bala2
iz. Uzta sorta lotua. Ik. azao. Soroan gari balak egiten. Balak bildu. Emakume bala-lotzaileek inguratu zuten agurka. Ehunka kotoi-bala zeuden pilaturik ontzi gainean.
bala-bala
adb. Berrien hedatzeari buruz mintzatuz, laster. Berri pozgarriak bala-bala, tximista baino lehen, zabaldu ziren herri osoan.
Albistea bala-bala zebilen herrian.
Estekak-
HBO
Aztergaia: bala-bala
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1998-02-10 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + /
EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Adibide argigarriak, testuinguru egokiak
berri pozgarriak bala-bala, tximista baino lehen, zabaldu ziren
herri osoan.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balada
iz. Hitz neurtuzko kontakizuna, eskuarki gaitzat antzinako gertaera bat duena. Schiller-en baladak. Euskal herri literaturako baladak.
baladre
iz. Ranunculaceae familiako belar landare bizikorra, sendagintzan erabiltzen diren sustraiak dituena. Baladrea, sendoen hilgarri, eroen sendogarri (esr. zah.).
Estekak-
HBO
Aztergaia: baladre
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:IrEm |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1998-02-10 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: Ik. otsababa /
LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE: ik. lupu-belar.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
(belar-mota).
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K204]: "ellebore blanche (bot)
[Lhande-renetik hartu ditut...]" (1995-03-03)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balaka
iz. g.er. Marraka.
Estekak-
HBO
Aztergaia: balaka
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1998-02-10 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
beea, marraka.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balakagarri
adj. Balakatzen duena. Ik. lausengari. Hitz balakagarriak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: balakagarri
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1998-02-10 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balakari
adj. Lausengaria, losintxaria. Ik. balakatzaile.
Estekak-
HBO
Aztergaia: balakari
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1998-02-10 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
balakatzailea, losintxaria.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balakatu, balaka/balakatu, balakatzen
du ad. Lausengatu. Ik. losintxatu. Hitz eztiz balakatu. Horrelako emazteak, lehenbizian lausengatzen eta balakatzen badu ere, ordea, azkenean larrutzen eta desegiten du. Euskal Herria: lausengatzen eta balakatzen hauenak, horrek engainatzen hau. Ikusleak astindu nahi ditu eta lazki marruskatu, ez balakatu.
Estekak-
HBO
Aztergaia: balakatu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1993-11-11 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
balakatu, balaka, balakatzen. du ad. Sin.
losintxatu.
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
balakatu, balaka, balakatzen
Tradizioan halako erabilera-bermea duen forma (hiztegiari
oreka-osotasunak emateko egokia dena)
ik. losintxatu
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K204]: "perekatu, lausengatu. Balaka
hitzetik dator bainan balaka hitza behin ere ez dut entzun"
(1995-03-03)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balakatzaile
adj./iz. g.er. Balakaria.
Estekak-
HBO
Aztergaia: balakatzaile
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1998-02-10 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balaku
iz. Lausengua. Ik. losintxa. Emakumearen balakuak. Balakuzko solasak. Balakuz lortutako gauza. Inorentzat zurikeria eta balakurik gabe. Balakuak egin. || Esr. zah.: Gure orak buztanaz daki balaku egiten, eta ahoaz ausikitzen. Astoaren balakuak, ostikoak eta ausikiak.
balakuka
adb. Balakuak eginez, balakuak egiten. Txakurra sartu zen, eta nagusi zaharrari isatsarekin balakuka hasi zitzaion.
Estekak-
HBO
Aztergaia: balakuka
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1998-02-10 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-ka.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balanbatu, balanba, balanbatzen
da ad. g.er. Kulunkatu.
Estekak-
HBO
Aztergaia: balanbatu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1998-02-10 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
balanba, balanbatzen.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
kulunkatu.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balanka
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, balanka-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik,
forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. palanka].
Estekak-
HBO
Aztergaia: balanka
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1998-02-10 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: Ik. palanka / HiztEn: Ik. palanka / LurE: - /
ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Aldaera baztertuaren ordaina
Ik. palanka.
Lexemen erregulartasuna
b-/p-.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balantza
1 iz. Pisatzeko tresna, alde batera eta bestera makur daitekeen atal zurrun batek eta atal horren muturretan zintzilik dauden plater moduko bi ontziz osatua. Aingeru bat agertu zen eskuan balantza bat zuela. Amodioak erabiltzen du batbedera nahi duen lekura, pisuak balantza erabiltzen duen bezala. Erromatar balantza.
2 iz. Orekan ezin egon denak alde batera eta bestera egiten duen mugimendua. Hordiak egiten dituen balantzak. Uhinen balantza.
3 iz. (B larriz). Zodiakoko konstelazioa. Ik. libra 2. Uztai antzeko izar-gerrikoa ageri baita hamabi izar mordorekin: Aharia, Zezena, Bikiak, Karramarroa, Lehoia, Birjina, Balantza, Eskorpioia, Sagitarioa, Kaprikornioa, Akuarioa eta Arrainak; han ikusten nuen guztia batean.
4 iz. Zodiakoa banatzen den hamabi zatietako zazpigarrena, eguzkia Libra konstelazioaren aurrean ikusten den aldiari (irailaren 23tik urriaren 22 artekoari) dagokiona; zati horri dagokion ikurra. Ik. libra 3.
balantzan 1 adb. Zalantzan.
2 adb. Balantzaka. Itsasontzia gora eta behera balantzan dabil.
Estekak-
HBO
Aztergaia: balantza
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1992-10-29 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z2:IkHizt |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:11 |
|
|
Formari buruzko datuak
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa emateko eskatuz: balantzan.
Informazio osagarria
Ikusiko da eratorriari dagokion formatua
balantzaka
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: Osoko Bilkura
(2015-10-30): Onartua: balantza 1 iz. 'pisatzeko tresna'. 2
iz. Sin. libra
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balantzaka
adb. Balantzak eginez. Ik. zabuka. Bidexketan gurdiak negarrez eta balantzaka. Orduan sortu haiz bidetik, balantzaka, eta hirekin aurrez aurre jarri garenean, zerraldo erori haiz gure oinetan.
balantze
1 iz. Ekon. Enpresa baten inbentarioa edo kontabilitatea laburbiltzen duen egoera-taula. 2008an izandako ezohiko irabaziak, irabazietara bideratu beharrean, gure balantzea sendotzera bideratu ditugu.
2 iz. Geol. Akuifero, aintzira edo kideko bateko uraz mintzatuz, bertan sartzen eta bertatik irteten diren kopuruen arteko erlazioa. Balantze hidrikoa. Ur-balantzea.
balaustrada
iz. Baranda, kalostra.
Estekak-
HBO
Aztergaia: balaustrada
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:IrEm |
1998-02-10 |
Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ik. OEH argitaratuan balustra (CrIc: "Nun
jarri biar da belauniko? Baldin bada balustrarik aren kontra, eta
ez baldin bada, lurrian"), eta hor, gainera, balastra
(ik. balustra); ez dugu bal(a)ustrada,
bal(a)ustre formarik aurkitu.
balaustrada 1, Elhuyar (kalostra
hiztegi-sarreraren definizioan: "2. Eraik.
Balaustrada").
balaustrada: HiztEn ("Baranda edo karel bat
eratzeko moduan, goitik eta behetik elementu korritu banarekin
elkartuta jarritako balaustre-saila"), LurE, Euskalterm 3 (hauetan
1 kalostra sinonimoarekin); balaustre:
HiztEn-LurE, Euskalterm 2 (hauetan 1 barkalun
sinonimoarekin: 'balaustre'; eta 1 konpas balaustredun:
'bigotera') // Ez dugu aurkitu ap. DFrec, AB38, AB50
// eta 'balaustre' itzulitako bestea:
barkalun: Euskalterm 3 (hauetan 1
kalostra-ziri sinonimoarekin; 1 b. torneatu
'balaustre torneado'; eta 1 balaustre sinonimoarekin).
Sektore jakin bateko informazioa
Ik. Eraikuntza Hiztegian: balaustrada
(kalostra sinonimoarekin: "baranda edo karel bat eratzeko
moduan, goitik eta behetik elementu korritu banarekin elkartuta
jarritako balustre-saila" / es balaustrada, fr
balustrade); balaustre ("Balaustrada bat osatzen
duten kolomatxo-modukoak, jeneralean molduraz ornatuak / es
balaustre, fr balustre").
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
balaustrada: ElhHizt, EskolaHE;
balaustre: HiruMila, ElhHizt, EskolaHE // Ez
dugu aurkitu ap. EuskHizt, Lur EG/CE eta EF/FE,
XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh DBF, DRA,
PMuj. DVC.
Erdara/euskara hiztegietako datuak
a) Erdal balaustrada / balustrade formen
ordainak: balustre: T-L LFB;
baranda: HiruMila, XarHizt, Casve FE, PMuj
DCV, Azkue Aurkibidea; barangadura:
PMuj DCV, Azkue Aurkibidea; barkalun:
T-L LFB; esku-banda: PMuj DCV;
esku-baranda: PMuj DCV; eskudel:
XarHizt; fara, faranda: HaizeG
FB, T-L LFB; kalostra: ElhHizt, HaizeG
FB, PMuj DCV, Azkue Aurkibidea;
saihets: Casve FE // Ez dugu aurkitu:
Lur EG/CE eta EF/FB; b) eta balaustre /
balustre formenak: balaustre: ElhHizt;
barkalun: PMuj DCV; burdin-hesi:
HaizeG FB; fara: HaizeG FB, PMuj
DCV, Azkue Aurkibidea; kalostra: PMuj
DCV // Ez dugu aurkitu: HiruMila, Lur EG/CE
eta EF/FB, Casve FE, T-L LFB.
Erdaretako formak
a) es balaustrada: fr (DLLF): balustrade;
it (S. Carbonell): balaustrata; ca (DCC): balustrada;
en (Collins): balustrade, bannisters; de
(Langenscheidts): Balustrade, Säulengeländer; b) es
balaustre: fr (DLLF): balustre; truelle (llana);
it (S. Carbonell): balaustro; ca (DCC): ø; en
(Collins): baluster, banister; de (Langenscheidts):
Baluster(säule).
Lantaldearen irizpideak
Nazioarteko forma da, egokituz onartzekoa
tradizioan -lus- formakoren bat ageri da (eta hori da,
nonbait, nazioartekoena: fr, en, de); gaur, berriz, -laus-
formakoa proposatu da (horrela da es, it).
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [P008]: [Sartzeko proposatzen dut]
(1994-07-29)
Euskaltzainen oharrak
- [E123]: 'balaustrada | F:
tradizioan -lus- formakoren bat ageri da (eta hori da,
nonbait, nazioartekoena: fr, en, de); gaur, berriz, -laus-
formakoa proposatu da (horrela da es, it). Forma horretantxe
sartuko nuke'.
- [E116]: 'ez dut batere argi ikusten.
Ez dakit behar dugun ere. Lekukotasun gutxi du literaturan, baina
bestelako liburuetan (hiztegiak, entziklopediak) ageri da. Dagoen
moduan emango nuke nik ere'.
- Erabakia: Erabakia
(2004-05-28): 'balaustrada'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balazo
iz. Heg. Bala-tiroa. Balazo bat jaurti egiozu.
Estekak-
HBO
Aztergaia: balazo
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1998-02-10 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Heg..
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E103]: 'balazo iz.
