perla kolorekoa".
- [E116]: "kontua da, ordea, bi
aldaeren artean, 'bakasta, lakasta', bigarrena gehiago erabili
dela (ikus txostena). Nire proposamena, lantaldearena
errespetatzea: bakasta* e. lakasta".
- Erabakia: Erabakia
(2004-05-28): "OK".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakatu
ad. [Oharra: Euskaltzaindiak, bakatu-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik,
hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. pagatu; ordaindu].
Estekak- HBO
Aztergaia: bakatu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:IrEm
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-01-14
|
Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: - /
EskolaHE: +
Informazio osagarria
Lexema baztertuaren ordaina
Ik. pagatu, ordaindu.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E101]: "[faltan eman dut]
(ordaindu) Oih. bizpahiru bider" (1994-06-02)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakazio
iz. pl. Ipar. Herr. Oporrak.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakazio
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1993-11-11
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
pl. h. opor
Lantaldearen irizpideak
Mailegu biak onartzekoak dira, euskal ordaina jakinarazteko
ik. opor
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E124]: "bakantza-ri B2
ezarri bazaio, ez dakusat zergatik bakazioa era hobean jarri
behar den, gure artean bi-biak erabateko erdarada
ezliterariotzat jotzen ditugunean" (1995-01-25)
- [I102]: agertu ere ez litzateke egin
beharko, hegoaldeko toki batzuetan bakantza ere esaten
delarik. Nire ustez, hori erdarakada zabaldu hutsa da"
(1995-01-10)
Euskaltzainen oharrak
- [E208]: Heg. Herr.
ipini behar zaio.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bake
1 iz. Inolako ezinegonak, ondoezak edo grinak asaldatzen ez duen baretasunezko egoera. Bernard Leheteri Bernard Etxeparekoak gogo onez goraintzi, bake eta osagarri. Ezerk galaraziko ez zidan barruko bake eta sosegua. Bakerik eza.
2 iz. Lasaitasunezko edo isiltasunezko egoera. Mendietako, hilerrietako bakea. Arantzazu, bake leku. Zeruko bakea. Betiko bakea.
3 iz. Liskarrean edo borrokan ez dauden pertsonen arteko egoera. Erreinuaren bakea zaintzeko. Harrezkero ez da bakerik haien etxean. Bake prozesua ahalik eta arinena abiatzeko eskatu dute alderdiek.
4 iz. (gerra-ren aurrez aurre). Besteren batekin gerran ez dagoen nazio baten egoera; nazioarteko borrokarik eza. Bake denboran. Bake uneak. Bakearen ikurra. Bake ituna. Bakea izenpetu, hautsi. Gerra onenean baino hobe da bake txarrenean bizi.
bakea egin Bakeak egin. Ik. bakezkoak egin. Ez zegoela haiekin bakea egiterik.
bakea eman Bakean utzi. (Batez ere ezezko eta aginterazko esaldietan erabiltzen da). Piarresek ez dio bakerik ematen, non zer gaitz duen aitorrarazi artio. Bere kontzientziak bakerik ematen ez zion.
Goiz eta arratsalde ez didate bakerik eman. Zoazte hemendik!, emazue bakea!
bakeak egin Haserreturik edo etsaiturik zeudenak adiskidetu. Ik. bakezkoak egin. Frantsesek eta alemanek bakeak egin dituzte.
Egizue ahalegina Jaunarekin bakeak egiteko. Gero, poliki-poliki, bakeak egin nituen neure buruarekin.
bakean adb. Ik. bakez. Gerla gorrian bizi gara gaur, lehen ginenak bakean. Bakean eta elkar maitatzen bizi. Bakean lo egin dezala. Ez digu utzi egun bat bakarra bakean igarotzen. Ahal duguna egingo dugu, eta zaude bakean, ama. || Bake ederrean biziko gara aurrerantzean. || Eta nirekin biziko da bake-bakean, nahi duen arte.
bakean joan (Aginterazko aditzekin, norbaiti agur esatean, jendetasunezko formula bezala). Zeure sinesmenak salbatu zaitu; zoaz bakean!
bakean utzi Norbait ez gogaitarazi edo nekarazi, norbaiti ez eragotzi. Ik. bakea eman. Ume hauek ez didate bakean uzten. Alabari, aitzakia hau sinetsirik, bakean utzi zion. Utz niri bakean! Utz nazazu bakean! Bakean utzi zuen, eta hitzeman zion ez ziola nehori haren izenik salatuko. || Arnoldori bake-bakean utzita, Amando eta lagunak irten ziren gelatik kanpora.
bake epaile, bake-epaile iz. Bake epaitegietan, epaile zereginak betetzen dituen pertsona.
bake epaitegi, bake-epaitegi iz. Epaitegirik ez den udalerrietan, garrantzi gutxiko auziak
erabakitzen edo epaitzen diren tokia. Oiartzungo bake epaitegia erre dute eraso batean.
bakez adb. Bakean, liskarrik gabe. Elkarrekin bakez bizi daitezen.
bakezko adj. Ik. baketsu. Ezkondu zirenetik, ez dakit bakezko egun bat igaro zuten.
Bakezko hitzak. Guztiek emango diote bakezko musua. Bakezko irtenbide bat aurkitzeko ahalegina.
bakezkoak egin Bakeak egin. Bakezkoak egin nahirik etorri zitzaion.
[Oharra: bakean utzi esapidea, Iparraldean, du aditza da eta Hegoaldean du edo dio].
Estekak- HBO
Aztergaia: bake
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau54
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1992-07-23
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:Maileg
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:01
|
|
|
Formari buruzko datuak
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehitzeko eskatuz: bakea eman,
bakeak egin, bakean utzi,
bake-epaile, bake-epaitegi,
bakez, bakezko, bakezkoak
egin.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [A104]: "Aipatzekoak: "bakeleku,
bakeurruti"" (1994-08-02)
Aztergaia: bakea eman
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z5:EEBS:34
|
1998-01-14
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika
eman: -a.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
bake sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: bakeak egin
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:15
|
1998-01-14
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: AS: bakea(k) egin / LurE: - /
ElhHizt: AS / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Esapideei dagokien sistematika
egin: -ak.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
bake sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: bakean utzi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z5:EEBS:38
|
1998-01-14
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: AS /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-n: -an.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
bake sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: bake-epaile
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-01-14
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
JustiSaila: "bake epailea: juez de paz"
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-epaile.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
bake sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: bake-epaitegi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-01-14
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Zerrenda osagarriak
BarnErrot: "Bake epaitegia: Juzgago de paz" / JustiSaila:
"bake epaitegia: juzgado de paz"
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-epaitegi.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
bake sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: bakez
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-01-14
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-z.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
bake sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: bakezko
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:14
|
1998-01-14
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-zko.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
bake sarrerari dagokion azpisarrera.
Aztergaia: bakezkoak egin
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-01-14
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: - / HiztEn: AS / LurE: AS / ElhHizt: - /
EskolaHE: AS
Lantaldearen irizpideak
Hobeto aztertzekoa da eratorri-konposatu berria
zalantzazkoa da tradizioko bermea (OEHn ez dugu jaso; behin
EEBSn: Karmel 1971; ap. BiblE 7 aldiz: 2 Sm 10,19; 2
Erg 18,31; Is 27,5; 36,16; Dn 11,6; 1 Kro 19,19; Lk 12,57
tit.; behin ap. Vill KFedea), baina onartzekoa
iruditzen zaio lantaldeari.
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
egin: -ak.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
bake sarrerari dagokion azpisarrera.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakealdi
iz. Bakezko aldia, liskarrik edo gerrarik gabeko denbora. Bakealdietan pozez kantatu ohi diren eresi bigunak.
Gudurako prestuak baina bakealdirako ezdeusak.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakealdi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:29
|
1998-01-14
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-aldi.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakearazi, bakearaz, bakearazten
du ad. Baketzera behartu.
bakebide
iz. Baketzeko bidea. Indarkeriaren erabilerari uko egitea eta bakebideari eustea jarri ditu baldintza gisa.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakebide
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-01-14
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-bide.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
baketzeko bidea.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakegile
adj./iz. Bakea ezartzen duena, bakeak eginarazten dituena. Jesu Kristo garailea, Jainkoaren eta gizonaren arteko bakegilea. Zorionekoak bakegileak.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakegile
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-01-14
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-gile.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakegintza
iz. Baketzea. Bakegintzarako bideak.
Bitarteko demokratikoak murriztea beti da bakegintzaren kontra jotzea.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakegintza
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4B:EEBS:004
|
2002-10-09
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
bakegintza 1, AB AmaE ("O Pirineo agura
zar ta buru makurra! / [...] Izan bazara gaur arteraño, beti
ta beti, / Bakegintzako mugarri altu eregia, / Gaur alde biok
zure gañera; baña jo dabe, / Oso galtzera zeunkan lo gozo
onegia").
bakegintza 4: Peillen ("Han nengoenean
"bakegintza" hasia omen zen"), UZEI ("Montesquieu-ren botere
exekutiboaren barruan bi motatako zuzenbideok zeuden:
zuzenbide zibila [...], eta jendeen zuzenbidea #mdash#
gerra-deklarazioak, bakegintzak, soldaduska, aduanak etab."),
Egunk 1993 ("iduritzen zait horrek ematen digula
bakegintzan bete behar dugun papera, nahiz eta askotan
errazena ez izan"), X. Gurrutxaga ("John Hume buruzagi
irlandarra gure artean izan dugu aste honetan Ipar Irlandako
bakegintzari buruz bere ideiak azaltzen").
bakegintza: Euskalterm 1 (bakegintzako
politika) // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38,
AB50, HiztEn, LurE.
Beste (edozein) iturritako erabilerak
bakegintza: Abendua'1998 (53 ager.),
Garizuma'1999 (ager. 1), ElizEb (6 ager.).
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
Ez dugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, ElhHizt, HiruMila,
EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, Casve EF,
HaizeG BF, Lh DBF, DRA, PMuj DVC.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakelita
iz. Erresistentzia kimiko eta elektriko handiko erretxina sintetikoa, formaldehidoen eta fenolen kondentsazioaren bidez lortzen dena eta, besteak beste, isolatzaile elektrikoak eta bernizak egiteko erabiltzen dena. Bakelitazko orrazia.
bakeoso
adj. Heg. Beh. Baketsua.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakeoso
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-01-14
|
Bigarren mailan onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da
Ik. baketsu.
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-tsu/-oso.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Heg.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakero
1 adj. Heg. Ehunez mintzatuz, kotoi sendoz egina eta oso iraunkorra, gehienetan urdina, jeansak egiteko erabiltzen dena. Bergarako ehun bakeroak Amerikaren konkistan.
2 adj. Heg. Jantziez mintzatuz, kotoi sendoko ehun urdinarekin egina. Gehiegi ez nabarmentzeko, praka bakeroak eta elastiko beltz bat janztea aski zuela. Jaka bakeroaren lepoa altxatu zuen.
3 iz. pl. Heg. Jeansak. Bakeroen atzeko poltsikotik liburuxka bat atera dio. Bakero estuak ditu soinean. Bakero higatuak.
4 iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, bakero-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori 'unaia' adieran ez erabiltzea gomendatzen du; ik. unai; behizain].
baketi
adj. g.er. Baketsua.
Estekak- HBO
Aztergaia: baketi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-01-14
|
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: -
Lantaldearen irizpideak
Tradizioak baztertu duen forma
Bazt.
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-ti.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E123]: 'baketi | H: Bazt.
Egia da baketsu izenondoa askoz erabiliagoa izan dela,
baina gero beharti g.er. 'behartsua' ematen bada,
zergatik ez hemen berdin jokatu?'.
- [E116]: 'nik ere biak onartuko
nituzke, besteetan bezala'.
- Erabakia: Erabakia
(2004-05-28): 'OK'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baketiar
adj. Ipar. Baketsua. Dohatsu baketiarrak, ezen haientzat dago bihotzeko bakea.
Estekak- HBO
Aztergaia: baketiar
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-01-14
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
ZS:HBL
|
2007-10-02
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
-tar osaerakoak.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
baketsua.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baketsu
1 adj. Bakea maite duena, liskarra gogoko ez duena. Baketsua eta bakezalea zen, soldaduen artean bakeak erraz eta guztien nahierara egin ohi zituen. Esaneko, isil, baketsu eta ona. Baketsuen adiskidea.
2 adj. Bakez betea. Beldur eta kezka gabeko bizitza baketsua. Garbi zegoen zerua; urdin, bare eta baketsu ur-zelai galant ederra. Torpin-en bekoki baketsu goiargiz betea. Baserri baketsuak. Toki baketsua zuhaizti hau. Urteko egunik baketsuena izan zen. Herrialde baketsuagoetara.
3 adb. Bakean. Baketsu bizi omen ziren erromatarrekin.
baketu, bake/baketu, baketzen
1 da/du ad. Bakeak egin edo eginarazi. Ik. adiskidetu. Baina dardoa ematurik, zauria ere sendoturik, bere graziaz ezartzen ditu elkarrekin baketurik. Lehenik Jainkoarekin behar dugula baketu. Zaude lehenik bakean zerori eta, ondorioz, besteak baketzen ahalko dituzu. Horra nola baketu ziren bi anaiak.
2 da/du ad. Baretu. Ezinegonak joa zegoena baketu da. Baketu dira lehengo borrokalariak. Gaur badakigu astindu gaituzten lurrikarak sortuak zirela ordurako, eta ez direla berehalakoan baketuko. Bere emaztea zegoen deabruak hartuta, ez gurutzeak eta ez ur bedeinkatuak baketzen zutela.
3 du ad. (Herri bat) bakezko egoerara eraman. Inguruko lurraldeak baketu zituena. Indarrez baketu.
Estekak- HBO
Aztergaia: baketu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1993-11-11
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
baketu, bake(tu), baketzen. da/du ad.
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
baketu, bake(tu), baketzen
Tradizioan halako erabilera-bermea duen forma (hiztegiari
oreka-osotasunak emateko egokia dena)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baketzaile
adj./iz. Bakegilea.
Estekak- HBO
Aztergaia: baketzaile
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-01-14
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baketze
iz. baketu aditzari dagokion ekintza. Errusiako armadak baketze lanak egingo ditu.
Estekak- HBO
Aztergaia: baketze
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-01-14
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-tze.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakezale
1 iz./adj. Bakea maite duena; bereziki, gerra eta indarrezko bideak inola ere onartzen ez dituena. Gizon bakezalea naiz ni, otzana, barea. Bakezaleen doktrina. Bakezale taldeak. Hogei bakezale atxilotu zituzten. Gandhi, bakezale handia.