Heg. kentzea hobe'
- [E116]: 'Hitz honek lekukotasun
gehiago du OEHn, gaurko euskara idatzian baino (ez dut adibiderik
aurkitu ez EEBSn ez Ereduzko prosaren datubasean). Hala ere, uste
dut onartu beharko litzatekeela daraman markarekin, Proposamena:
sartu'
- Erabakia: Erabakia
(2004-05-28/2004-06-25/2004-07-23): 'OK'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balazta
iz. Ibilgailu edo tresna bat geldiarazteko edo haren abiadura moteltzeko tresna. Ik. galga. Balazta sakatu nuen barru-barruraino.
balazta zintadun iz. Balazta mota, zilindro bati loturiko zerrenda malgu batek presioa egitean eraginiko marruskadura-indarra baliatzen duena.
Estekak-
HBO
Aztergaia: balazta
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau54 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1993-11-11 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
balazta: a) 'freno' 7: B 6 (Otx: "Asto
onek, bein, urre ta arri-bitxidun aulkijakaz apaindduta joiazan
ainbat eta ainbat zaldi-arin erotsu ikusi ei zittuzan, eta
bitxikerijokaz eta ugaletan eta balaztetan eriezan urrezko lokamu
ta larrosakaz"; Bilbao IpuiB: "Joko lekuan hamasei zaldi
dakusguz errezkadan, zein baño zein aulki, ugal, balazta ta
anka-oial dotoreagoakaz apainduta"; Erkiag BatB 4, adib.:
"Ikasten asibarriak ba ekien ba; frenukada latzak zerga berezia
eben. Balazten gomatxuak erre-usaiña sortzen ebenaz batera,
ikaslearen sakelean bere, zigorraren errea ta zauri-igurtzi
minberea izan oi zan"), EB 1 (MEIG: "Bertako erakundeak edukitzeak,
alegia, baduela ikuskizunik hizkuntzaren iraupenarekin, balazta
gisa besterik ez bada"); b) balezta (eta -les-,
-ll-) 'ballesta' 3: IE 2 (ES: "Nahi diozue thiratu zuhurtziaren
xedari? banda zazue Apoloren balezta"; Zerb IxtS: "Esau, har
zaitzik hire baleztak, hoa ihizirat eta ekharradak maite dutan
ihiziki zerbeit"), G 1 (Berron Kijote: "Ezpatak gora jasoak,
rodelaz babestua bata, ta burukiaz bestea, eta ain bere-berean
euskaldunaren mandoa, urrutitik (ballesta-tiroarenatik) ezagun
zitzaion alkilerrekoa zana"), eta OEH argitaratuan gainera: Urt Gen
21,16 ("Hala goan izan zen, eta Iarri zen aitziñaz aitziñ, (...)
urrun balesta aurthik kolpebat bezala"), AR ("Balezta sobera
thiraka <thiraza> hausten da, eta ispiritu sobera laxua
andeatzen"), Izt C ("Gipuzkoako mendi-mutil gudariak
oizerabitzaten armak ziran ballestak, lanziak, gezia eta dardai eta
pordon andi erpiñetan burni-zorrotzdunak"); eta
balazta 1 (Dv Gen 21,16: "Eta goan zen eta jarri
balazta tiramen batean"); baleztari IE 3 (EZ
Eliç: "Gero hek dituzte bere / Defensa aldaketan, / Nola
baleztari onak / Fletxak bere eskuetan"; Hm 2: "Nola baleztari
onak, / tragazak eskuetan") eta OEH argitaratuan gainera: Saug
("Baleztari gaixtoa, gezurti"), Arzam ("Gastean Balestaria"); c)
ballesta 'cesto para llevar maíz' G 1 (JanEd:
"Naiz dala zesto eta / orobat ballesta, / ez da, nere jendeak, /
umeen josteta") // Ik. gainera OEH argitaratuan
ballesta 'torpe, grosero': Ezale 1897 ("Gero
[neskatxa] utzi, lasai, basi lastaira, banarrota, ballesta,
zarabanda, izatera bat etortzen dan bidea, oik dira") eta
testu-lekutasunik gabeko beste adierak (horca de perros; trampa
para coger topos; palo que sostiene las extremidades de una res
muerta y extendida) eta baleztadun, baleztagile,
baleztatto, baleztatxo.
balazta (eta balazta egiñ) 'frenoa'
adierako 13: B-G 4 (Erkiag BatB 3, adib.: "[Bizikletak]
balazta onak al ditu?"; PMuj Mendi: "Nik ere lagunduko nien;
kontuz ordea, ta noizean bein balazta egiñaz"); EB 9 (Elhuyar,
TeknolMekan 8, adib.: "Zapatadun balaztak", "Diskodun
balaztak"); balaztaketa EB 2 (Elhuyar: "Azeleraziotan
eta balaztaketatan momentu eragozlea abiadurarekin nola aldatzen
den kontutan hartu", "Balaztaketa mekanikoa ala kontramartxa
bidezkoa egiten den kontutan hartu"); balaztada EB 1
(I. Aldabe: "Zuzenki, uraren oldarren menpe dauden lekutan,
sahatsez (Salix sp.) eraturiko banda bat aurkitzen da,
zeinak, uholdeen aurkako lehen 'balaztada' diren");
balaztapen-erradiazio EB 1 (J.M. Barandiaran: "Bertan
tentsio altuz azeleraturiko elektroiek anodo finko edo birakor
baten aurka talka egitean balaztapen-erradiazioa igortzen dute");
balezta: a) (eta ballesta) 'arkuaren antzeko
arma' adierako EB 2 (J. Kalzada: "jainkoaren borondatearen
interpretatzaile bere burua eginik, apostoluak lantza, balezta,
habaila eta bonbardaz horniturik bidaltzen ditu gurutzeratuaren
alde predikatzera"; A. Arejita: "Batzuetan tresnagintza hau
zailagoa zen, eta nagusien laguntza behar zen horretarako:
goitiberak, kometak, ballestak, kolunpioak... egiteko"); b)
'malgukia' adierako EB 1 (Kalkulua: "Balezta batean karga
baten oszilazioak aztertuz, oreka-posizioarekiko y desbideraketaren
formula denboraren funtzio bezala lortzen dugu") // Cf.
gainera: balizta BAO 1992 ("Lakioa eta amuak
erabiliz, baita ere era guztietako segada eta zepoak, saihets
gisakoak, olga edo balizta motako sareak, naza edo segada motakoak
barne"); balista (L. Dorronsoro: "Zingiratxoko
uretan, kolore biziko arrai bikañak dabiltza igeri. Emen, balista
bat ari da bizkor, itxas-belar baten adarra marraxkatzen. Onen
buruak, pailaso batena dirudi"); baleztarrain EB 1:
M.A. Unanua ("Baleztarrainak familia tropikal bat osatzen
dute").
balazta: DFrec 1, AB38 21 ('freno'), HiztEn (1
abiadura moteltzeko mekanismoa; 2 arku-moduko eragozgarria; eta
esku-balazta (AS), LurE (martxa leuntzeko aparatua),
Euskalterm 54 ('freno' itzuliak); frenazo: DFrec 1;
freno: DFrec 3, AB38 11, AB50 2, Euskalterm 14;
frenu: DFrec 1, AB38 2; balaztada: AB38
3 ('frenazo'), HiztEn, Euskalterm 2; balezta: AB38 3
('ballesta' itzuliak), HiztEn (1 arma zaharra; 2 orrizko malgukia;
3 Ik. balazta), LurE (arma zaharra), Euskalterm 14
('ballesta' itzuliak); balaztaketa: AB38 5, HiztEn,
Euskalterm 3; baleztari: HiztEn, LurE;
frenagailu: AB38 1; baleztarrain:
HiztEn, LurE, Euskalterm 2 // eta Euskalterm:
frenaketa 3, frenatzaile 1, balaztagarri
1.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
balazketa: HiruMila (frenado; eta
balazketa-erradizazio: AS), ElhHizt; balazta:
EuskHizt (galga), HiruMila (freno), ElhHizt (1 freno; 2 horca),
ElhHizt (1 freno; 2 horca), EskolaHE (galga; autoen malgukia),
Casve EF (frein), HaizeG BF (frein), Lh DBF (1
arbalète; 2 frein; 3 entrave pour empêcher les porcs de défoncer
les haies. ik. balesta), DRA (1 brida, freno; 2 ballesta:
arma; 3 traba triangular; 4 cesto para llevar maíz), PMuj
DVC (1 trabanco, horca, etab.; 2 cesto para llevar maíz; 3
ballesta, balista; 4 freno, bocado de las caballerías);
balaztada: HiruMila (frenazo), ElhHizt, PMuj
DVC (frenazo); balaztari: Lh DBF
(tireur à l'arc), PMuj DVC (arquero);
balaztatu: EuskHizt (galgatu), HiruMila (frenar),
ElhHizt (frenar), EskolaHE (balazta, galga ezarri), Casve EF
(freiner), HaizeG BF (freiner), Lh DBF (freiner),
PMuj DVC ((re)frenar, etab.); balaztatze:
EuskHizt, HiruMila (acc. de frenar); balaztu: DRA
(enfrenar); balesta: HiruMila (1 torpe; 2 horca), Lh
DBF (1 tribart, sort de carcan...; 2 flèche, dard; 3
arbalète, boliste; 4 fourche en général; 5 piège à taupes), DRA (1
torpe; 2 horca), PMuj DVC (1 horca, trangallo, traba que se
pone a los animales; 2 dardo); balestra: DRA (1
dardo; 2 trama para coger topos), PMuj DVC (1 ballesta,
ballista; 2 trampa, lazo, etab.); balezta: EuskHizt
(1 arma zaharra; 2 arku moduko eragozgarria), HiruMila (1 ballesta:
arma; 2 ballesta: de las ruedas), ElhHizt (1 arm.: ballesta; 2
teknol.: ballesta; 3 ik. balazta; 4 camal), EskolaHE (arma
zaharra), Lur EG/CE (ballesta) eta EF/FE (baliste,
arbalète), Casve EF (1 arbalète; 2 piège à taupes), DRA (1
traba en forma de aro de ballesta...; 2 ik. balestra), PMuj
DVC (1 ballesta; 2 venablo; 3 freno; 4 trangallo; 5 callejo,
etab.; eta balezta-gertutze (empulgadora),
balezta-pilo (ballestería), balezta-zai (ballestero),
balezta-zulo (ballestera)); baleztari:
EuskHizt, HiruMila (ballestero), ElhHizt, EskolaHE, Lur
EG/CE (ballestero) eta EF/FE (arbalètrier), PMuj
DVC (ballestero, etab.; eta baleztari-buru,
baleztari-talde, baleztari-etxe);
baleztarrain: ElhHizt, EskolaHE, PMuj DVC (pez
ballesta); baleztatu: EuskHizt (galga ezarri),
HiruMila ik. balaztatu, PMuj DVC (1 emballenar; 2
(en)frenar; 3 ballestear); baleztatze: EuskHizt;
baleztra: Casve EF (1 arbalète; 2 piège à
taupes), PMuj DVC (horca, etab.); frenatu:
HiruMila ik. balaztatu // eta PMuj DVC:
balaztaldi (ballestada), baleztada (ballestazo,
etab.), baleztagile (ballestero) baleztaile
(emballestador), baleztegi (ballestería), balezt-eiza
(ballestería).
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
'frenoa, galga'
Informazio lexikografikoa
Forma-adieren gurutzamenduak
'freno, galga' (cf. balezta)
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [I102]: "'freno' forma erabilia izan
arren ez litzateteke sinonimotzat eman beharko" (1995-01-10)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balaztatu, balazta/balaztatu, balaztatzen
du ad. Balaztari eraginez, ibilgailu edo tresna bat geldiarazi edo haren abiadura moteldu. Ik. galgatu; frenatu. Gidariak, oinezkoa ez harrapatzeagatik, bat-batean balaztatu zuen. Sistema hori gai da trenaren jarduna kontrolatzeko eta, tarte bakoitzeko gehienezko abiadura gainditzen badu, trena automatikoki balaztatzeko.