2 adj. Gauzez mintzatuz, bakearen aldekoa dena. Gobernuaren jokabide bakezalea.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakezale
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau54
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1993-11-11
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Tradizioan halako erabilera-bermea duen forma (hiztegiari
oreka-osotasunak emateko egokia dena)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakezaletasun
iz. Bakezalea denaren nolakotasuna; bakezaleen doktrina. B. Russell-en bakezaletasunaren aldeko idazkiak.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakezaletasun
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-01-14
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakiotar
1 adj. Bakiokoa, Bakiori dagokiona.
2 iz. Bakioko herritarra.
bako
adj. Bizk. Gabekoa. Ondo argitu bako arazoa.
Estekak- HBO
Aztergaia: bako
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:IrEm
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-01-14
|
Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: Ik. gabeko / HiztEn: Ik. gabeko / LurE: Ik.
gabeko / ElhHizt: Ik. gabeko / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Lexema baztertuaren ordaina
Ik. gabeko.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [A107]: "Zergatik ez onartu "barik"
sartzen badugu?" (1994-07-07)
Euskaltzainen oharrak
- [E208]: "bako* e. gabeko.
bako: Bizkai osoan erabiltzen da eta eratorri ezagunak
dauzka: ardurabako, ganorabako, lotsabako etab.
Barik Bizk. marka jarrita onartu badugu, ez dakusat
arrazoirik berau baztertzeko. Aski litzateke, hortaz,
bako Bizk. 'gabeko' jartzea azken honi lehentasuna
emanez".
- [E116]: "Nik ere proposamen hori
egiten dut: bako Bizk 'gabeko'".
- Erabakia: Erabakia
(2004-05-28): "OK".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakoiti
1 adj. Bi zenbakiaz zatitzean zenbaki osoa ematen ez duena. Anton. bikoiti. Zenbaki bakoitiak. Hirua bakoitia da, bosta bezala.
2 (Adizlagun gisa). Urliak ez dizkio oilalokari ipini nahi arrautzak bakoiti baizik, zeren uste duen txita gutxi jaioko direla pareka ipintzen bazaizkio.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakoiti
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau54
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:MatHizt
|
1993-11-11
|
Lantaldeak erabaki gabe utzia
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
zenbaki bakoiti
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K204]: "impair [Lhande-renetik
hartu ditut...]" (1995-03-03)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakoitz
1 adj. Bakarra. Jainkoaren seme bakoitza. Hasierako hizkuntza bakoitz hura. Espiritu bakoitz bat.
2 adj. Multzo bateko gauzez mintzatuz, banaka hartzen dena. Pertsona bakoitzak bere iritziak ditu. Herri bakoitzari berea ezagutuz. Euskalki bakoitzak bere iturburuetara joaz. Aditz bakoitzaren erabilera. Etxe bakoitzean bat. Birao bakoitzeko, eskukada gorotza ematen zion ahora. Kilo haragi bakoitzeko, hogei pezeta galduz.
3 (Izenordain gisa; zenbait adibidetan, subjektua modu ez pertsonal eta orokor batean izendatzeko erabiltzen da). Bakoitza bakoitz garela. Erraz ikus dezakegu bakoitzaren latinezko ordaina zein den. Haietako bakoitzak. Gutarik bakoitzak bere barnean duen sinestea. Bakoitzari berea, hori da legea (esr. zah.).
bakoitzean (Perpaus erlatibo baten eskuinean). Aldi bakoitzean. Ik. guztietan. Natorren bakoitzean ahal duen guztia itxaronarazten dit. Eztula egiten duen bakoitzean, badirudi kristal guztiak hautsi behar dituela. Bilbora joan naizen bakoitzean.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakoitz
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau54
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1992-07-23
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:01
|
|
|
Formari buruzko datuak
Lantaldearen irizpideak
Proposatua da eta (ia) erabat nagusitua
nagusitutzat berresten da, nahiz Ipar. eta Bn bakotx
agertu
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehitzeko eskatuz: bakoitzean.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
erabilera zaharretan 'bakar' adierazten zuela esan?
Aztergaia: bakoitzean
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:07
|
1998-02-10
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-n: -an.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
bakoitz sarrerari dagokion azpisarrera.
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
Bilbora joan naizen bakoitzean.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakoizka
adb. g.er. Banaka.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakoizka
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-02-10
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: AS / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: AS / ElhHizt: + /
EskolaHE: AS
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-ka.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
banaka.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakoizki
adb. Ipar. Zah. Bakarrik.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakoizki
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-02-10
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHIzt: + /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-ki.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
bakarrik.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakoiztasun
iz. Jas. Bakoitza denaren, bakarra denaren nolakotasuna. Bakoiztasunaren eta aniztasunaren auzia.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakoiztasun
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-02-10
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
bakoitza, bakarra denaren nolakotasuna.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakoiztu, bakoitz/bakoiztu, bakoizten
da/du ad. g.er. Bakoitz, bakar bihurtu; zerbaiti ezaugarri bereizgarriren bat eman,
zerbaitek ezaugarri bereizgarriren bat hartu. Hitz bakoitzak bere adierazia badu,
eta hitz egitean besterengandik ondo bereizten ez badugu,
bakoizten ez badugu, euskara motela aterako dugu.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakoiztu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:24
|
1998-02-10
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
bakoitz/bakoiztu, bakoizten.
Informazio lexikografikoa
Aditz-erregimena
da/du ad.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakotx
adj. [Oharra: Euskaltzaindiak, bakotx-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik,
forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. bakoitz].
Estekak- HBO
Aztergaia: bakotx
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-02-10
|
Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: † Ik. bakoitz / HiztEn: Ik. bakoitz /
LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma
Ik. bakoitz.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakotxi
adj. [Oharra: Euskaltzaindiak, bakotxi-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik,
forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. bakoiti].
Estekak- HBO
Aztergaia: bakotxi
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-02-10
|
Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: Ik. bakoiti /
LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma
Ik. bakoiti.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakteria
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, bakteria-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. bakterio].
Estekak- HBO
Aztergaia: bakteria
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau54
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:07
|
1993-11-11
|
Lantaldeak erabaki gabe utzia
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z10: LBeh113
|
2020-03-10
|
Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
bakteria iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, -k euskara idatzian
izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez
erabiltzea gomendatzen du; ik. ]. bakteria
bakterio
108; 2016. bakteria bakterio
Beste (edozein) iturritako erabilerak
8; 242. bakteria bakterio
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
bakteria h. bakterio.
Lantaldearen irizpideak
Sektorekoei galdetzekoa da zer darabilten
zientzietako erabileremuan, bakterio darabilte,
dirudienez; batzordeak -o amaieraduna hobetsiko luke,
hori balitz erabiliena.