Estekak-
HBO
Aztergaia: balaztatu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1993-11-11 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
balaztatu, balazta(tu), balaztatzen. du ad.
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
balaztatu, balazta(tu), balaztatzen
Forma berri tradizioko oinarri handirik gabea, baina
beharrezkoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balaztatze
iz. Balaztari eraginez, ibilgailu edo tresna bat geldiaraztea edo haren abiadura moteltzea. Balaztatze sistemak huts egiten baldin badu. Abiadura handiak balaztatze bortitzak eragiten ditu.
balbe
1 iz. Herioari ematen zaion izena. Balbe gaiztoak eroan.
2 iz. Zorte txarra. Ustez balbea dakarren zenbakiak zori ona ekarri dio taldeari.
Estekak-
HBO
Aztergaia: balbe
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau54 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1993-11-11 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Tradizioan halako erabilera-bermea duen forma (hiztegiari
oreka-osotasunak emateko egokia dena)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balboa
iz. Panamako diru unitatea.
balbula
1 iz. Isurkari baten edo gas baten emaria egokitzen duen gailua; isurkari bat edo gas bat
hodi batean zehar noranzko bakarrean joanarazten duen gailua. Balbula horiek, kutxa airez beteta dagoenean,
zuloak itxi egiten dituzte eta ez dute aire hori berriz ateratzen uzten.
2 iz. Osagai elektronikoa, seinale elektriko baten ezaugarriak aldatzeko erabiltzen dena.
3 iz. Gorputzeko hodietan, isurkariak noranzko bakarrean iragaten
uzten dituen mintzezko tolesa. Zainek balbula batzuk dituzte
tarteka-tarteka, nahikoa hurbil bata bestetik; balbula horiek bihotz aldera joaten
uzten diote odolari, baina ez beste aldera. Bihotzeko balbula.
Estekak-
HBO
Aztergaia: balbula
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:IrEm |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:EEBS:14 |
1998-02-10 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + /
EskolaHE: +
Lantaldearen irizpideak
Forma hedatua onartzekoa da, ordain egokirik ez duenean
ordezkorik proposatu da (cf. maskor), baina lantaldeari
ez zaio erabilerraza iruditzen.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[nik zerrendan sartu egingo
nuke, horrelakoak erabiltzeko premia noiznahi dugulako]"
(1994-11-02)
- [P008]: [Sartzeko proposatzen dut]
(1994-07-29)
Euskaltzainen oharrak
- [E116]: 'balbula ordezkorik
proposatu da (cf. maskor), baina lantaldeari ez zaio
erabilerraza iruditzen. Nazioartekoa da?'
- [E116]: 'nire zalantzak jarri nituen
oharra egitean. Ingelesez eta frantsesez "valve" esaten da. Baina
"valva", gaztelaniaz, maskorraren zati gogor bakoitzari esaten zaio
("Cada una de las piezas duras y movibles que constituyen la concha
de los moluscos lamelibranquios y de otros invertebrados", RAE),
eta orduan "valvula" aukeratu du. Beraz, "balbula" espainolezko
hitza da, duda gabe. Gogorregia izan daiteke "maskor" erabiltzea,
baina egoera honetan hitz hori bedeinkatzea ez dut batere argi
ikusten. Ez dut proposamen argirik'.
- Erabakia: Erabakia
(2004-05-28/2004-06-25/2004-07-23): 'balbula iz.'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balda
iz. Bizk. Paretetan edo altzarietan jartzen den apala.
Estekak-
HBO
Aztergaia: balda
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1998-02-10 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: Ik. 1 apal / LurE: - / ElhHizt:
- / EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Bizk.
Forma baten adiera(k)
apala.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E116]: 'balda iz.
Bizk. 'apala'. gaztelania hutsa da. Kentzea
proposatzen dut'
- [E116]: 'Ez dut ikusten inola ere
honen beharrik. Hor dugu "apal" hitza. Baztanen "alase" biltzen du
Izetak bere hiztegian, eta hori da han erabili izan dena (gazteek
ahaztua badute ere). Gaurko euskaran gutxi ageri da (Lertxundik
"balda-balda egina nuen gorputza" dio). Nire proposamena: ez
sartu'
- Erabakia: Erabakia
(2004-05-28/2004-06-25/2004-07-23): 'balda iz.
Bizk. '(liburuak-eta uzteko) apalak''.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baldan
adj. Zabarra, moldakaitza. Arrotz eta erbestekoak makal, baldan, baldres, motz, oker, zital, asto eta dongeak direla. Asto, baldan, alfer, hondatzaile... buruan jotzeko gogoa ematen didak, horra. Utzia eta baldana, bai, gure Martin! Emakume baldana. Soldaduen esku baldanek josi zuten gurutzean. Gogoeta zoragarriak eta totel esaldi baldanak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baldan
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau54 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1993-11-11 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Tradizioan halako erabilera-bermea duen forma (hiztegiari
oreka-osotasunak emateko egokia dena)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baldankeria
1 iz. Baldanaren bizioa, zabarkeria.
2 iz. Egite edo hitz baldana. Ez ziren izan batere laburragoak gero aditu zituen baldankeriak eta hitz itsusiak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baldankeria
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau54 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1993-11-11 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Tradizioan halako erabilera-bermea duen forma (hiztegiari
oreka-osotasunak emateko egokia dena)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baldanki
adb. g.er. Moldakaizki.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baldanki
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1998-02-10 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-ki.
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baldar
1 adj. Moldakaizki edo astunki aritzen edo higitzen dena, behar adinako zalutasuna ez duena. Ik. trakets. Agure baldarra. Hego ukaldi baldarrez eraiki zuen hegaldia. Oso baldarra naiz maitasun gaietan. Langile baldarra. Baldarregia da erlojugintzarako. Erori zenez gero, baldar dago dantzarako.
2 adj. Baldresa. Euskara trakets eta baldarrean.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baldar
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:10 |
1993-11-11 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [A104]: "Aipatzekoa: "baldarrontzi""
(1994-08-02)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baldar-apez
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, baldar-apez-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik,
forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. baldernapez].
Estekak-
HBO
Aztergaia: baldar-apez
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1998-02-10 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Batasuna egiteko bidea eskaintzen duen forma
Ik. baldernapez.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baldarka
adb. Modu baldarrez. Baldarka ibili.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baldarka
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau54 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1993-11-11 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Sarrera autonomoan ematekoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baldarkeria
iz. Baldartasun gaitzesgarria; baldarrari dagokion egitea. Nire baldarkeriak inork irakurtzen baditu.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baldarkeria
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau54 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1993-11-11 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Sarrera autonomoan ematekoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baldarki
adb. g.er. Baldarkeriaz. Arlo berriak landu nahi baditugu, gogorki eta baldarki mintzatu beharko dugu, leuntasunera eta txairotasunera iritsi baino lehen.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baldarki
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1998-02-10 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio osagarria
Atzizkien araberako erabakiak
-ki.
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baldarrontzi
adj. Adkor. Baldarra. Potolo baldarrontzi bat.
baldartasun
iz. Baldarra denaren nolakotasuna. Ik. baldarkeria.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baldartasun
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1998-02-10 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baldartu, baldar/baldartu, baldartzen
da/du ad. Baldar bihurtu, bizkortasuna edo zalutasuna galdu edo galarazi. Geldi egonez eskuak eta bihotza baldar ez zitezen. Bideko ibilian hain baldartua zirudien gizon hura zeharo itxuraldatzen zen eta gaztetzen etxera sartzen zenean. Aitzur lanean arituz eskuak baldartu. Zahartasunak baldartua.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baldartu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1993-11-11 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
baldartu, baldar(tu), baldartzen. da/du ad.
Informazio osagarria
Sarrera autonomoan ematekoa
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
baldartu, baldar(tu), baldartzen
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baldatu
ad. [Oharra: Euskaltzaindiak, baldatu-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik,
hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. elbarritu].
Estekak-
HBO
Aztergaia: baldatu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1998-02-10 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: -
Informazio osagarria
Mailegu baztertuaren euskal ordaina
Ik. elbarritu.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balde1
g.er. Antzekoa. (-en balde izan esapidean erabiltzen da). Ez da aitaren balde.
Estekak-
HBO
Aztergaia: balde 1
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1998-02-10 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: AS: -en balde /
LurE: AS: -ren balde izan / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
antzekoa.
Erabilera-oharrak
x-ren balde (izan) esapidean erabiltzen da.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balde2
iz. Kono moztu baten formako ontzia, ahoa ipurdia baino
zabalagoa duena, batez ere isurkariak garraiatzeko erabiltzen dena. Izaten ziren baldearekin
ur bila joaten zirenak ere.
Estekak-
HBO
Aztergaia: balde 2
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:IrEm |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:EEBS:29 |
1998-02-10 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Heg.
Forma baten adiera(k)
perraila.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K204]: "armairuaren gainean den
barnea, atea gainetik daukala [Lhande-renetik hartu ditut...]"
(1995-03-03)
- [A107]: [sar litekeen hitza; cf.] EOH
p 5. 56" (1994-07-07)
- [E301]: [nik zerrendan sartu egingo
nuke, horrelakoak erabiltzeko premia noiznahi dugulako]"
(1994-11-02)
Euskaltzainen oharrak
- [E115]: 'balde 2 iz.
Heg. 'perraila'.: altzari estalkia eta goitik irekitzen den
altzari osoa'
- [E116]: 'Hemen bada arazo bat. TXPek
esanahi bat ematen du, eta lantaldeak beste bat. Kontua da,
gainera, "perraila" ez dugula sartu gure hiztegian, eta hitz honek
adibide bat bakarra du OEHn eta ez dakit sartuko dugun. Hala ere,
hitz hau erabilia da, bai euskara mintzatuan bai idatzian. Nire
proposamena: bere horretan uztea, 'Heg' markarekin, eta esanahia
beste modu batera zehaztuz. Nire proposamena: balde 2 iz.
Heg. (ontzi mota bat)'
- Erabakia: Erabakia
(2004-05-28/2004-06-25/2004-07-23): 'balde 2 iz. (ontzi mota
bat)'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balderna
iz. Lap. Elkartea, bilkura. Sainduen balderna. Israelgo semeen balderna.
Estekak-
HBO
Aztergaia: balderna
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1993-11-11 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
Lap.
Informazio osagarria
Tradizioan halako erabilera-bermea duen forma (hiztegiari
oreka-osotasunak emateko egokia dena)
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [E301]: "[nik zerrendatik kendu
egingo nuke]" (1994-11-02)
Euskaltzainen oharrak
- [E115]: gehi Lap.
- Erabakia: Batzordea (JAA, MA,
IS) eta BAgiria (2000-03-30): Lap. behar du.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baldernapez
iz. Auzapeza.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baldernapez
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau54 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1993-11-11 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Tradizioan halako erabilera-bermea duen forma (hiztegiari
oreka-osotasunak emateko egokia dena)
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K204]: "baldarrapeza: auzapeza,
alkatea, Webster-en ipuietan" (1995-03-03)
- [E301]: [nik zerrendatik kendu egingo
nuke]" (1994-11-02)
- [P008]: [Zerrendatik kenduko nuke]
(1994-07-29)
Euskaltzainen oharrak
- [E115]: 'baldernapez: Zah. h.