Debekua bere horretan uztea proposatu da. finkatua dagoela
dirudi, baina badaezpada gomendioa mantentzea proposatu da.
bakterio
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E124]: "Egia da gure zientzilariek
bakterio era hobesten dutela. Edonola ere, nik neuk,
oraingoz bakterio proposatuz ere, bakteria bai
ipar eta bai hegoaldean erabiltzen dugula kontutan harturik,
gutxienez B2 gisa utziko nuke" (1995-01-25)
- [E301]: bakterio [proposatzen dut,
ordez]" (1994-11-02)
- [E302]: Lehen aipatutako zenbait
hitzetan bezala, astakeria handia ez den neurrian, azken aldian
erabili den bakterio nahiago berriz aldatzen hastea
baino" (1994-07-22)
- [E410T]: UZEI: 12 bakterio,
bakterio- (C, D, E, W); HiztEn: Bakterio; Lur: Bakteria. Baina
Leioan, nik uste, argi dagoela eta aspalditik gainera,
bakterio" (J. agirre, 1995-03-21)
- [K104]: bakterio azaltzen da
hiztegi batzuetan baina gehienetan bestela. Arrazoia ez dut
ezagutzen (bakterio-rena) eta errazago zait
bakteria" (1994-06-28)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakterio
iz. Izaki bizidun zelulabakarra, nukleorik gabea, oso egitura bakunekoa. Makulu itxurako bakterioak. Bakterio eritasunak. Bakterio azterketa.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakterio
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau54
|
|
|
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: BAgiria
(1996-02-23): eta bakteria biak onartu dira baina hobe
bakterio.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakteriologia
iz. Mikrobiologiaren adarra, bakterioak aztertzen dituena.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakteriologia
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:IrEm
|
1998-02-10
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[nik zerrendan sartu egingo
nuke, horrelakoak erabiltzeko premia noiznahi dugulako]"
(1994-11-02)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakterizida
1 adj./iz. Biol. Gaiez mintzatuz, bakterioak suntsitzen dituena. Alkohola bera ere bakterizida indartsua da.
2 adj. Biol. Bakterioen suntsipenari dagokiona. Eragin bakterizida.
baktriar
1 adj. Baktrianakoa, Baktrianari dagokiona.
2 iz. Baktrianako herritarra.
baku
iz. Zub. g.g.er. Merkatua.
Estekak- HBO
Aztergaia: baku
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-02-10
|
Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Forma baztertua
Bazt. Ik. merkatu.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E208]: "baku* Bazt. e.
merkatu. baku: Oihenartek dakarren forma hau ezin
da horrela baztertu, gure ondareko hitza baita.Ipintzekotan
honelako zerbait jartzea hobe: baku Zah. g.g.e.
h. merkatu".
- [E116]: "Nik ere proposamen hori
egiten dut: baku g. g. er. Ipar 'merkatua'".
- Erabakia: Erabakia
(2004-05-28): "baku g.g.er. Zub. 'merkatua'".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakun
1 adj. Osagai bakarra duena. Hari bakuna: piru bakarra duena. Hitz, esaldi, perpaus bakuna. Kontsonante bakunak eta bikunak.
2 adj. Osagai gutxi dituena. Tresna bakuna.
3 adj. Ulertzeko erraza dena. Zure hitz bakunari sineste gehiago emango diola. Burutapen garai guztiak bezala, bakuna da, sinplea, zoroak ere igarriko liokeena.
4 adj. Pertsonez mintzatuz, tolesgabea, xaloa. Ez gaitezen bakunegiak izan horretan gehiegi sinesteko. Gizon bakuna. Bakunak eta inozenteak izan ohi garela sarritan.
bakundu, bakun/bakundu, bakuntzen
du ad. Bakun edo bakunago bihurtu. Bokal bikoitzak bakuntzen dituen erregela. Beste poeta batzuek idazkera bakundu nahi izan dute.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakundu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1993-11-11
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
bakundu, bakun(du), bakuntzen. du ad.
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
bakundu, bakun(du), bakuntzen
Tradizioan halako erabilera-bermea duen forma (hiztegiari
oreka-osotasunak emateko egokia dena)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakuntasun
iz. Bakuna denaren nolakotasuna. Haren gogo bakuntasuna. Frai Luisen poemen bakuntasun engainagarria.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakuntasun
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau54
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1993-11-11
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Tradizioan halako erabilera-bermea duen forma (hiztegiari
oreka-osotasunak emateko egokia dena)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakuntza
iz. g.er. Ituna, elkartzea.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakuntza
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-02-10
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + /
EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
batasuna, ituna; elkartzea.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E116]: 'bakuntza iz.
g.er. 'batasuna, ituna; elkartzea. Honek 'alianza' esan
nahi du, dirudienez. 'Batasuna' kendu, bestela oso nahasgarria
baita'.
- [E103]: 'kentzea hobe'.
- [E116]: 'oso nahasgarria izan
daitekeenez, 'batasuna' definitzailea kentzea proposatzen dut.
Bestea dagoen bezala uztea'.
- Erabakia: Erabakia
(2004-05-28): 'bakuntza iz. g.er. 'ituna,
elkartzea''.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakuntze
iz. Bakun edo bakunago bihurtzea. Kontsonante taldeen bakuntze horien aldia aspaldi iragan dugu euskalki guztietan.
Estekak- HBO
Aztergaia: bakuntze
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-02-10
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: - / LurE: + /
ElhHizt: - / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-tze.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bakutar
1 adj. Bakukoa, Bakuri dagokiona. Bakutar ikasleak.
2 iz. Bakuko herritarra.
bal
iz. Ipar. g.er. Dantzaldia.
Estekak- HBO
Aztergaia: bal
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-02-10
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: bal(a) / LurE: - / ElhHizt:
bal(a) / EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar.
Forma baten adiera(k)
dantzaldia.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bala1
iz. Su armetako jaurtigaia, gehienetan berunezkoa. Kanoi bala. Bala zauria. Balaz joa gertatu. Balaz josia. Balak jaurti. Galdu-gordean datoz bala buru-motzak. Hona izterra bi balaz igaroa.
bala zorro, bala-zorro iz. Metalezko kartutxo hutsa. Poliziak 9 eta 11,43 milimetroko bala zorroak aurkitu ditu hilketaren lekuan.
bala2
iz. Uzta sorta lotua. Ik. azao. Soroan gari balak egiten. Balak bildu. Emakume bala-lotzaileek inguratu zuten agurka. Ehunka kotoi-bala zeuden pilaturik ontzi gainean.
bala-bala
adb. Berrien hedatzeari buruz mintzatuz, laster. Berri pozgarriak bala-bala, tximista baino lehen, zabaldu ziren herri osoan.
Albistea bala-bala zebilen herrian.
Estekak- HBO
Aztergaia: bala-bala
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-02-10
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + /
EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
berri pozgarriak bala-bala, tximista baino lehen, zabaldu
ziren herri osoan.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balada
iz. Hitz neurtuzko kontakizuna, eskuarki gaitzat antzinako gertaera bat duena. Schiller-en baladak. Euskal herri literaturako baladak.
baladre
iz. Ranunculaceae familiako belar landare bizikorra, sendagintzan erabiltzen diren sustraiak dituena. Baladrea, sendoen hilgarri, eroen sendogarri (esr. zah.).
Estekak- HBO
Aztergaia: baladre
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:IrEm
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-02-10
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: Ik. otsababa /
LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: ik. lupu-belar.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
(belar-mota).
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K204]: "ellebore blanche (bot)
[Lhande-renetik hartu ditut...]" (1995-03-03)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balaka
iz. g.er. Marraka.
Estekak- HBO
Aztergaia: balaka
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-02-10
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
beea, marraka.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balakagarri
adj. Balakatzen duena. Ik. lausengari. Hitz balakagarriak.
Estekak- HBO
Aztergaia: balakagarri
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-02-10
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balakari
adj. Lausengaria, losintxaria. Ik. balakatzaile.
Estekak- HBO
Aztergaia: balakari
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-02-10
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
balakatzailea, losintxaria.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balakatu, balaka/balakatu, balakatzen
du ad. Lausengatu. Ik. losintxatu. Hitz eztiz balakatu. Horrelako emazteak, lehenbizian lausengatzen eta balakatzen badu ere, ordea, azkenean larrutzen eta desegiten du. Euskal Herria: lausengatzen eta balakatzen hauenak, horrek engainatzen hau. Ikusleak astindu nahi ditu eta lazki marruskatu, ez balakatu.
Estekak- HBO
Aztergaia: balakatu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1993-11-11
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
balakatu, balaka, balakatzen. du ad.
Sin. losintxatu.
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
balakatu, balaka, balakatzen
Tradizioan halako erabilera-bermea duen forma (hiztegiari
oreka-osotasunak emateko egokia dena)
ik. losintxatu
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K204]: "perekatu, lausengatu.
Balaka hitzetik dator bainan balaka hitza behin ere ez dut
entzun" (1995-03-03)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balakatzaile
adj./iz. g.er. Balakaria.
Estekak- HBO
Aztergaia: balakatzaile
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-02-10
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balaku
iz. Lausengua. Ik. losintxa. Emakumearen balakuak. Balakuzko solasak. Balakuz lortutako gauza. Inorentzat zurikeria eta balakurik gabe. Balakuak egin. || Esr. zah.: Gure orak buztanaz daki balaku egiten, eta ahoaz ausikitzen. Astoaren balakuak, ostikoak eta ausikiak.
balakuka
adb. Balakuak eginez, balakuak egiten. Txakurra sartu zen, eta nagusi zaharrari isatsarekin balakuka hasi zitzaion.
Estekak- HBO
Aztergaia: balakuka
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-02-10
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-ka.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balanbatu, balanba, balanbatzen
da ad. g.er. Kulunkatu.
Estekak- HBO
Aztergaia: balanbatu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-02-10
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
balanba, balanbatzen.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
kulunkatu.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balanka
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, balanka-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik,
forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. palanka].
Estekak- HBO
Aztergaia: balanka
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-02-10
|
Lantaldeak baztertua, eta beste batez ordezkatzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: Ik. palanka / HiztEn: Ik. palanka / LurE: - /
ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Aldaera baztertuaren ordaina
Ik. palanka.
Lexemen erregulartasuna
b-/p-.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balantza
1 iz. Pisatzeko tresna, alde batera eta bestera makur daitekeen atal zurrun batek eta atal horren muturretan zintzilik dauden plater moduko bi ontziz osatua. Aingeru bat agertu zen eskuan balantza bat zuela. Amodioak erabiltzen du batbedera nahi duen lekura, pisuak balantza erabiltzen duen bezala. Erromatar balantza.
2 iz. Orekan ezin egon denak alde batera eta bestera egiten duen mugimendua. Ik. kulunka. Hordiak egiten dituen balantzak. Uhinen balantza.
3 iz. (B larriz). Zodiakoko konstelazioa. Ik. libra 2. Uztai antzeko izar-gerrikoa ageri baita hamabi izar mordorekin: Aharia, Zezena, Bikiak, Karramarroa, Lehoia, Birjina, Balantza, Eskorpioia, Sagitarioa, Kaprikornioa, Akuarioa eta Arrainak; han ikusten nuen guztia batean.
4 iz. Zodiakoa banatzen den hamabi zatietako zazpigarrena, eguzkia Libra konstelazioaren aurrean ikusten den aldiari (irailaren 23tik urriaren 22 artekoari) dagokiona; zati horri dagokion ikurra. Ik. libra 3.
balantzan 1 adb. Zalantzan.
2 adb. Balantzaka. Itsasontzia gora eta behera balantzan dabil.
Estekak- HBO
Aztergaia: balantza
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z1:BatHizt
|
1992-10-29
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z2:IkHizt
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:11
|
|
|
Formari buruzko datuak
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa emateko eskatuz: balantzan.
Informazio osagarria
Ikusiko da eratorriari dagokion formatua
balantzaka
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: Osoko Bilkura
(2015-10-30): Onartua: balantza 1 iz. pisatzeko
tresna. 2 iz. Sin. libra
Aztergaia: balantzan
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-02-10
|
Azpisarrera gisa onartzekoa
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: AS / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-n: -an.
Informazio lexikografikoa
Zerrendako formari azpisarrera dagokio
balantza sarrerari dagokion azpisarrera.
Forma baten adiera(k)
1 zalantzan. 2 balantzaka.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balantzaka
adb. Balantzak eginez. Ik. zabuka. Bidexketan gurdiak negarrez eta balantzaka. Orduan sortu haiz bidetik, balantzaka, eta hirekin aurrez aurre jarri garenean, zerraldo erori haiz gure oinetan.
balantze
1 iz. Ekon. Enpresa baten inbentarioa edo kontabilitatea laburbiltzen duen egoera-taula. 2008an izandako ezohiko irabaziak, irabazietara bideratu beharrean, gure balantzea sendotzera bideratu ditugu.
2 iz. Geol. Akuifero, aintzira edo kideko bateko uraz mintzatuz, bertan sartzen eta bertatik irteten diren kopuruen arteko erlazioa. Balantze hidrikoa. Ur-balantzea.
balaustrada
iz. Baranda, kalostra.
Estekak- HBO
Aztergaia: balaustrada
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:IrEm
|
1998-02-10
|
Lantaldeak erabaki gabe utzia
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ik. OEH argitaratuan balustra (CrIc:
"Nun jarri biar da belauniko? Baldin bada balustrarik aren
kontra, eta ez baldin bada, lurrian"), eta hor, gainera,
balastra (ik. balustra); ez dugu
bal(a)ustrada, bal(a)ustre formarik aurkitu.
balaustrada 1, Elhuyar (kalostra
hiztegi-sarreraren definizioan: "2. Eraik.
Balaustrada").
balaustrada: HiztEn ("Baranda edo karel bat
eratzeko moduan, goitik eta behetik elementu korritu
banarekin elkartuta jarritako balaustre-saila"), LurE,
Euskalterm 3 (hauetan 1 kalostra sinonimoarekin);
balaustre: HiztEn-LurE, Euskalterm 2 (hauetan 1
barkalun sinonimoarekin: 'balaustre'; eta 1 konpas
balaustredun: 'bigotera') // Ez dugu aurkitu ap.
DFrec, AB38, AB50 // eta 'balaustre' itzulitako
bestea: barkalun: Euskalterm 3 (hauetan 1
kalostra-ziri sinonimoarekin; 1 b. torneatu
'balaustre torneado'; eta 1 balaustre sinonimoarekin).
Sektore jakin bateko informazioa
Ik. Eraikuntza Hiztegian: balaustrada
(kalostra sinonimoarekin: "baranda edo karel bat
eratzeko moduan, goitik eta behetik elementu korritu
banarekin elkartuta jarritako balustre-saila" / es
balaustrada, fr balustrade); balaustre
("Balaustrada bat osatzen duten kolomatxo-modukoak,
jeneralean molduraz ornatuak / es balaustre, fr
balustre").
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
balaustrada: ElhHizt, EskolaHE;
balaustre: HiruMila, ElhHizt, EskolaHE
// Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, Lur EG/CE eta
EF/FE, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh
DBF, DRA, PMuj. DVC.