Auzapez'
- [E116]: 'bi hitzak, auzapez
eta baldernapez, lehenbiziko itzulian aratu ziren dauden
bezala. Beraz, orain ez dira ukitu behar. Nire proposamena: dauden
bezala utzi'
- Erabakia: Erabakia
(2004-05-28/2004-06-25/2004-07-23): 'OK'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baldi
iz. Estalkia, bereziki Itun
Zaharreko kutxaren estalkia. Kutxa honen gainean zegoen mesede-tokia;
hau zen urrezko baldi edo plantxa, kutxa guztia estaltzen zuena,
eta baldi honen bi ertzetan zeuden, elkarri begira, bi Kerubin eder.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baldi
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1998-02-10 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
estalkia, bereziki Itun Zaharreko kutxarena.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baldin
ba- baldintzazko aurrizkiaren indargarria. Beraz, baldin geure buruaz kontu onik eman nahi badugu (...). Ahaleginak premiazko ditugu hizkuntzak iraungo baldin badu. Nork ez du gure artean ezagutzen, arestian jaioa ez baldin bada, faxismoaren mutur beltza? Komeni baldin bada, bai.
baldin eta Baldin. Edozein gauzak dardarka jartzen nau, baita txikienak ere,
baldin eta eraginik izan badezake nire arimaren nahasmendu honetan.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baldin
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau54 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1992-04-23 |
|
Formari buruzko datuak
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: baldin eta.
Informazio osagarria
Zerrendakoa da hobestekoa, hedatuena baita
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baldinba
1 interj. Ipar. Nahia edo itxaropena adierazten duen partikula. (Indikatibozko aditzekin erabiltzen da, batez ere geroaldian doazen aditzekin). Ik. baldinbaitere; ahal2; agian 2; oxala. Baldinba ez zara hain eroa izango. Baldinba ez nauzu utziko. Adio ene maiteak, baldinba ez betiko! Baldinba etorriko ahal da! Ez, ez baldinba!
2 adb. Ipar. Baldinbere, egiazki. Baldinba, zure arimak hamar ezkutu baino gehiago balio du.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baldinba
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau54 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1993-11-11 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Tradizioan halako erabilera-bermea duen forma (hiztegiari
oreka-osotasunak emateko egokia dena)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baldinbaitere
1 interj. Nahia edo itxaropena adierazten duen partikula. (Indikatiboko aditzekin erabiltzen da, batez ere geroaldiko formekin, maiz, ahal partikularekin batera). Ik. baldinba; ahal2; agian 2; oxala. Baldinbaitere etorriko ahal da! Gure jendeak ezagutzen du (baldinbaitere!) begibakar, eta ez du artean inork monophthalmo esateko zaletasunik agertu.
2 adb. Baldinbere, egiazki. Sukaldeko lana ez zuen txarra; zer-jana lehen baino hobea, baldinbaitere.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baldinbaitere
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau54 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1993-11-11 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Tradizioan halako erabilera-bermea duen forma (hiztegiari
oreka-osotasunak emateko egokia dena)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baldinbere
1 adb. Egiazki. —Ezkonduen biziera baino beste bizibide hobeagoren bat
zerurako ote da? —Bai, baldinbere: eta da, ezkondu gabe bizitzea.
2 Baldinbaitere.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baldinbere
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1998-02-10 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Sinonimoa(k)
baldinbaitere.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baldinetariak
lok. Zah. Baldin, baldin eta.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baldinetariak
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1998-02-10 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Forma baztertua
Bazt. Ik. baldin.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E208]: "baldinetariak . gauza
bera Zah. G.g.e. e. baldin"
- [E116]: "Ez dakit ongi zer
proposatzen duen XK-k. Badirudi lerroa ez aipatzea proposatzen
duela, zah. eta g.g.er. baita. Ni konforme nago. Proposamena: ez
aipatu"
- Erabakia: Erabakia
(2004-05-28/2004-06-25/2004-07-23): "baldinetariak Lok.
Zah. g.g.e.".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baldinkizun
iz. Baldintza.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baldinkizun
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:EEBS:30 |
1998-02-10 |
Bigarren mailan onartzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
baldinkizun 11 aldiz ageri da: a)
'baldintza' adierakoa da 10 aldiz (Vill Jaink: "Gizonaren
gogamenak, lan egingo badu, materiazko baldinkizun batzuk bear
ditu"); b) 'ustea' adierakoa behin (Zait Plat:
"Balizko baldinkizun au aren ilburukoak (testamentu) indartu egiten
du: ilburuko orrek bestekaldetik genekiena sendoagotu baizik eztigu
egiten").
baldinkizun 'baldintza' adierako 5 jaso dira: G 2
(Gure Herria 1954: "Sail ontarako lanak ez dituzte bete
ezarritako baldinkizunak; iñork ez du irabazi saria, beraz",
"Baldinkizunak: a) 300 (irureun) orrialde, gutxienez, aurkeztu
bearko ditu"); EB 3 (Txill aip. in Zabal 1973: "hizkuntza da
pentsakeraren moldea eta baldinkizuna"; J. Azurmendi: "Borrokan,
praksian, bilakatzen da langileria, talde ta sail ezberdin ugari
duena, klase eta klase bat; konzientzia da hortarako baldinkizun
bat"; Vill Eliza: "Ez dira hauek gu-gerok asmatutako
erretolikak, Kristo berak jarritako baldinkizunak baizik").
baldinkizun: DFrec 1. Ez dugu aurkitu ap. AB38,
AB50, HiztEn, LurE, Euskalterm.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
baldinkizun 'baldintza': DRA, PMuj DVC.
// Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, HiruMila, ElhHizt,
EskolaHE, Lur EG/CE eta EF/FE, XarHizt, Casve
EF, HaizeG BF, Lh DBF.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - / EskolaHE:
-
Informazio osagarria
Zerrendakoa markatua edo erabilera urriagokoa da
Ik. baldintza.
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baldinpetu
ad. [Oharra: Euskaltzaindiak, baldinpetu-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik,
hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. baldintzatu].
Estekak-
HBO
Aztergaia: baldinpetu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1998-02-10 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE:
+
Informazio osagarria
Lexema baztertuaren ordaina
Ik. baldintzatu (arautua) eta baldintzapetu
(proposatua).
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baldintasun
iz. Zah. g.er. Baldintza.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baldintasun
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1998-02-10 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE:
-
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
baldintza.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baldintza
1 iz. Zerbait gertatzeko edo betetzeko nahitaezko den gauza. Ik. kondizio. Baldintzak jarri, ezarri. Eskatzen den baldintza bakarra. Zerbaitetarako bete behar diren baldintzak. Baldintza nagusia. Baldintzarik eza. Baldintzarik gabe. Aukerako baldintzak. Baldintzak, jakina denez, bi eratakoak dira: beharrezkoak eta nahikoak. Batasuna ez da aski den baldintza, baina bai premiazko eta ezinbestekoa.
2 iz. Hizkl. Baldintza adierazten duen perpausa. Garai eta euskalki guztietako autoreetan aurkitzen da egitura hau, eta esan daiteke egitura zabalduena dela mota horretako baldintzetan. || Ik. baldintzazko. Baldintza perpausak.
3 iz. Hizkl. Baldintza adierazten duen adizkia. Indikatiboko baldintza. || Baldintza adizkiak.
baldintza agiri, baldintza-agiri iz. Kontratazio administratibo baterako aldez aurretik eta publikoki ezartzen diren baldintza orokorrak. Mutrikuko merkatu plaza eraberritzeko obra kontratuaren baldintza-agiria.
baldintzapean 1 adb. Aipatzen den baldintzarekin, aipatzen den baldintza betetzearen truke. Urliak barkatzen badio sandiari, honek
barkamena eskatzeko baldintzapean, zer barkatzen du edo nori barkatzen dio?
2 adb. Legeak ezartzen dituen baldintza jakin batzuekin. Presoaren
abokatuek bigarren aldiz egin dute baldintzapean aske uzteko eskaria.
baldintzapeko 1 adj. Aipatzen den baldintzaren mende dagoena.
2 adj. Preso baten edo akusatu baten askatasunaz mintzatuz, legeak ezartzen dituen baldintza jakin batzuk betez gero ematen dena. Fiskala baldintzapeko askatasunaren alde agertu da.
baldintza-plegu iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, baldintza-plegu-k
euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. baldintza-agiri].
baldintzazko 1 adj. Baldintza adierazten duena. Baldintzazko perpausak.
2 adj. Baldintzapekoa. Erabateko ukoa eta baldintzazko ukoa.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baldintza
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau54 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z2:MatHizt |
1993-11-11 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:02 |
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
zatigarritasun baldintza
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehitzeko eskatuz: baldintzapean,
baldintzapeko, baldintzazko.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K201]: "adibideak komeni dira,
baldintza atmosferikoak eta fisikoak ere onartzen
badira" (2003-05-15)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baldintzapen
iz. Zerbait baldintzatzen duen gauza. Norberaren bizimoduaren baldintzapenak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baldintzapen
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau54 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1993-11-11 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Sarrera autonomoan ematekoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baldintzatu, baldintza/baldintzatu, baldintzatzen
du ad. Zerbaitek beste zerbaiti baldintza ezarri; zerbait edo norbait era jakin batekoa izanarazi, era jakin batean ariarazi. Haren etortzeak nire joatea baldintzatzen du. Erabaki hark geroko bizitza baldintzatuko zidan, hein handi batean behintzat.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baldintzatu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:08 |
1993-11-11 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
baldintzatu, baldintza(tu), baldintzatzen. du
ad.
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
baldintzatu, baldintza(tu), baldintzatzen
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balditu, baldi/balditu, balditzen
da/du ad. Ipar. Harritu, zurtu. Ez horretaz baldi. Geroztik honat ez da deus baldi nazakeenik. Ez da, beraz, batere balditzekorik, aitak hainbeste maite baldin bazuen.
Estekak-
HBO
Aztergaia: balditu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1993-11-11 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
balditu, baldi, balditzen. Ipar. da/du ad.
'harritu'
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
balditu, baldi, balditzen
Euskalki mailako forma, hobetsia aipatuz jasotzekoa
ik. harritu
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baldoki
iz. g.er. Lokia.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baldoki
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1998-02-10 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
lokia.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baldosa
iz. Heg. Harrizko edo zeramikazko pieza zapala, gehienetan karratua,
lurra edo hormak estaltzeko erabiltzen dena. Baldosa zuri-beltz handiek estaltzen zuten zola.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baldosa
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:IrEm |
1998-02-10 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Lantaldearen irizpideak
Forma hedatua onartzekoa da, ordain egokirik ez duenean
ordezkorik proposatu da (cf. solairu-lauza), baina
lantaldeari ez zaio erabilerraza iruditzen: baldosa
(Heg.) eta karro (Ipar.), biak onartzea
proposatzen du.
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Heg.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [A107]: "[sar litekeen hitza; cf.]EOH
p 4. 91 eta 5. 103" (1994-07-07)
- [E301]: [nik zerrendan sartu egingo
nuke, horrelakoak erabiltzeko premia noiznahi dugulako]"
(1994-11-02)
Euskaltzainen oharrak
- [E115]: "Baldosa: bai ,
harlosa ere bai.Karro frantses hitza hutsa da eta
horrelako ehunka darabiltza jende xeheak iparraldean (planchera eta
plafona ere entzuten dira). Karroa Zuberoan gurdi mota bat
da".
- [E116]: "baldosa Bere horretan
utziko nuke. Zer desberdintasun dago baldosa eta
losa-ren artean? bat barnekoa eta bestea knapokoa. Uste dut
hau uztea besterik ez dugula".
- [E103]: "karro-rik ez
Iparraldean, hor beste zerbait baita karroa".
- [E116]: "Orain ez dut hain argi
ikusten. 'Karroa', Baztanen, beste zerbait da, jakina, gurdia
baita. Ez dakit, hala ere zer egin daitekeen. EEBSn badira
adibideak, eta Hegoaldeko gaurko idazleek (Osoro, Landa, Iturralde,
Cano, Gartzia, Epaltza) arazo gabe erabiltzen dute. Nire
proposamena: lantaldearena onartu".
- Erabakia: Erabakia
(2004-05-28/2004-06-25/2004-07-23): "baldosa iz.
Heg.".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baldosatu, baldosa/baldosatu, baldosatzen
du ad. Heg. Lurra edo pareta baldosaz estali.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baldosatu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4B:EEBS:003 |
2002-10-09 |
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
baldos(a) 1, Or Mi ("an zegoen Mirei
belauniko baldosen gaiñean") // Ez dugu aurkitu 'baldosa'
adierako karro formarik.
baldos(a) (eta esperantza baldosa 1) 13: M.
Zabaleta 2 ("Luzeran 6,36 metro eta zabaleran 4,56 metrotako
egongela bat aldeko 12 zentimetro dituzten baldosaz estali nahi da,
ehun baldosak 4.842 pezeta balio dutelarik eta jartzeak metro
karratuko 625 pezeta, zenbat kostatuko da guztira?"), Egin
1992 4 ("Kale Nagusia eta Orape kaleko lurra baldosaz berritu
zutela zortzi bat urte izango dira", "Bi hilabeteko epean Balerdi
enpresak burutuko dituen abujardatu edo eta baldosaren pikatze
lanen aurrekontua sei milioi ingurukoa izanik, lurra edo baldosa
latzagoa gertatu dadin lanak aste honetan bertan hasiko dituztela
jakiterik izan dugu", eta izenburu bezala, "Baldosak jartzerakoan
herritarren kexuak eman ziren"), E. Urkiola ("sagar-erre koloreko
baldosa margulen azpian gorde eban"), M. Gonzalez ("Eguzkiak
zikindutako baldosen aurrean gelditu nintzen, balkoiaren ondoan"),
Muskiz AHA ("1779. urtean barne-luzegoa kareztatu zan,
1773.eko bisitaldian emondako agindua beteaz, eta 1850.ean baldosak
ipini ebezan"), G. Aranguren 2 ("Hormak eta zorua baldosa zuriz
estalita", "Eserita egoteko baldosa zuriz estalitako porlanezko
bankua"), Guaixe! 1998 ("Plaketa hok parke guzien eztia
patu, oso gastiya beitia — baldosa bakutzek 7.300 pzta baliyo du"),
J.L. Otamendi ("burdinezko irla batzuk begietan / esperantza
baldosa bat / hainbat egun joanak dira memoriako harpeetara");
baldosatu 3, Matematika 1998 ("Hiru aldiz
azaltzen zaigu zoru baldosatua [...] Marrazkiaren erdian dagoen
zoru baldosatura ez ezik, lehen planoko zoru baldosatura ere begira
daiteke") // Ez dugu aurkitu 'baldosa' adierako
karro formarik.
baldosa: AB38 10 (hauetan 1 b.-kopuru, 1
b.-lerro), AB50 1, HiztEn (lurzorua jazteko edo zolatzeko
erabiltzen den adreilu mehea), LurE (baldosa 1: zorua
estaltzeko erabiltzen den adreilu zapala; baldosa 2:
Mus. salterioaren antzeko harizko musika tresna), Euskalterm
6 (hauetan 1 karro sinonimoarekin, 1 pikor motako
hormigoi garbituzko baldosa, 1 uharri-baldosazko
zoladura, 2 baldosa hidrauliko, 1 baldosa txiki);
karro: Euskalterm 4 (hauetan 1 baldosa
sinonimoarekin; 1 azulejo sinonimoarekin; 1
karro-estaldura, azulejo-estaldura sinonimoarekin; 1
karro-ebakigailu, azulejo-ebakigailu sinonimoarekin);
baldosadura: Euskalterm 1 (embaldosado) // Ez
dugu aurkitu ap. DFrec; baldosatu: AB38 1,
HiztEn.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
baldos: Lh DBF (carreau);
baldosa: EuskHizt (*1741, 1930, Heg. G. er.
[esp.] lauza), ElhHizt (Heg. baldosa), HiruMila (baldosa),
Lur EG/CE (baldosa, baldosín) eta EF/FE (carreau,
dalle); baldosadura: HiruMila (embaldosado);
baldosatu: HiruMila (embaldosar), PMuj DVC
(embaldosar, solar con baldosas); baldosin: HiruMila
(baldosín); baldoski: Lh DBF (digue, chaussée)
// Ez dugu aurkitu ap. EIH, EskolaHE, XarHizt, Casve
EF, HaizeG BF, DRA.
Erdara/euskara hiztegietako datuak
Erdal baldosa / carreau formen ordainak: HiruMila:
baldosa; baldosa hidráulica: ur baldosa //
ElhHizt: lauza; Heg. baldosa // Lur
EG/CE: baldosa (eta baldosín: baldosa); eta
EF/FE: baldosa, lauza (eta carreau de faïence:
faiantza) // XarHizt: lauza // Casve
FE: pavé: losa, harrixabal; — de terre:
arte, taula; verre: berina // HaizeG
FB: pavé: lauza; verre: berina // T-L
LBF: pavé: lauza, darailu; c. verre:
berina; c. fer: lisa-burdin // PMuj
DCV: artzabal (eta baldosilla, baldosín:
artxabal).
Erdaretako formak
fr (DLLF): carreau; dalle (de mayor tamaño);
it (S. Carbonell): baldosa 1: ambrogetta; baldosa
2: Mus. baldosa; en (Collins): floor tile, paving
stone; de (Langenscheidts): (bsd. Boden-)Fliese.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: - / ElhHizt: - / EskolaHE: -
Lantaldearen irizpideak
Mailegu isiltzekoa da, aipatu gabe uztekoa
ez da horren beharrik ikusten; baldin baldosa oinarria onartuko
balitz, aski lirateke, adibidez, baldosak ipini eta
baldosazko zoru modukoak.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E208]: 'baldosatu | H: ez da
horren beharrik ikusten; baldin baldosa oinarria onartuko
balitz, aski lirateke, adibidez, baldosak ipini eta
baldosazko zoru modukoak. baldosatu: baldosa
jarriz gero,ez da arrazoirik baldosatu ere jar ez dezagun.
Nahi ditugun itzul-inguru guztiak egin ditzakegu baldosak jarri eta
balsosazko zoru horiekin, baina beti garestiago irtengo zaizkigu,
aditza onartzea baino: zoru ongi baldosatua esatea
baldosaz ongi hornituriko zorua baino askoz errazagoa
baita'.
- [E116]: 'bat nator XK-rekin.
Proposamena: sartzea'.
- Erabakia: Erabakia
(2004-05-28/2004-06-25/2004-07-23): 'baldosatu
Heg.'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baldotar
1 iz. Hist. XII. mendean, P. Valdok Elizaren hierarkiaren kontra eta Ebanjelioaren araberako bizierara itzultzearen alde aldarrikatu zuen doktrinaren jarraitzailea.
2 adj. Doktrina horrena, doktrina horri dagokiona.
baldraska
adj. Emakumeez mintzatuz, baldresa.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baldraska
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1998-02-10 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: azalpen berritua / HiztEn: + / LurE: + /
ElhHizt: + / EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
(emakume) baldresa.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baldres
1 adj. Arduragabea, moldakaitza, bereziki janzkerari dagokionez. Ik. narras; trauskil; baldan. Nahi adina diru izan arren, beti agertu zen baldresa. Zirujau txar eta baldresekin.
2 adj. Irud. Esaten dute euskara baldresa, trauskila eta soineko zantarduna dela. Oraintsuko usadio baldresa.
baldreskeria
iz. Baldresa denaren nolakotasuna, gaitzesgarritzat hartua; baldresari dagokion egitea.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baldreskeria
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1998-02-10 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE:
+
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baldrestu, baldres/baldrestu, baldresten
da/du ad. Baldres bihurtu.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baldrestu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1998-02-10 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE:
+
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
baldres(tu), baldresten.
Informazio lexikografikoa
Aditz-erregimena
da/du ad.
Forma baten adiera(k)
baldres bihurtu.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bale
interj. Heg. Beh. Ados!
Estekak-
HBO
Aztergaia: bale
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:08 |
1993-11-11 |
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4B:EEBS:035 |
2002-10-09 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ik. OEH argitaratuan 1 bale'dar por bueno'
adierakoa "en la expr. bale eman": BasoM ("Esan bezela,
palankak alde bat lodia ta borobilla izaten zuan. Tiratzen
zutenean, lodi aldearekin bea jo bear zuan aurrena. Ari tiro
esaten zioten, da bale eman. Beste aldeko punta mearekin
lurra jotzen bazuan, ari nulo esaten zioten [...] Derrior
borobil aldearekin bea jo bear zuan aurrena, tiro esan da
bale emateko"); 2 bale 'baile, juez ordinario'
adierakoa: Herr 9-10-1960 ap. DRA ("Baigorriko baleak
ezartzen dauku arrasta bat gure hautuaren menean — Alduide").
bale interj. 30: Euskadi Obrera 1977
("Bale! Sarritan, kasu honetan bezalaxe, faltsukeria eta
faltsutasuna batera etortzen dira"), Ere 1980 2 ("ERE
zuenean eta Oh Euzkadi gurean? Bale? total, debalde egin beharko
diagu ezta?", "Horretaraino, bale!"), M. Landa 3 ("Eta urratsak,
atzekaldeko ate txikitik zetozen... Beti hertsita egon ohi den
atetik... —Bale!", "Bale! Bale! Laburki esanda, zelatari batzuk
zulotxo honetatik kanpo bidaltzea proposatzen dut"), A.
Urretavizcaya ("Bale, baina etxe barruan"), I. Uria ("Honekin
hasierara itzul gintezke, gazteak gaituk, bai, ez zekiagu
Mitxelenaren euskara, bale, bainan erabiliaren erabiliaz mejoratzen
ari gaituk"), M. Onaindia ("Horrela bai. Bale"), J.M. Iturralde
("Neuk, dena dela ere, orain porrutxo hau opa nahi diot hemengo
matriarkago ohiari, bale?"), K. Santisteban ("Txakada bat egin eta
etxera joango gara, bale?"), I. Urbieta ("Bale! Hogei durorekin
dena eginda zegok"), Baietz/3 ("Bale eta orain altxa ezazu
esku bat"), M. Haranburu ("Zein da guttiena gustatzen zaizuna?
Hori? Bale! Ederki!"), P. Zabala ("Bale, bezperatik joango ginen
eta kitto"), J.M. Mendizabal ("Errexulla [...] egiten den puntura,
bale?"), A. Lertxundi 2 ("Leonor, utziko al dizkidazu zure
apunteak? —Literaturakoak, edo guztietakoak? —Ba... —Guztietakoak,
orduan. Bale", "Bale, jarrai ezazu"), Gabai/8 ("Eta gero,
errepublikak jesuitak sakabanatu dituela, jesukristorenak ikusi
behar ditugu oraindino... Bale, bale..."), A. Iturbe ("Bale,
aita!"), J. Muguruza 2 ("Bale, nahikoa da _moztu zuen Maritxuk",
"Albertok, arrazoi jakinik gabe, bakarrik Tolosaraino eraman
dezakeela esan, eta neskak bizkarra harrotuz "bale" etsi batez
erantzun dionean atea ireki dio"), R. Iraola ("Berarekin ongi
portatzen da eta bale!"), I. Eguren ("Bale, ba nik ere
kalkulagailuarekin xakera jokatu nahi nuke, nire lagunaren
makinatxoarekin bezala"), J.A. Sagastizabal ("Mustroak gerriraino
irensten ninduen, eta halako batean Morganek "bale" esan eta
irristatu egin nintzen pozaren pozaz"), J. Peña ("Bale, Elenak
kontatu dio nonbait egunkarian lan egiten dudala..."), G. Markuleta
("Egia bakarrik ez omen dago. Bale. Egiak bat baino gehiago dira,
edo halako zerbait"), Egunk 1996 ("Ez ginelako horretarako
edota ez delako lortu zomorro... akabatzea. Bale. Ongarri kimikoa
metafora egokia"), Baietz ba! ("Gaur, zazpietan, Txusen
tabernan elkartuko gara. Bale?"), Tantak 1999 ("Hitz egin
nahi duzuenean eskua altxatu. Bale?"); bale iz. 4:
Etxde 3 ("Hi, Joxerramon, zenbat bale hori dituk?", ""Lukainka"
liburu jale horrek zortzi bale hori badizkik eta horri saria
kenduko dionik ez zegok", "Ikastaro bururako bi bale horiren
adinakoa eramaten ez bazioat, hamabost egun giltzapeturik eukiko
omen natxiok"), Elgoibarren 1993 ("Dendariak ezingo du
balerik luzatu produktuak akatsen bat baldin badu"), cf. latinezko
vale: B. Latiegi ("Agur, eta gaur arratsaldera arte.