Erdara/euskara hiztegietako datuak
a) Erdal balaustrada / balustrade formen
ordainak: balustre: T-L LFB;
baranda: HiruMila, XarHizt, Casve FE,
PMuj DCV, Azkue Aurkibidea;
barangadura: PMuj DCV, Azkue
Aurkibidea; barkalun: T-L LFB;
esku-banda: PMuj DCV;
esku-baranda: PMuj DCV;
eskudel: XarHizt; fara,
faranda: HaizeG FB, T-L LFB;
kalostra: ElhHizt, HaizeG FB, PMuj
DCV, Azkue Aurkibidea; saihets:
Casve FE // Ez dugu aurkitu: Lur EG/CE
eta EF/FB; b) eta balaustre /
balustre formenak: balaustre: ElhHizt;
barkalun: PMuj DCV;
burdin-hesi: HaizeG FB;
fara: HaizeG FB, PMuj DCV, Azkue
Aurkibidea; kalostra: PMuj DCV
// Ez dugu aurkitu: HiruMila, Lur EG/CE eta
EF/FB, Casve FE, T-L LFB.
Erdaretako formak
a) es balaustrada: fr (DLLF):
balustrade; it (S. Carbonell): balaustrata; ca
(DCC): balustrada; en (Collins): balustrade,
bannisters; de (Langenscheidts): Balustrade,
Säulengeländer; b) es balaustre: fr
(DLLF): balustre; truelle (llana); it (S. Carbonell):
balaustro; ca (DCC): ø; en (Collins): baluster,
banister; de (Langenscheidts): Baluster(säule).
Lantaldearen irizpideak
Nazioarteko forma da, egokituz onartzekoa
tradizioan -lus- formakoren bat ageri da (eta hori da,
nonbait, nazioartekoena: fr, en, de); gaur, berriz,
-laus- formakoa proposatu da (horrela da es, it).
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [P008]: [Sartzeko proposatzen dut]
(1994-07-29)
Euskaltzainen oharrak
- [E123]: 'balaustrada | F:
tradizioan -lus- formakoren bat ageri da (eta hori da,
nonbait, nazioartekoena: fr, en, de); gaur, berriz,
-laus- formakoa proposatu da (horrela da es, it). Forma
horretantxe sartuko nuke'.
- [E116]: 'ez dut batere argi ikusten.
Ez dakit behar dugun ere. Lekukotasun gutxi du literaturan,
baina bestelako liburuetan (hiztegiak, entziklopediak) ageri
da. Dagoen moduan emango nuke nik ere'.
- Erabakia: Erabakia
(2004-05-28): 'balaustrada'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balazo
iz. Heg. Bala-tiroa. Balazo bat jaurti egiozu.
Estekak- HBO
Aztergaia: balazo
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-02-10
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Heg..
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E103]: 'balazo iz.
Heg. kentzea hobe'
- [E116]: 'Hitz honek lekukotasun
gehiago du OEHn, gaurko euskara idatzian baino (ez dut
adibiderik aurkitu ez EEBSn ez Ereduzko prosaren datubasean).
Hala ere, uste dut onartu beharko litzatekeela daraman
markarekin, Proposamena: sartu'
- Erabakia: Erabakia
(2004-05-28/2004-06-25/2004-07-23): 'OK'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balazta
iz. Ibilgailu edo tresna bat geldiarazteko edo haren abiadura moteltzeko tresna. Ik. galga. Balazta sakatu nuen barru-barruraino.
balazta zintadun iz. Balazta mota, zilindro bati loturiko zerrenda malgu batek presioa egitean eraginiko marruskadura-indarra baliatzen duena.
Estekak- HBO
Aztergaia: balazta
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau54
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1993-11-11
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
balazta: a) 'freno' 7: B 6 (Otx: "Asto
onek, bein, urre ta arri-bitxidun aulkijakaz apaindduta
joiazan ainbat eta ainbat zaldi-arin erotsu ikusi ei
zittuzan, eta bitxikerijokaz eta ugaletan eta balaztetan
eriezan urrezko lokamu ta larrosakaz"; Bilbao IpuiB:
"Joko lekuan hamasei zaldi dakusguz errezkadan, zein baño
zein aulki, ugal, balazta ta anka-oial dotoreagoakaz
apainduta"; Erkiag BatB 4, adib.: "Ikasten asibarriak
ba ekien ba; frenukada latzak zerga berezia eben. Balazten
gomatxuak erre-usaiña sortzen ebenaz batera, ikaslearen
sakelean bere, zigorraren errea ta zauri-igurtzi minberea
izan oi zan"), EB 1 (MEIG: "Bertako erakundeak edukitzeak,
alegia, baduela ikuskizunik hizkuntzaren iraupenarekin,
balazta gisa besterik ez bada"); b) balezta
(eta -les-, -ll-) 'ballesta' 3: IE 2 (ES: "Nahi diozue
thiratu zuhurtziaren xedari? banda zazue Apoloren balezta";
Zerb IxtS: "Esau, har zaitzik hire baleztak, hoa
ihizirat eta ekharradak maite dutan ihiziki zerbeit"), G 1
(Berron Kijote: "Ezpatak gora jasoak, rodelaz babestua
bata, ta burukiaz bestea, eta ain bere-berean euskaldunaren
mandoa, urrutitik (ballesta-tiroarenatik) ezagun zitzaion
alkilerrekoa zana"), eta OEH argitaratuan gainera: Urt Gen
21,16 ("Hala goan izan zen, eta Iarri zen aitziñaz aitziñ,
(...) urrun balesta aurthik kolpebat bezala"), AR ("Balezta
sobera thiraka <thiraza> hausten da, eta ispiritu
sobera laxua andeatzen"), Izt C ("Gipuzkoako
mendi-mutil gudariak oizerabitzaten armak ziran ballestak,
lanziak, gezia eta dardai eta pordon andi erpiñetan
burni-zorrotzdunak"); eta balazta 1 (Dv Gen
21,16: "Eta goan zen eta jarri balazta tiramen batean");
baleztari IE 3 (EZ Eliç: "Gero hek
dituzte bere / Defensa aldaketan, / Nola baleztari onak /
Fletxak bere eskuetan"; Hm 2: "Nola baleztari onak, /
tragazak eskuetan") eta OEH argitaratuan gainera: Saug
("Baleztari gaixtoa, gezurti"), Arzam ("Gastean Balestaria");
c) ballesta 'cesto para llevar maíz' G 1
(JanEd: "Naiz dala zesto eta / orobat ballesta, / ez
da, nere jendeak, / umeen josteta") // Ik. gainera OEH
argitaratuan ballesta 'torpe, grosero':
Ezale 1897 ("Gero [neskatxa] utzi, lasai, basi
lastaira, banarrota, ballesta, zarabanda, izatera bat
etortzen dan bidea, oik dira") eta testu-lekutasunik gabeko
beste adierak (horca de perros; trampa para coger topos; palo
que sostiene las extremidades de una res muerta y extendida)
eta baleztadun, baleztagile, baleztatto,
baleztatxo.
balazta (eta balazta egiñ) 'frenoa'
adierako 13: B-G 4 (Erkiag BatB 3, adib.:
"[Bizikletak] balazta onak al ditu?"; PMuj Mendi: "Nik
ere lagunduko nien; kontuz ordea, ta noizean bein balazta
egiñaz"); EB 9 (Elhuyar, TeknolMekan 8, adib.:
"Zapatadun balaztak", "Diskodun balaztak");
balaztaketa EB 2 (Elhuyar: "Azeleraziotan eta
balaztaketatan momentu eragozlea abiadurarekin nola aldatzen
den kontutan hartu", "Balaztaketa mekanikoa ala kontramartxa
bidezkoa egiten den kontutan hartu"); balaztada
EB 1 (I. Aldabe: "Zuzenki, uraren oldarren menpe dauden
lekutan, sahatsez (Salix sp.) eraturiko banda bat
aurkitzen da, zeinak, uholdeen aurkako lehen 'balaztada'
diren"); balaztapen-erradiazio EB 1 (J.M.