/ Zure betiko adiskidea P. L. [...] P. D. Arren, ekarri ezazu
zurekin txartel au, iñoren eskuetara erori ez dadin. Vale"), eta
baleko 5: A. Lertxundi ("Neska bat ezagutu du, Kitty
Wu, Hark aterako du zulotik. Honaino baleko. Ondoren, berarekin
zintzo jokatu dutenekin zintzo jokatu nahi eta lanean hasiko da"),
Egunk 1993 eta 1999 ("epaileek egun duten helburuak —"Tangentopoli"
izeneko nahaspila nardagarria behin-betiko behera botatzea— baleko
izaten segitzen duela azpimarratzen zuten"; "Schumacher eta
Irvineren deskalifikazioa balekoa den ala ez bihar 11:00etan
jakingo da"), L. Fernandez ("beste batzuk hori bezain balekoak izan
litezke — hobeak ere bai"), NPAO 1999 ("Zerbitzuak azaldu zituen
arrazoiak balekotzat eman zituen").
bale: DFrec 4 ("partidu batzuk ilegalak direla eta
bale", "gomazko ez diren balaz hartzen gaituztenean bale",
"eskubidea planteatzerik ez dagoela eta bale", "hodeia zakurraren
ttottora bidaliko dugu bale"); AB50 2 (vale); HiztEn (lgart.
zerbait ontzat ematen dela adierazten duen hitza); Euskalterm 8
(iz. vale; hauetan deskontu-, erosketa-,
material-, sarrera-b.) // Ez dugu
aurkitu ap. AB38, LurE.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
bale: ElhHizt (interj. vale); DRA (1 baile,
juez ordinario; 2 ballena; 3 ova que nace en el agua);
bale(n): HiruMila (1 baile, juez ordinario; 2
ballena; 3 ova que nace en el agua; 4 interj. vale,
conforme); bale eman: HiruMila (dar por bueno)
// Ez dugu aurkitu ap. EIH, EuskHizt, EskolaHE, Lur
EG/CE eta EF/FE, Casve EF, HaizeG BF,
Lh DBF, PMuj DVC.
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
EIH: -/ ElhHizt: + / EskolaHE: -
Jatorri-osaerak gorabehera, hedatu-nagusitua da
berria da, baina oso hedatua ahozkoan; onartzekoa izan liteke,
dagozkion markekin.
Lantaldearen irizpideak
Forma osoa ez dena
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Heg.
Forma baten adiera(k)
ados!
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E115]: 'bale: exklamazio gisa
ez, bestelan ebien, bien, alo, merde
frantseskeriak eta oseake, aber sartu behar lirateke.
Erdarari mailega dezakegu guhauk besterik ez daukagunean'.
- [E116]: 'nik ez du maite, baina
sartuko nuke. Gaurko idazleetan adibide anitz aurkituko baitugu:
Aristi, Olano, Olarra, Iturriaga, Mendiguren Elizegi, P. Perurena,
AS, Lertxundi, Arretxe, Lopez de Arana, Zabala, Zaldua, Osoro,
Itxaro Borda, Arana, Urteaga, Elorriaga, Urretabizkaia, Haranburu,
Iturralde, M.A Landa, Zabala, Sagastizabal, Amaia Iturbe,
Markuleta, Muguruza, etab. Hau kontuan izan behar du
Euskaltzaindiak, nire ustez. Proposamena: sartu'.
- Erabakia: Erabakia
(2004-05-28/2004-06-25/2004-07-23): 'OK'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balea
1 iz. Itsas ugaztuna, egungo animaliarik handiena, iluna gainaldetik eta argia azpialdetik, ahoa adarkizko xaflaz hornitua duena (Balaena sp., Neobalaena sp., Eubalaena sp., Ziphius sp., Megaptera sp. eta Eschrichtius sp.). Balearen arrantza. Baleak harrapatzera. Balea zauritu dugu arpoiaren kolpeaz. Dozenaka irensten zituen aleak, halako aise nola antxoa baleak. || Balea dute handixkoena arrain guztien artean.
2 iz. (Hitz elkartuetan, lehen osagai gisa). Balea koipea, gantza, lumera. Balea denborak. Balea-arrantzalea.
balea arrantza, balea-arrantza iz. Balea-arrantza arrisku handikoa zen.
balea bizar, balea-bizar iz. Balearen ahoko adarkizko xaflak; xafla horietako bakoitza.
balea urdin iz. Balaenopteridae familiako zetazeo luze eta liraina, bizkarraldea urdin-arrea eta sabelaldea argiagoa duena.
Estekak-
HBO
Aztergaia: balea
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1992-06-25 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:05 |
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Sektore jakin bateko informazioa
Ik. Izendegia: balea: Balaena sp. + Neobalaena sp. +
Eubalaena sp. + Ziphius sp. + Megaptera sp. + Eschrichtius sp.;
balea austral: Balaena australis; balea groenlandiar:
Balaena mysticetus; balea gris: Eschrichtius gibbosus;
balea urdin; zere urdin: Sibbaldus musculus; cuvier
balea: Ziphius cavirostris; euskal balea: Eubalaena
glacialis; xibarta (balea): Megaptera novaeangliae; cf.
marrazo balea: Rhincodon typus.
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
taxonomi izenak emateko eskatuz: Balaena sp., Neobalaena sp.,
Eubalaena sp., Ziphius sp., Megaptera sp. eta Eschrichtius
sp.; eta AS gisa: bale arrantza, bale bizar.
Informazio osagarria
Ikusiko da eratorriari dagokion formatua
bale ontzi/untzi
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E208]: 'balea urdin: maiz
jarri ditugu era honetako hitzak, eta ez dator gaizki oraingoan ere
balea mota honen izen ezaguna ere jartzea'.
- [E116]: 'Ez dut aurkitu balea
urdin horren lekukorik, eta ez nuke sartuko, ez bada
arrantzaleek hitzetik hortzea erabiltzen dutela. Bestetiki balea
arrantza eta balea bizar behar du izan, arauaren
arabera. Hori da nire proposamena'.
- Erabakia: Erabakia
(2004-05-28/2004-06-25/2004-07-23): 'OK eta balea urdin
ere'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balear
adj. Balear Uharteetakoa, Balear Uharteei dagokiena.
Estekak-
HBO
Aztergaia: balear
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z5:EEBS:39 |
1998-02-10 |
Lantaldearen ustez aipatu gabe uztekoa |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
ZS:HBL |
2007-10-02 |
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
balearestar 1, MEIG (Balearestar bati jota jotzen nion,
italiar batzuei Napolesko aireak).
balear 6: Euskararen Liburu Zuria (Balear irla
taldeak), Akes (Balear ugarteetan), Gizartea/OHO (Balear
Irlak), Saioka/5 (Turismoaren garrantzia Balearetan markatuko
da), EstiLib (Espainiako Katalunia, Valentzia, Balearrak eta
Frantziako Roselloren artean), Gizartea/4 (Balearretan, Euskal
Herrian eta Galizian); baleare 3: Egunk 1992 (Baleare
Irletako, Baleareetan eta Murcian), J. Intxausti (Baleareak
hitz-irudiz agertuak); baleares 5: UZEI (Corsica /
Sardinia / Baleares), Hemen 1989 (Baleares irlak, Balearesetako
lehendakaria), Barojatarrak (Baleares-ean hildako bizkaitarren
oroimenez), Egin (Balearesetako "Els Gnomos" talde anarkoaren
berri ematen da); balears 1, J. Intxausti (Balears
ugarteak).
balear: LurE (Erromatarrak bertaratu baino lehen,
Gimnesia edo Balear Uharteetan bizi zen herriaz esaten da) // Ez
dugu aurkitu ap. HiztEn.
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
Balearrak: ElhHizt // Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt,
EskolaHE, HiruMila, Lur EG/CE eta EF/FE, HaizeG BF, Casve EF, PMuj
DVC.
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
EArau 32: Balear Uharteak / Balearrak: (Islas) Baleares.
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE:
-
Lantaldearen irizpideak
Onomastika batzordeak argitzekoa
leku-iz. propio gisa arautua da; erabilera arruntekoa argitzea,
berriz, Onomastika batzordeari dagokio.
Forma arautuaren azalpenaz oharra
Forma bera arautua du Euskaltzaindiak, baina hor izen propioaren
zatia da, eta ez -tar osaerako eratorria (herriaren jatorrizko
izendapena izan liteke).
Informazio osagarria
Arlo semantiko sistematikoki osatzekoak
-tar osaerakoak.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [I202]: "balear. Leku-izen
propio gisa arautua da: Balear Uharteak (ik 32. araua),
baina ez herritar izen gisa".
- [E116]: "hau zerrendatik kendu
Onomastika batzordeak eztabaidatu arte".
- Erabakia: BAgiria
(1996-07-20): onartu da.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baleatzar
iz. Adkor. Balea handia. Baleatzar batek, aho zabalaz ene umea niri ostuta, sabeleraino sartu zuen.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baleatzar
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1998-02-10 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Oinarri-eratorrien arteko erregulartasuna
-a org. eratorpenean.
Atzizkien araberako erabakiak
-tzar.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baleazale
iz. Balea-arrantzalea. Antzinako baleazaleen ondorengoak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baleazale
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau54 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1993-11-11 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Tradizioan halako erabilera-bermea duen forma (hiztegiari
oreka-osotasunak emateko egokia dena)
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K204]: "balezale: bale arrantzan ari
den arrantzalea edo ontzia [Lhande-renetik hartu ditut...]"
(1995-03-03)
- [A104]: "Ala "balezale" (-a itsatsia
kenduz, alegia)?" (1994-08-02)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balekibale
adb. Lap. eta BNaf. Badaezpada ere. Nahi du, bestalde, Josefak Espainiako lurrean dagoen etxera pasatu lehenbailehen, balekibale.
Estekak-
HBO
Aztergaia: balekibale
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1998-02-10 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Ipar. eta Naf.
Forma baten adiera(k)
badaezpada ere.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E115]: 'Balekibale: her.
Zuberoan ez (ken ipar.)'.
- [E116]: 'Lekukotasun batzuk baditu:
Lafitte, Etcheandi, Herria, Izeta, ... Beraz, badirudi Ipar
marka behar duela, baina nik ez dut ezagutzen Baztanen (eta galdetu
dudanean ere ez zuten ezagutzen). Agian, aski da Lap
markatzea? Hori egingo nuke nik, Iparraldekoek beste zerbait ez
badiote bederen: balekibale adlag. Lap. 'badaezpada
ere''.