Barandiaran: "Bertan tentsio altuz azeleraturiko elektroiek
anodo finko edo birakor baten aurka talka egitean
balaztapen-erradiazioa igortzen dute"); balezta:
a) (eta ballesta) 'arkuaren antzeko arma' adierako
EB 2 (J. Kalzada: "jainkoaren borondatearen interpretatzaile
bere burua eginik, apostoluak lantza, balezta, habaila eta
bonbardaz horniturik bidaltzen ditu gurutzeratuaren alde
predikatzera"; A. Arejita: "Batzuetan tresnagintza hau
zailagoa zen, eta nagusien laguntza behar zen horretarako:
goitiberak, kometak, ballestak, kolunpioak... egiteko");
b) 'malgukia' adierako EB 1 (Kalkulua: "Balezta
batean karga baten oszilazioak aztertuz, oreka-posizioarekiko
y desbideraketaren formula denboraren funtzio bezala lortzen
dugu") // Cf. gainera: balizta
BAO 1992 ("Lakioa eta amuak erabiliz, baita ere era
guztietako segada eta zepoak, saihets gisakoak, olga edo
balizta motako sareak, naza edo segada motakoak barne");
balista (L. Dorronsoro: "Zingiratxoko uretan,
kolore biziko arrai bikañak dabiltza igeri. Emen, balista bat
ari da bizkor, itxas-belar baten adarra marraxkatzen. Onen
buruak, pailaso batena dirudi"); baleztarrain
EB 1: M.A. Unanua ("Baleztarrainak familia tropikal bat
osatzen dute").
balazta: DFrec 1, AB38 21 ('freno'), HiztEn (1
abiadura moteltzeko mekanismoa; 2 arku-moduko eragozgarria;
eta esku-balazta (AS), LurE (martxa leuntzeko
aparatua), Euskalterm 54 ('freno' itzuliak);
frenazo: DFrec 1; freno: DFrec 3,
AB38 11, AB50 2, Euskalterm 14; frenu: DFrec 1,
AB38 2; balaztada: AB38 3 ('frenazo'), HiztEn,
Euskalterm 2; balezta: AB38 3 ('ballesta'
itzuliak), HiztEn (1 arma zaharra; 2 orrizko malgukia; 3 Ik.
balazta), LurE (arma zaharra), Euskalterm 14
('ballesta' itzuliak); balaztaketa: AB38 5,
HiztEn, Euskalterm 3; baleztari: HiztEn, LurE;
frenagailu: AB38 1; baleztarrain:
HiztEn, LurE, Euskalterm 2 // eta Euskalterm:
frenaketa 3, frenatzaile 1, balaztagarri
1.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
balazketa: HiruMila (frenado; eta
balazketa-erradizazio: AS), ElhHizt;
balazta: EuskHizt (galga), HiruMila (freno),
ElhHizt (1 freno; 2 horca), ElhHizt (1 freno; 2 horca),
EskolaHE (galga; autoen malgukia), Casve EF (frein),
HaizeG BF (frein), Lh DBF (1 arbalète; 2 frein;
3 entrave pour empêcher les porcs de défoncer les haies. ik.
balesta), DRA (1 brida, freno; 2 ballesta: arma; 3
traba triangular; 4 cesto para llevar maíz), PMuj DVC
(1 trabanco, horca, etab.; 2 cesto para llevar maíz; 3
ballesta, balista; 4 freno, bocado de las caballerías);
balaztada: HiruMila (frenazo), ElhHizt, PMuj
DVC (frenazo); balaztari: Lh DBF
(tireur à l'arc), PMuj DVC (arquero);
balaztatu: EuskHizt (galgatu), HiruMila
(frenar), ElhHizt (frenar), EskolaHE (balazta, galga ezarri),
Casve EF (freiner), HaizeG BF (freiner), Lh
DBF (freiner), PMuj DVC ((re)frenar, etab.);
balaztatze: EuskHizt, HiruMila (acc. de
frenar); balaztu: DRA (enfrenar);
balesta: HiruMila (1 torpe; 2 horca), Lh
DBF (1 tribart, sort de carcan...; 2 flèche, dard; 3
arbalète, boliste; 4 fourche en général; 5 piège à taupes),
DRA (1 torpe; 2 horca), PMuj DVC (1 horca, trangallo,
traba que se pone a los animales; 2 dardo);
balestra: DRA (1 dardo; 2 trama para coger
topos), PMuj DVC (1 ballesta, ballista; 2 trampa,
lazo, etab.); balezta: EuskHizt (1 arma
zaharra; 2 arku moduko eragozgarria), HiruMila (1 ballesta:
arma; 2 ballesta: de las ruedas), ElhHizt (1 arm.: ballesta;
2 teknol.: ballesta; 3 ik. balazta; 4 camal), EskolaHE
(arma zaharra), Lur EG/CE (ballesta) eta EF/FE
(baliste, arbalète), Casve EF (1 arbalète; 2 piège à
taupes), DRA (1 traba en forma de aro de ballesta...; 2 ik.
balestra), PMuj DVC (1 ballesta; 2 venablo; 3
freno; 4 trangallo; 5 callejo, etab.; eta
balezta-gertutze (empulgadora), balezta-pilo
(ballestería), balezta-zai (ballestero),
balezta-zulo (ballestera)); baleztari:
EuskHizt, HiruMila (ballestero), ElhHizt, EskolaHE, Lur
EG/CE (ballestero) eta EF/FE (arbalètrier),
PMuj DVC (ballestero, etab.; eta
baleztari-buru, baleztari-talde,
baleztari-etxe); baleztarrain: ElhHizt,
EskolaHE, PMuj DVC (pez ballesta);
baleztatu: EuskHizt (galga ezarri), HiruMila
ik. balaztatu, PMuj DVC (1 emballenar; 2
(en)frenar; 3 ballestear); baleztatze:
EuskHizt; baleztra: Casve EF (1
arbalète; 2 piège à taupes), PMuj DVC (horca, etab.);
frenatu: HiruMila ik. balaztatu
// eta PMuj DVC: balaztaldi
(ballestada), baleztada (ballestazo, etab.),
baleztagile (ballestero) baleztaile
(emballestador), baleztegi (ballestería),
balezt-eiza (ballestería).
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
'frenoa, galga'
Informazio lexikografikoa
Forma-adieren gurutzamenduak
'freno, galga' (cf. balezta)
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [I102]: "'freno' forma erabilia izan
arren ez litzateteke sinonimotzat eman beharko" (1995-01-10)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balaztatu, balazta/balaztatu, balaztatzen
du ad. Balaztari eraginez, ibilgailu edo tresna bat geldiarazi edo haren abiadura moteldu. Ik. galgatu; frenatu. Gidariak, oinezkoa ez harrapatzeagatik, bat-batean balaztatu zuen. Sistema hori gai da trenaren jarduna kontrolatzeko eta, tarte bakoitzeko gehienezko abiadura gainditzen badu, trena automatikoki balaztatzeko.
Estekak- HBO
Aztergaia: balaztatu
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1993-11-11
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
balaztatu, balazta(tu), balaztatzen. du ad.
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
balaztatu, balazta(tu), balaztatzen
Forma berri tradizioko oinarri handirik gabea, baina
beharrezkoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balaztatze
iz. Balaztari eraginez, ibilgailu edo tresna bat geldiaraztea edo haren abiadura moteltzea. Balaztatze sistemak huts egiten baldin badu. Abiadura handiak balaztatze bortitzak eragiten ditu.
Estekak- HBO
Aztergaia: balaztatze
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-02-10
|
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z6:LBeh
|
2011-06-07
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
6: Laurentzi Garmendia 3 (Sepangen, ordea, zuzengune luzeak
daude, abiadura handiko bihurguneak, eta balaztatze
bortitzagoak, Bahrain zuzengune eta balaztatze estiloko
zirkuitua da, Zuzengunea bera ere aipatzekoa da, zirkuitu
guztien artean luzeena baita. 1,2 kilometro da luze, eta
ondoren balaztatze bortitza dago), Bixente Merino
(Balaztatzea behar baino gehiago luzatzen bada, motelgailuak
gastatuta dauden seinale da), EiTB.com 2 (Erreakzio
distantzia gidariak balaztatze pedalari jo aurreko tarteari
deitzen diogu, Gidariak, beraz, kontuan izan behar ditu,
erreakzio tartea, balaztatze tartea, segurtasun tartea eta
gelditze tartea). balaztatze
Beste (edozein) iturritako erabilerak
Ez dugu aurkitu ap. EPG.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Ongi eratua da
ongi eratua dago, eta gutxitan bada ere, erabilia da.
Lantaldearen irizpideak
Eratorri hiztegi-sarrerarik ez dagokiona
-tze.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balbe
1 iz. Herioari ematen zaion izena. Balbe gaiztoak eroan.
2 iz. Zorte txarra. Ustez balbea dakarren zenbakiak zori ona ekarri dio taldeari.
Estekak- HBO
Aztergaia: balbe
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau54
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1993-11-11
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Tradizioan halako erabilera-bermea duen forma (hiztegiari
oreka-osotasunak emateko egokia dena)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balboa
iz. Panamako diru unitatea.
balbula
1 iz. Isurkari baten edo gas baten emaria egokitzen duen gailua; isurkari bat edo gas bat
hodi batean zehar noranzko bakarrean joanarazten duen gailua. Balbula horiek, kutxa airez beteta dagoenean,
zuloak itxi egiten dituzte eta ez dute aire hori berriz ateratzen uzten.
2 iz. Osagai elektronikoa, seinale elektriko baten ezaugarriak aldatzeko erabiltzen dena.
3 iz. Gorputzeko hodietan, isurkariak noranzko bakarrean iragaten
uzten dituen mintzezko tolesa. Zainek balbula batzuk dituzte
tarteka-tarteka, nahikoa hurbil bata bestetik; balbula horiek bihotz aldera joaten
uzten diote odolari, baina ez beste aldera. Bihotzeko balbula.
Estekak- HBO
Aztergaia: balbula
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:IrEm
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:EEBS:14
|
1998-02-10
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + /
EskolaHE: +
Lantaldearen irizpideak
Forma hedatua onartzekoa da, ordain egokirik ez duenean
ordezkorik proposatu da (cf. maskor), baina
lantaldeari ez zaio erabilerraza iruditzen.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[nik zerrendan sartu egingo
nuke, horrelakoak erabiltzeko premia noiznahi dugulako]"
(1994-11-02)
- [P008]: [Sartzeko proposatzen dut]
(1994-07-29)
Euskaltzainen oharrak
- [E116]: 'balbula ordezkorik
proposatu da (cf. maskor), baina lantaldeari ez zaio
erabilerraza iruditzen. Nazioartekoa da?'
- [E116]: 'nire zalantzak jarri nituen
oharra egitean. Ingelesez eta frantsesez "valve" esaten da.
Baina "valva", gaztelaniaz, maskorraren zati gogor bakoitzari
esaten zaio ("Cada una de las piezas duras y movibles que
constituyen la concha de los moluscos lamelibranquios y de
otros invertebrados", RAE), eta orduan "valvula" aukeratu du.
Beraz, "balbula" espainolezko hitza da, duda gabe. Gogorregia
izan daiteke "maskor" erabiltzea, baina egoera honetan hitz
hori bedeinkatzea ez dut batere argi ikusten. Ez dut proposamen
argirik'.
- Erabakia: Erabakia
(2004-05-28/2004-06-25/2004-07-23): 'balbula iz.'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balda
iz. Bizk. Paretetan edo altzarietan jartzen den apala.
Estekak- HBO
Aztergaia: balda
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-02-10
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: Ik. 1 apal / LurE: - /
ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Bizk.
Forma baten adiera(k)
apala.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E116]: 'balda iz.
Bizk. 'apala'. gaztelania hutsa da. Kentzea
proposatzen dut'
- [E116]: 'Ez dut ikusten inola ere
honen beharrik. Hor dugu "apal" hitza. Baztanen "alase" biltzen
du Izetak bere hiztegian, eta hori da han erabili izan dena
(gazteek ahaztua badute ere). Gaurko euskaran gutxi ageri da
(Lertxundik "balda-balda egina nuen gorputza" dio). Nire
proposamena: ez sartu'
- Erabakia: Erabakia
(2004-05-28/2004-06-25/2004-07-23): 'balda iz.
Bizk. '(liburuak-eta uzteko) apalak''.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baldan
adj. Zabarra, moldakaitza. Arrotz eta erbestekoak makal, baldan, baldres, motz, oker, zital, asto eta dongeak direla. Asto, baldan, alfer, hondatzaile... buruan jotzeko gogoa ematen didak, horra. Utzia eta baldana, bai, gure Martin! Emakume baldana. Soldaduen esku baldanek josi zuten gurutzean. Gogoeta zoragarriak eta totel esaldi baldanak.
Estekak- HBO
Aztergaia: baldan
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau54
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1993-11-11
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Tradizioan halako erabilera-bermea duen forma (hiztegiari
oreka-osotasunak emateko egokia dena)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baldankeria
1 iz. Baldanaren bizioa, zabarkeria.
2 iz. Egite edo hitz baldana. Ez ziren izan batere laburragoak gero aditu zituen baldankeriak eta hitz itsusiak.
Estekak- HBO
Aztergaia: baldankeria
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArau54
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:HBB
|
1993-11-11
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Tradizioan halako erabilera-bermea duen forma (hiztegiari
oreka-osotasunak emateko egokia dena)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baldanki
adb. g.er. Moldakaizki.
Estekak- HBO
Aztergaia: baldanki
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z4:HBL
|
1998-02-10
|
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-ki.
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baldar
1 adj. Moldakaizki edo astunki aritzen edo higitzen dena, behar adinako zalutasuna ez duena. Ik. trakets. Agure baldarra. Hego ukaldi baldarrez eraiki zuen hegaldia. Oso baldarra naiz maitasun gaietan. Langile baldarra. Baldarregia da erlojugintzarako. Erori zenez gero, baldar dago dantzarako.
2 adj. Baldresa. Euskara trakets eta baldarrean.
Estekak- HBO
Aztergaia: baldar
Iturria:
|
Kodea [?]
|
Data
|
Proposamena
|
Araua:
|
Z3:EArauB
|
|
|
Hiztegi Batuko Lantaldea:
|
Z3:EEBS:10
|
1993-11-11
|
Lantaldeak besterik gabe onartua
|
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [A104]: "Aipatzekoa: "baldarrontzi""
(1994-08-02)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
Oharra: azken eguneraketa 2022-01-12