- Erabakia: Erabakia
(2004-05-28/2004-06-25/2004-07-23): 'balekibale adlag.
Lap. BN. 'badaezpada ere''.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baleko
adj. Heg. Beh. Gutxienekoa betetzen duena. Ik. onargarri. Halako gauza bat dogmatzat hartzen bada, edozer da, orduan, baleko.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baleko
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1998-02-10 |
Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Ez dugu aurkitu 'ez txar eta ez on, teknikoki zuzena'
adierakorik. Ik. OEH argitaratuan testu-lekukotasunik gabeko
baleko: "(V-m) v. balazao" A; balazao:
"(V-m-gip), haces de trigo, gavillas grandes" A.
A. Lertxundik erabilia da baleko bakarra: "Neska
bat ezagutu du, Kitty Wu, hark aterako du zulotik. Honaino baleko.
Ondoren, berarekin zintzo jokatu dutenekin zintzo jokatu nahi eta
lanean hasiko da". Ez dugu bale izan aurkitu; bale
ageri da zerbait ontzat ematen dela adierazteko esklamazio
gisa.
baleko: Euskalterm 1 (baleko bat eta kaleko
asko 'una de cal y muchas de arena'); bale izan:
HiztEn (AS "Onargarria, ona dena"); balekoak izan:
Euskalterm 1 ('estar bien') // Ez dugu aurkitu ap. DFrec,
AB38, AB50, LurE.
Euskara/euskara eta euskara/erdara hiztegietako datuak
baleko: HiruMila ('aceptable, pasable'), DRA
("B-m. v. balazao"), PMuj DVC ('garba, haz, gavilla del
trigo'); balekoa izan: ElhHizt (AS: "ser bueno,
aceptable para algo"), Harluxet (AS: "onargarria, ona dena")
// Ez dugu aurkitu ap. EuskHizt, EskolaHE, Lur EG/CE
eta EF/FB, XarHizt, Casve EF, HaizeG BF, Lh
DBF.
Lantaldearen irizpideak
Euskaltzaindiaren esku utzi da forma erabakitzea
"baleko bertsoa" ('ez txar eta ez on, teknikoki zuzena'
adierakoa edo) bezalakoetan entzuten da; idatziz, ordea, behin jaso
da. Euskaltzaindiak erabakitzekoa.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E123]: 'bale onartzen den
neurrian ez dut gaizki ikusten baleko ere onartzea. Gaur
entzuten eta idatzita ere ikusten den hitza da'.
- [E116]: 'Bai, badira adibide batzuk,
nahiz ez diren gehiegi. Proposamena: sartu'.
- Erabakia: Erabakia
(2004-05-28/2004-06-25/2004-07-23): 'baleko izlag.
'gutxienekoa betetzen duena''.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balekume
iz. Balearen umea.
Estekak-
HBO
Aztergaia: balekume
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:IrEm |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1998-02-10 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + / EskolaHE:
+
Zerrenda osagarriak
PUrib:"balenkume / balekume".
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-kume.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
balearen umea.
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [K204]: [Lhande-renetik hartu
ditut...] (1995-03-03)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balenki
adb. Zah. Ausardiaz.
Estekak-
HBO
Aztergaia: balenki
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1998-02-10 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Forma baztertua
Bazt. Ik. adorez, ausarki, etab.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E208]: 'balenki/balent: adore,
ausart, suhar modukoak horren sinonimoak dira. Balent
eta balenki beste euskal hitz batzuk dira, gehiago edo
gutxiago erabiliak, baina hiztegi honetan sarrera eduki behar dute,
besteei lehentasuna emanik ere'.
- [E116]: 'Bai, leukokatsunak ikusita
(Axular, Etxeberri S., Leizarraga) ezin da eman kentzeko. Hala ere,
gaur egun ez da erabiltzen, ez da lekukotasunik aurkitzen. Nik,
kasu honetan, aipatu gabe utziko nuke, eta nahi duenak erabil
dezala'.
- Erabakia: Erabakia
(2004-05-28/2004-06-25/2004-07-23): 'balenki Zah.
g.g.e.'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balent
adj. g.g.er. Ausarta.
Estekak-
HBO
Aztergaia: balent
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1998-02-10 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Txostenak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Forma baztertua
Bazt. Ik. ausart, adoretsu, suhar,
etab.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E115]: "balent: gaskoi hitza.
Erabiltzenago da koraios beste erdarakada".
- [E116]: "Beraz, utzi horrela,
gaitzetsiz".
- Erabakia: Erabakia
(2004-05-28/2004-06-25/2004-07-23): "balent Zah.
g.g.e.".
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balentria
1 iz. Ausardia edo adore handiko egitea; egite miragarri edo gogoangarria. Haien armadako gizon sendoen balentriak. Gure antzinako eta geroagoko balentriak zabaldu dituzten irakurgaiak.
2 iz. Harropuzkeria. Bere buruaren aski jabe zen, haatik, adiskidantza horretaz balentriarik ez egiteko. Lehengo balentriak isilduak ditu.
balentriaz 1 adb. Harropuzkeriaz. Badira zenbait horrelako Euskal Herrian berean; edo bederen, egiaz ez bada, balentriaz horrelakoak agertzen direnak.
2 adb. Ausardiaz. Manifestazio hartan alderdiei balentriaz jokatzeko eskatu genien.
Estekak-
HBO
Aztergaia: balentria
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau54 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1993-11-11 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Tradizioan halako erabilera-bermea duen forma (hiztegiari
oreka-osotasunak emateko egokia dena)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balentzia
iz. Kim. Atomo batek, beste batzuekin konbinatzean, hartzen edo ematen dituen elektroien kopurua adierazten duen zenbakia.
Estekak-
HBO
Aztergaia: balentzia
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:EEBS:20 |
1998-02-10 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: + /
EskolaHE: +
Informazio lexikografikoa
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baleontzi
iz. Baleak harrapatzeko erabiltzen den itsasontzia. Norvegiar baleontzi handien tankerakoa.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baleontzi
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- Erabakia: BAgiria
(2000-03-31): Ontzi bigarren osagai dutenekin: a) lehen
osagaia silaba batekoa edo bikoa denean, elkarturik idaztea. Beraz:
baleontzi, loreontzi eta orratzontzi; baita
teontzi eta laketontzi ere. b) Lehen osagaia hiru
silabakoa denean, ez da elkarturik idatziko. Ontzi, adiera
metaforikoa duenean, elkarturik idatziko da. Beraz, aldatu
beharrekoak dira negarrontzi eta gezurrontzi
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baletzar
iz. [Oharra: Euskaltzaindiak, baletzar-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik,
forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. baleatzar].
Estekak-
HBO
Aztergaia: baletzar
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1998-02-10 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: + / EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: + / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio osagarria
Eratorri-konposatu baztertuaren ordaina
Ik. baleatzar.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balezta
1 iz. Arma zaharra, arkuaren antzekoa, baina ez hain bakuna, geziak, tragazak edo harriak jaurtitzeko erabiltzen zena. Tenka ezazue Apoloren balezta.
2 iz. Heg. Orga, bagoi eta kidekoetan, gurpilak esekitzeko erabiltzen den xaflazko malgukia.
3 iz. Txerriei, behiei edo txakurrei jartzen zaien lepokoa, zenbait lekutan sartzea eragozten diena.
4 iz. Zub. Satorrak harrapatzeko zepoa.
Estekak-
HBO
Aztergaia: balezta
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1993-11-11 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z2:Merkat |
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
1 'geziak eta jaurtikitzeko arma'. 2 Heg.
'orekagailua'.
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
"iz." kategoria-marka eta hirugarren adiera gehitzeko eskatuz
(cf. baleztatu ad.): "3 'abereen lepoko arku-modukoa'" [eta
lehen azalpeneko jaurtiki- baino jaurti- egokiagoa
izan litekeela gogoraraziz, bigarrena hobetsi denez lehen
itzulian].
Informazio lexikografikoa
Forma-adieren gurutzamenduak
1 geziak eta jaurtikitzeko arma; 2 orekagailua (cf. balazta)
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E115]: 'Balezta: gaur
batik-bat sator zepoa da'.
- [E116]: 'ez dut TXPek dioen bezalako
lekukotasunik aurkitu. Besterik ez bada, lantaldeak dioena onartuko
nuke'.
- Erabakia: Erabakia
(2004-05-28/2004-06-25/2004-07-23): 'balezta iz. 1 'geziak
eta jaurtitzeko arma'. 2 Heg. 'orekagailua'. 3 'abereen
lepoko arku-modukoa'. 4 Zub. 'sator zepoa''.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baleztari
iz. Baleztaz armatutako gudaria. Eskuan tragaza duen baleztaria bezala. Baleztari gaiztoa, gezurti (esr. zah.).
Estekak-
HBO
Aztergaia: baleztari
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau54 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1993-11-11 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Tradizioan halako erabilera-bermea duen forma (hiztegiari
oreka-osotasunak emateko egokia dena)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baleztatu, balezta/baleztatu, baleztatzen
du ad. Abereei balezta ezarri.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baleztatu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1998-02-10 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: Ik. balaztatu / LurE: + / ElhHizt: -
/ EskolaHE: -
Informazio osagarria
Euskara Batuko batzordeak argituko du aditzoinaren forma
balezta(tu), baleztatzen.
Informazio lexikografikoa
Forma baten adiera(k)
(abereei) balezta ezarri.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baliabide
1 iz. pl. Norbaitek, eta bereziki herri batek, dituen edo erabil ditzakeen ondasun edo bide materialak. Gipuzkoako ur baliabideak. Herri baten giza baliabideak.
2 iz. Batez ere pl. Zerbait lortzeko baliagarri gerta daitekeen bidea. Ik. bitarteko 3. Teknika-baliabideak. Kontakizunean erabiltzen dituen baliabide nagusiak. Hizkuntzak berak dituen baliabideak erabiliz sorturiko hitzak.
baliaezintasun
iz. Arazo fisiko edo psikikoren baten ondorioz, aldi baterako edo betiko, lan egiteko gaitasunik ez duen pertsonaren egoera. Baliaezintasun handia egiaztatzen duen agiria da aurkeztu behar denetako bat. Baliaezintasun arriskuei aurre egiteko aseguruak.
baliagarri
adj. Zerbaitetarako balia daitekeena. Hizkera teknikoan baliagarri gerta dakigukeen bereizkuntza. Etxegintzarako baliagarri diren lurretan.
baliagarritasun
iz. Baliagarria denaren nolakotasuna. Ik. erabilgarritasun. Botoaren baliagarritasunaz mintzatu dira egun hauetan. Teoria hauek oraindik egiaztatu edo gezurtatu ez direlarik, biek dituzte zeinek beren alde onak eta baliagarritasuna.
balia izan
ad. [Oharra: Euskaltzaindiak, balia izan-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik,
forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. balio izan].
baliakizun
iz. Batez ere pl. Baliabideak. Horretarako, adimenaren eta bihotzaren baliakizunez baliatzen da. Oso baliakizun gutxirekin gelditu ziren harrezkero.
baliarazi, baliaraz, baliarazten
du ad. Hobetzat harrarazi, nagusitzera behartu; baliagarri, onuragarri bihurtu. Egia baliarazteko. Nork bere burua baliarazteko dukeen antze artetsua. Gure gorputza baliarazi behar dugula Jainkoa goresteko. Ez ditugulako grazia haiek behar bezala baliarazi. Emazte zuhurrak gauza guztiak baliarazten ditu.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baliarazi
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1993-11-11 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
baliarazi, baliaraz, baliarazten. du ad.
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
baliarazi, baliaraz, baliarazten
Tradizioan halako erabilera-bermea duen forma (hiztegiari
oreka-osotasunak emateko egokia dena)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baliarraindar
1 adj. Baliarraingoa, Baliarraini dagokiona.
2 iz. Baliarraingo herritarra.
baliatu, balia, baliatzen
1 zaio ad. Norbaiti zerbait edo norbait baliagarri gertatu. Zeure asmo makurretarako nor baliatuko zaizu? Zure izate zerutarra lurtarroi balia dakigun. Jainkoa balia dakidala. Argi hori bekit beraz balia. Ez zaio baliatu laster egitea.
2 da ad. Zerbaitetarako bide bezala zerbait edo norbait erabili. (Dagokion osagarriak -z atzizkia hartzen du). Ik. aprobetxatu. Norbaitez baliatu zerbait lortzeko. Liburu askoz baliatu dira idazlan hori prestatzeko. Zure bitartekotasunaz baliaturik. Adimenaz balia zaitez, ez indarraz. Inoren hitzaz baliatu behar badut. Nola baliatuko ote nintzen kutxa hartaz. Geure buruez ezin baliatuz aurkitzen gara.
3 du ad. Erabili. Ez dugu hitz hori baliatzen. Bertsoa bururatzeagatik edozein hitz mota baliatu nuen. Ea denbora ongi baliatu duen. Ezdeusetako direla mundu honetako ondasunak, ez badira besterako baliatzen.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baliatu
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1993-11-11 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:01 |
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
baliatu, balia, baliatzen. 1 zaio ad.: Jainkoa
balia dakidala. 2 da ad.: adimenaz balia zaitez, ez
indarraz. 3 du ad.: ez dugu hitz hori
baliatzen.
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
baliatu, balia, baliatzen
Informazio lexikografikoa
Aditz-erregimena
1 zaio ad. ("Jainkoa balia dakidala"); 2 da ad. ("Adimenaz balia
zaitez, ez indarraz"); 3 du ad. ("Ez dugu hitz hori baliatzen")
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baliatzaile
1 adj./iz. Zerbaitez baliatzen dena. Gauzak non-nahi kariotuz doazelarik,
autobidearen baliatzaileak loriatzen dira prezio apaltze honekin.
2 adj./iz. Zernahi aukeraz, kezka handirik gabe, baliatzen dena. Badira ere aitzindari baliatzaileak, ontsa irabazten dutenak guti arriskatuz.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baliatzaile
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:EEBS:24 |
1998-02-10 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baliatze
iz. baliatu aditzari dagokion ekintza.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baliatze
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:EEBS:21 |
1998-02-10 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: + / ElhHizt: - / EskolaHE:
-
Informazio osagarria
Atzizkien (eta aurrizkien) erregulartasuna
-tze.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baliente
adj. Heg. Beh., Herr. Ausarta, suharra, adoretsua.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baliente
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1998-02-10 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH: - / EuskHizt: + / HiztEn: - / LurE: - / ElhHizt: - /
EskolaHE: -
Informazio lexikografikoa
Erabileremu dialektala
Heg.
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E208]: 'baliente: ikus honekin zer
trataera ezberdina darabilgun, balent-en kaltean. Heg.
Beh. baldin bada, jar ditzagun hemen ere ordain hobeak:
ausar, suhar, adoretsu'.
- [E116]: 'Ni ere bat nator XK-rekin.
Lekuko urriak ditu: "Heg" da, nahiz lekuko urri horien artean
dagoen Arkotxarena. Bestetik, uste dut "Herr." marka ere eraman
beharko lukeela'.
- [E116]: 'Proposamena: baliente
izond. Heg. Beh. Herr. 'ausart, suhar,
adoretsu''.
- Erabakia: Erabakia
(2004-05-28/2004-06-25/2004-07-23): 'baliente izond. Heg.
Beh. Herr. h. ausart, suhar, adoretsu'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
bali izan
da ad. Ipar. Legezkoa izan; balioduna izan. Bozak bali direla erabaki du auzitegiko epaileak.
Funtsean, arrazoinamendu hori bera bali da ere eskuinaldekoentzat.
balin [Oharra: Euskaltzaindiak, balin-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, forma hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. baldin].
Estekak-
HBO
Aztergaia: balin
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau54 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:HBB |
1992-04-23 |
Bigarren mailan onartzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
balin* e. baldin.
Informazio osagarria
Zerrendakoa erabileremu geografiko-dialektal mugatukoa da
ik. baldin
Formari buruzko oharrak
Iritzi-emaileak
- [A106]: "oraingo zerrenda honetatik
kentzea [proposatzen du]". (1993-02-10)
- [E301]: baldin bakarrik onartu dugu".
(1993-02)
- [I108]: baldin" (1993-02)
- [E205]: zergatik iparraldeko forma
hauei bai eta bizkaierari ez?" (1993-02)
- [I203]: baldin" (1993-02)
- [E301]: [nik zerrendatik kendu egingo
nuke]" (1994-11-02)
- [I102]: Balin forma ez da
hiztegi batuan ontzat jo behar" (1995-01-10)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balio
1 iz. Zerbait edo norbait aintzat hartzekoa egiten duen ezaugarria edo ezaugarri multzoa. Balio handiko, txikiko, urriko gauza. Ez dut uste aspaldiko urteetan liburu honen baliokorik asko izan dugunik. Literatura lan baten balioa. Baliorik gabekoa (Ik. baliogabe). Egin den lanaren balioa aitortuz. Agiri baten balioa. Hutsaren truke erosi zuen sailak urrearen balioa du gaur. Horri ere bere balioa eman behar zaio.
2 iz. (Dirutan-edo neurtzen denean). Ik. prezio. Ondasun, salgai baten balioa. Diru balioa. Truke balioa. Salgai baten merkatuko balioa. Balio eguneratua. Berezko balioa.
3 iz. (Neur daitekeen tasun batez mintzatuz). Balio absolutua, erlatiboa. Batez besteko balioa. Funtzio baten balioa puntu batean. Kontsonante baten balio fonetikoa. Musikan, zuri baten balioa bi beltzena da.
4 iz. Pertsona batentzat edo gizarte batentzat baliotsua edo garrantzitsua den gauza, ideia edo jarrera. Garbitasuna baino balio garaiagorik ez balego bezala. Gizarteak galduak dituen balio asko ditugu, familiaren ingurukoak batez ere.
baliozko adj. Balio handia duena. Ik. baliotsu. Gelan dituen baliozko diru eta paperak. Eta Leturia heriotzak harrapatzen duenean, aurkitu berriak ditu helburu baliozkoagoak errukian, hurkoaren maitasunean, bere buruari uko egitean.
Estekak-
HBO
Aztergaia: balio
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z1:BatHizt |
1992-07-23 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z2:IkHizt |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z2:MatHizt |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:EEBS:01 |
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
AS: baliozko
Formari buruzko oharrak
Euskaltzainen oharrak
- [E210]: 'Hitz horren azpisarrera
moduan, balio-galera jar daiteke (=depreciación,
desvalorización). Elhuyar Hiztegian eta 3000 Hiztegian dator,
bi-biotan batera idatzita badago ere. Harluxet Hiztegi
entziklopedikoak ere batera jaso eta honetara definitzen du: "Ekon.
1. Nagusiki iraupen luzeko inflazio-egoeraren eraginez monetaren
balioa txikiagotzea. 2. Kontabilitatean, aktiboko elementu baten
balioa txikiagotzea". Ildo beretik, Mujikak balio-galtze
dakar honetara: "1 devaluación, pérdida de valor. 2 caducidad,
pérdida de validez". Euskaltermek, aldiz, marratxoarekin jasotzen
du'.
- [E116]: 'Ez dakit baden arrazoi aski
hori sartzeko. Ez dut hain beharrezko ikusten kontzeptu horren
adieraztea, eta beldur naiz beti beharko dugula perifrasiren bat.
Gainera, hor dago 'balio galtze' ere eskura, beharbada egokiagoa
izan daitekeena. Ez nuke sartuko'.
- Erabakia: Erabakia
(2004-05-28/2004-06-25/2004-07-23): 'Ok, nirea'.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balioanitz
adj. [Oharra: Euskaltzaindiak, balioanitz-ek euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik,
hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. balioaniztun].
Estekak-
HBO
Aztergaia: balioanitz
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z5:EEBS:36 |
1998-02-10 |
Lantaldeak baztertua, eta beste batez
ordezkatzekoa |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Sistematikoki aurreratzen direnen datuak
HLEH-EuskHizt: - / HiztEn: + / LurE: - / ElhHizt: + / EskolaHE:
-
Informazio osagarria
Konposatu desegokiaren ordez ematekoa
Ik. balioaniztun.
Elkarketa desegokia egin da
iz. + -anitz osaerako hainbat forma berri ageri da gaur
(erdal poli-, multi-, pluri- modukoen ordain gisa edo);
baina osaera okerra da hori, eta -aniztun modukoa, berriz,
egokia.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balioaniztun
adj. Balio asko dituena; funtzio asko bete ditzakeena.
Estekak-
HBO
Aztergaia: balioaniztun
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z4:HBL |
1998-02-10 |
Lantaldeak besterik gabe onartua |
Formari buruzko datuak
Informazio osagarria
Hitz elkartu sistematikoki (berr)ikustekoak
-aniztun.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baliodun
1 adj. Baliozkoa, baliotsua.
2 adj. Dagokion eragina zertzeko baldintzak dituena. Metodo horren bitartez frogabide balioduna lortzen da.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baliodun
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArau54 |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z2:MatHizt |
1993-01-27 |
Lantaldeak erabaki gabe utzia |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Jatorrizko forma
zifra baliodun
Euskaltzaindiaren Arauak
Mat.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
balioespen
iz. Zerbaiten balioa zehaztea. Ik. balorazio. Estatistika Institutuak egindako balioespenetan oinarritzen dira datu horiek. Idazkariak zama horien balioespena egingo du, perituaren laguntzarekin. Lurzoruaren balioespena.
balioetsi, balioets, balioesten
1 du ad. Zerbaiten balioa estimatu, aintzakotzat hartu. Ik. prezatu. Ororen gainetik, ordea, segurtasuna
balioesten nuen nik. Emakumeen eta gizonen lana ez da modu berean balioesten.
2 du ad. Zerbaiten balioa zehaztu. Ik. balioztatu. Ez dituzte zuzen balioetsi haren gizarte ondorioak.
Estekak-
HBO
Aztergaia: balioetsi
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
| Hiztegi Batuko Lantaldea: |
Z3:HBB |
1993-11-11 |
Lantaldeak onartua, informazio bat gehituz |
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
balioetsi, balioets, balioesten. du ad.
Informazio osagarria
Aditz-izenak eta aditzoina (era burutuaz gain)
balioetsi, balioets, balioesten
Tradizioan halako erabilera-bermea duen forma (hiztegiari
oreka-osotasunak emateko egokia dena)
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
baliogabe
adj. Baliorik ez duena. Hainbeste bertsoren artean gauza baliogabe asko ez ote da egongo? Agiri baliogabea. Baliogabe bihurtu.
baliogabeko adj. Baliogabea.
Estekak-
HBO
Aztergaia: baliogabe
Iturria:
|
Kodea [?] |
Data |
Proposamena |
| Araua: |
Z3:EArauB |
|
|
Formari buruzko datuak
Erabilerak
Bestelakoak
Euskaltzaindiaren Arauak
izond.
Lantaldearen irizpideak
Forma arautuaren azalpenaz oharra
AS gisa gehituz: baliogabeko.
-
OEH
-
EHHA
-
XX. mendea
-
Lexikoaren Behatokia
Oharra: azken eguneraketa 2021-01-14
